Araştırma Makalesi
Yıl 2022,
Sayı: 1, 85 - 106, 31.12.2022
Öz
İvan Konstantinoviç Ayvazovski (1817–1900) milliyetçi tarih yazımının köşeli çerçeveleri içerisinde
incelenmiş ve bu anlayışın dışına çıkmayan yüzeysel araştırmalara konu olduğu ölçüde sanat tarihi yazımı
içerisinde yer almıştır. Bir taraftan Rus donanmasının baş ressamı, diğer taraftan prestijli St. Petersburg
Güzel Sanatlar Akademisi mezunu ve sonrasında aynı kurumda profesör olmayı başararak kazanmış olduğu
görünürlük, bu itibarlı konumunun verdiği ayrıcalık ile, onu resmi tarih anlatısının içine hapsetmiştir.
Oysa, İvan Konstantinoviç Ayvazovski’yi görsel sanatlar ile kimlik ve mekân algısının tahayyülü ve inşası
arasındaki organik bağı kültürlerarası bir iletişim ağı içinde incelemek, sanatçıyı çok katmanlı bir düşünsel
zenginlikle ele almayı mümkün kılar. On dokuzuncu yüzyılın sanat ortamı bağlamında Ayvazovski’nin
sanatının nasıl kullanıldığının aydınlatılması, aynı zamanda, on dokuzuncu yüzyıl sanat dünyasının daha
net bir biçimde anlaşılmasını ve o yüzyılın politik ortamının temelini oluşturan belirli ulusal kimliklerin
nasıl ortaya çıktığının kavranmasını da kolaylaştıracaktır.
Rus ve Osmanlı bağlamlarında Ayvazovski’nin çalışmalarını kesişen kimliklerinin (Rus, Rus-Ermeni ve
Ermeni) etkisi altında incelemek, Osmanlı İmparatorluğu, Rusya ve Avrupa arasında on dokuzuncu yüzyıla
ait bir görsel kültür ve kültür diplomasisi anlayışını yaratmaktadır. Ayvazovski böylece sadece Rus, Ermeni
ve Osmanlı/Türk sanat tarihinin en önemli figürlerinden biri değil, aynı zamanda bu ulusal geleneklerin
kesiştiği bir anın somut bir göstergesi konumuna da gelmiştir. Bu çalışma, aynı zamanda, çok uluslu bir
karaktere sahip ressam ve vatandaş olarak Ayvazovski’ye odaklanarak ulusal sınırların ötesinde daha
geniş bir coğrafya olarak tanımlayabileceğimiz “Karadeniz” bağlamıyla kesişecek ve birleşecektir.
Anahtar Kelimeler
İvan K. Ayvazovski Karadeniz on dokuzuncu yüzyıl sanat tarihi Rus resmi Osmanlı resim sanatı manzara resmi deniz tasvirleri
Kaynakça
- T.C. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA).
- Yıldız Hususi Maruzat (Y.A.HUS.).
- Rus Devlet Donanma Arşivleri [РГА ВМФ-Российский государственный архив военно-морского флота].
- Krakow Milli Müzesi, envanter no. III-r.a.6.688 ve 6.689 III-r.a.10.296-10.366.
- Tretyakov Galerisi Arşivi, El Yazmaları Departmanı, Moskova.
- The Tretyakov Gallery Magazine, (2016-2017).
- Bassin, Mark. Visions of Empire: Nationalist Imagination and Geographical Expansion in the Russian Far East, 1840–1865. New York: Cambridge University Press, 1999.
- Bassin, Mark. Space, Place, and Power in Modern Russia: Essays in the New Spatial History. DeKalb: Northern Illinois University Press, 2018.
- Bassin, Mark, Sergei Glebov ve Marlene Laruelle. Yay. Haz. Between Europe and Asia: The Origins, Theories, and Legacies of Russian Eurasianism. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 2015.
- Barsamov, Nikolay. Ayvazovskiy. Moskova, 1962.
- Blakesley, Rosalind ve Margaret Samu. Yay. Haz. From Realism to the Silver Age: New Studies in Russian Artistic Culture. DeKalb: Northern Illinois University Press, 2014.
- Blakesley, Rosalind. The Russian Canvas: Painting in Imperial Russia, 1757-1881. New Haven: Yale University Press, 2016.
- Caffiero, Gianni ve İvan Samarine. Light, Water and Sky: The Paintings of Aivazovsky. London: Alexandria Press, 2012.
- Cosgrove, Denis. Social Formation and Symbolic Landscape. Madison: University of Wisconsin Press, 1998.
- Cosgrove, Denis. Geographical Imagination and the Authority of Images. Stuttgart: Steiner, 2006.
