Günlükten Sonra Hayat: Bir Asker Günlüğünün Biyografiyle İlişkisi

Yıl 2022, Sayı: 1, 40 - 62, 31.12.2022

Abdülhamit Kırmızı

Öz

Bu makale, Cihan Harbi’nde telgrafçı, Mütareke zamanı İstanbul Muhafızlığı’nda yazıcı olarak görev
yapmış Bursalı bir askerin 1916 ila 1922 arasında tuttuğu günlük üzerinden otobiyografik malzemenin
biyografiyle ilişkisini irdelemektedir. Günlük özetlenirken yazarın cephe serencamında Der’a istasyonunda
yaşadıkları aktarıldıktan sonra Filistin ricatine ağırlık verilmiştir. Mütareke İstanbulu’nda ise özel hayatı
ve dindarlaşma süreci öne çıkarılmış, yazarın hastalık ve tedavi süreçleri anlatılmıştır. Savaş travmasının
sonraki hayata yansıması, Travma Sonrası Stres Bozukluğu adı altında tıp ve psikoloji sahalarında çokça
işlenen bir konudur. Günlükte savaş travmasının izleri İstanbul hayatında nükseden çeşitli hastalıklar
üzerinden izlenebilmektedir. Bu minvalde özetlendikten sonra günlüğün bir kaynak olarak değeri ve
önemine değinilmiş, bu değer ve önemin ne durumda değişebileceği gösterilmiştir. Anonim bir günlüğün
sahibi öğrenildiğinde onun alımlanışının nasıl değiştiği meselesine yoğunlaşılmıştır. Günlük sahibi bilinirse
günlük bittikten yıllar sonra savaş travmasının etkileri başka kayıtlardan izlenebilir. Böylece kişi hakkında
daha bütünlüklü bir portre inşa edilebilir. Dahası gençlikte tutulan günlükler biyografilerde kaynak
yetersizliğinden ihmal edilen erken yaşların aydınlatılması açısından önemlidir. Son olarak günlük tutmaya
neden başlandığı ve son verildiği, askerlik tecrübesinin savaş sonrasında günlük sahibini nasıl etkilediği
gibi sorular çerçevesinde günlük, hayat ve biyografi sacayağının bazı meseleleri tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Biyografi, otobiyografi, günlük, Birinci Dünya Savaşı, Filistin, İstanbul