- Cosgrove, Denis. Geography and Vision: Seeing, Imagining and Representing the World. London: I. B. Tauris, 2008.
- Cosgrove, Denis ve Stephen Daniels. Yay. Haz. The Iconography of Landscape: Essays on the Symbolic Representation, Design, and Use of Past Environments. Cambridge: Cambridge University Press, 2012.
- Costlow, T. Jane ve Arja Rosenholm. Yay. Haz. Meanings and Values of Water in Russian Culture. London: Routledge, 2018.
- Coşkuner, Fatma. “On the Threshold of the Black Sea: Intersecting Discourses of Empire and Identity in the Paintings of İvan Konstantinovich Aivazovsky”. Doktora Tezi, Koç Üniversitesi, 2021.
- Cusack, Tricia. Riverscapes and National Identities. New York: Syracuse University Press, 2010.
- Cusack, Tricia. Yay. Haz. Art and Identity at the Water’s Edge. London and New York: Routledge, 2012.
- Cusack, Tricia. Yay. Haz. Framing the Ocean, 1700 to the Present. London and New York: Routledge, 2014.
- Daniels, Stephen. Fields of Vision: Landscape Imagery and National Identity in England and the United States. Oxford: Blackwell Publishing, 1994.
- Davidian, Vazken Khatchig. “Image of an Atrocity: İvan (Hovannes) Aivazovsky’s Massacre of Armenians in Trebizond 1895”. Études arméniennes contemporaines 11, 2018, 40–73.
- Dostoyevski, Fyodor M. Yaz İzlenimleri Üzerine Kış Notları. İstanbul: İletişim, 2005.
- Eldem, Edhem. Pride and Privilege: A History of Ottoman Orders, Medals and Decorations. İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, 2004.
- Eldem, Edhem. “Osman Hamdi Bey’in ‘Karanlık’ Yılları: 1871-1881”. Milli Saraylar 17, 2019, 52–75.
- Ely, Christopher David. This Meager Nature: Landscape and National Identity in Imperial Russia. Dekalb: Northern Illinois University Press, 2002.
- Fazlıoğlu, Ayşe. “Ebüzziya Tevfik ve Sultan Abdülhamid’e Sunduğu Halılar”. Milli Saraylar 3, 2006, 57–76.
- Germaner, Semra ve Zeynep İnankur. Constantinople and the Orientalists. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2002.
- Girardelli, Paolo ve Ezio Godoli. Yay. Haz. Italian Architects and Builders in the Ottoman Empire and Modern Turkey: Design Across Borders. Newcastle: Cambridge Scholars Yayınları, 2007.
- Grimaldo Grigsby, Darcy. Extremities: Painting Empire in Post-Revolutionary France. New Haven: Yale University Press, 2002.
- Göncü, Cengiz. Dolmabahçe Sarayı: İnşa Süreci, Mekân ve Teşkilatı. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, 2019.
- Hacikyan, Agop vd. The Heritage of Armenian Literature. Detroit: Wayne State University Press, 2005.
- Karatıgin, P.P. “İvan Konstantinoviç Ayvazovskiy i Yego XLII-letnyaya Hudojestvennaya Deyatel’nost’ 1838–78.” Russkaya Starina, 21, 22, 23, 1878 ve 31, 1881.
- Haçatryan, Şaen. Ayvazovskiy: Jivopis. Moscow, 1989.
- Haçatryan, Şaen. Aivazovsky: Well-Known and Unknown. Samara: Agni, 2000.
- Haçatryan, Şaen. “Aivazovsky Brothers.” Tretyakov Gallery Magazine 4-53, 2016, 162–175.
- Kuzmin, Nikolay. Plennik Morya: Vstreçi s Ayvazovskim. Moscow, 2017.
- Lewis, W. Martin ve Kären E. Wigen. The Myth of Continents: A Critique of Metageography. Berkeley: University of California Press, 1997.
- Libaridian, Gerard. Modern Armenia: People, Nation, State. New Brunswick ve New Jersey: Transaction Publishers, 2004.
- Mitchell, T. J. W. Landscape and Power. Chicago: University of Chicago Press, 2009.
- Novouspenskiy, Nikolay. Velikiye Mastera Jivopisi: İvan Ayvazovskiy. St. Petersburg: Avrora, 2010.
- Noon, Patrick ve Stephen Bann. Yay. Haz. Crossing the Channel: British and French Painting in the Age of Romanticism. London: Tate Publishing, 2003.
- Özendes, Engin. Abdullah Frères: Osmanlı Sarayının Fotoğrafçıları. İstanbul: Yapı Kredi ve Kültür Yayınları, 1998.