Kaynakça

• T.C. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO)
• Aydemir, Şevket Süreyya. Suyu Arayan Adam. 5. Baskı. İstanbul: Remzi, 1974.
• Beşikçi, Mehmet. Cihan Harbi’ni Yaşamak ve Hatırlamak: Osmanlı Askerlerinin Cephe Hatıraları ve Türkiye’de Birinci Dünya Savaşı Hafızası. İstanbul: İletişim, 2019.
• Beşikçi, Mehmet. The Ottoman Mobilization of Manpower in the First World War: Between Voluntarism and Resistance. Leiden: Brill, 2012.
• Cora, Yaşar Tolga. “Asker-Vatandaşlar ve Kahraman Erkekler: Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı Dönemlerinde Beden Terbiyesi Aracılığıyla İdeal Erkekliğin Kurgulanması”, Erkek Millet Asker Millet Türkiye’de Militarizm, Milliyetçilik, Erkek(lik)ler, der. Nurseli Yeşim Sünbüloğlu, 45-72. İstanbul: İletişim, 2013.
• Coşan, Mahmud Esad. Kotku, Mehmed Zahid, TDV İslâm Ansiklopedisi. Istanbul: TDV, 2002. 26: 227-228.
• Coşan, Mahmud Esad. Mehmed Zahid Kotku, İstanbul: Server, 2012.
• Çakır, Ruşen. Ayet ve Slogan. İstanbul: Metis, 1990.
• Çırakman, Gazi İbrahim Tevfik. Gönderilmemiş Mektup: Bir Türk Subayının Birinci Dünya ve Kurtuluş Savaşı Anıları. Yay. Haz. İ. Zeyd Gerçik. İstanbul: Büyüyenay, 2019.
• De Bellis, Jack. John Updike’s Early Years. Bethlehem: Lehigh University Press, 2013.
• Dwyer, Philip. Napoleon: The Path to Power, 1769-1799. London: Bloomsbury, 2008.
• Ege, Abidin. Çanakkale, Irak ve İran Cephelerinden Harp Günlükleri. Yay. Haz. Celali Yılmaz. İstanbul: Türkiye İş Bankası, 2011.
• Fournier, Marcel ve Charles Kraemer. Durkheim avant Durkheim: Une jeunesse vosgienn. Paris: L’Harmattan, 2014.
• Gawrych, George. The Young Atatürk: From Ottoman Soldier to Statesman of Turkey. London: Bloomsbury, 2013.
• Genişol, Hüseyin Fehmi. Çanakkale’den Bağdat’a, Esaretten Kurtuluş Savaşı’na: Cephede Sekiz Yıl Sekiz Ay (1914-1923). Yay. Haz. Mustafa Yeni. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
• Görgülü, İsmet. Atatürk’ün Anıları. İstanbul: Bilgi, 1997.
• Hacohen, Malachi H. Karl Popper: The Formative Years, 1902-1945, Cambridge: Cambridge University, 2000.
• Ham, Paul. Young Hitler: The Making of the Führer. New York: Pegasus Books, 2018.
• Herold, Jens. Der junge Gustav Schmoller. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2019.
• Hülagü, Orhan. “Mondros Mütarekesi Sonrası Bursa Bölgesindeki Milli Mücadele Hazırlıkları ve Kuva-yı Millîyenin Teşkili”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 14-41 (1998), 450-476.
• Keskin, Nuray Ertürk et al. Yay. Haz.. Açıklamalı Yönetim Zamandizimi 1919-1928. Cilt II. Ankara: AÜ SBF KAYAUM, 2012.
• Kırmızı, Abdulhamit. “Oto/Biyografik Vebal: Tutarlılık ve Kronoloji Sorunları.” Otur Baştan Yaz Beni. Yay. Haz. Abdulhamit Kırmızı, 11-27. İstanbul: Küre, 2013.
• Kırmızı, Abdulhamit. Avlonyalı Ferid Paşa: Bir Ömür Devlet, İstanbul: Klasik, 2014.
• Kiskis, Michael J. Mark Twain at Home: How Family Shaped Twain’s Fiction. Tuscaloosa: University of Alabama Press, 2016.
• Kotku, Mehmed Zahid. Cennet Yolları. İstanbul: Server, 2014.
• Kotku, Mehmed Zahid. Tasavvufi Ahlak. İstanbul: Server, 2017.
• Kotku, Mehmed Zahid. Hadislerle Nasihatler II. 4. Baskı. Istanbul: Server, 2018.
• Lejeune, Philippe. On Diary. Yay. Haz. Jeremy Popkin & Julie Rak. Honolulu: University of Hawaii Press, 2009.
• Montefiore, Simon Sebag. Young Stalin. New York: Vintage, 2008.
• Polat, Hasan Ali. Yakup Cemil: Hayatı ve Divan-ı Harp Sorgu Tutanağı. İstanbul: Ötüken, 2022.
• Popkin, Jeremy. “Philippe Lejune, Explorer of Diary”, On Diary, yay. haz. Jeremy Popkin & Julie Rak, 1-15. Honolulu: University of Hawaii Press, 2009.
• Şanlı, Ayşe Sezer. “Kültür Çalışmaları ve Feminizm Bağlamında Erkeklik Çalışmalarına Dair Bir Literatür Analizi,” İmgelem 3-5 (2019), 287-304.
• Tynianov, Yuri, Anna K. Rush ve Christopher Rush, Young Pushkin, New York: Rookery Press, 2008.
• Valk, Thorsten. Der junge Goethe: Epoche-Werk-Wirkung, Munchen: CH Beck, 2012.
• Yılmazer, Tuncay. “Armageddon Yolun Sonu, Yıldırım Orduları Kuzey Filistin’i Nasıl Terk Etti?”. Filistin Araştırmaları Dergisi 9 (2021), 40-76.
• Mümtaz, Târık. Ümîd. On Beş Günde Bir Defa Neşr Olunur Mecmûa-i Edebiyyedir, Sayı 1 (13 Rebîülevvel 1337 / 6 Kânûnievvel 1335 / 6 Aralık 1919) - Sayı 20 (17 Ramazan 1339 / 24 Mayıs 1337 / 24 Mayıs 1921), https://kutuphane.ttk.gov.tr/resource?itemId=375192&dkymId=54011. Son Erişim Tarihi: 02.10.2022.