- Quilley, Geoff. Art for the Nation: The Oil Paintings Collections of the National Maritime Museum. London: National Maritime Museum, 2006.
- Roberts, Mary. Istanbul Exchanges: Ottomans, Orientalists, and Nineteenth Century Visual Culture. California: University of California Press, 2015.
- Sarabianov, Dmitry. Russian Art from Neoclassicism to Avant-Garde. London: Thames and Hudson, 1990.
- Sargsyan, Minas, G. Artunian vd. Ayvazovskiy: Dokumentı i Materialı. Erivan: Aistan, 1967.
- Sargsyan, Minas. Jizn’ Velikogo Marinista: İvan Konstantinoviç Ayvazovskiy. Feodosia ve Moscow: Koktebel, 2010.
- Scott, Yvonne. “Reconstructing the Raft: Semiotics and Memory in the Art of the Shipwreck and the Raft.” Framing the Ocean, 1700 to the Present. Yay. Haz. Tricia Cusack, 165-180. London ve New York: Ashgate, 2014.
- Sozaev, Eduard ve John Tredrea. Russian Warships in the Age of Sail 1696-1860: Design, Construction, Careers and Fates. Barnsley: Seaforth Publishing, 2010.
- Suvorin, Aleksey. Yay. Haz. İvan Nikolayeviç Kramskoy: Yego Jizn’, Perepiska i Hudojestvenno- Kritiçeskiye Statyi 1837–1887. St. Petersburg, 1888.
- The State Russian Museum. İvan Aivazovsky: On the 200th Anniversary of the Artist’s Birth. St. Petersburg: Palace Editions, 2016.
- Tuğlacı, Pars. Osmanlı Mimarlığında Batılılaşma Dönemi ve Balyan Ailesi. İstanbul: İnkılâp ve Aka, 1981.
- Tuğlacı, Pars. Ayvazovski Türkiye’de. İstanbul: İnkılâp ve Aka, 1983.
- Tongo, Gizem. “Artist and Revolutionary: Panos Terlemezian as an Ottoman Armenian Painter.” Études arméniennes contemporaines 6, 2015, 111–153.
- Türesay, Özgür. “Ebüzziya Tevfik ve Mecmua-i Ebüzziya (1880-1912)”. Müteferrika 18, 2000, 87–140.
- Türesay, Özgür. “Osmanlı Kimliğinin Peşinde: Ebüzziya Tevfik Bey”. Müteferrika 21, 2002, 3–25.
- Uras, Büke. Balyanlar: Osmanlı Mimarlığı ve Balyan Arşivi. İstanbul: Korpus Yayıncılık, 2020.
- Uzelli, Gönül. “Tarihsel Süreç İçerisinde Osmanlı-Rus İlişkilerinde Resmin Yeri.” Antik Dekor, 1997, 76–82.
- Ürekli, Fatma. “Arşiv Belgeleri Işığında Osmanlı Sarayında Nişanlarla Takdir ve Taltif Edilen Ressam Ayvazovski’nin Bilinmeyenleri”. Milli Saraylar 17, 2019, 7-31.
- Valkenier, Elizabeth Kridl. “The Peredvizhniki and the Spirit of the 1860s”. The Russian Review 34/3, 1975, 247-65.
- Valkenier, Elizabeth Kridl. Russian Realist Art, the State and Society: The Peredvizhniki and Their Tradition. New York: Columbia University Press, 1989.
- Wharton, Alyson. The Architects of Ottoman Constantinople: The Balyan Family and the History of Ottoman Architecture. London: I.B. Tauris, 2015.
- Wójcik, Agata. “Stanislaw Chlebowski, Sultan Abdülaziz’in Sarayında”. Milli Saraylar 17, 2019, 33-51.
- Zarobell, John. Empire of Landscape: Space and Ideology in French Colonial Algeria. University Park: Pennsylvania State University Press, 2010.
- Tevfik, Ebüzziya. “Zamanımız tarihine hadim-i hatırat. Cülusundan sonra Abdülhamid Han ile ilk mülakatım bu idi. Zamanımız tarihine ait hatırat. Heyvetü’l-hayvân bahçesi.” Mecmua-ı Ebüzziya 138, 1912, 290-294; 139, 1912, 321- 329. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/17964. Son Erişim Tarihi: 03.12.2022.
- Toros, Taha, “Ünlü Deniz Ressamı Ayvazovski’nin Türkiye Hatıraları” İstanbul Şehir Üniversitesi. Taha Toros Arşivi. 001552727007. https://core.ac.uk/download/pdf/84782785.pdf. Son Erişim Tarihi: 05.12.2022
- Eyice, Semavi. “Çağlayan Kasrı”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV, 1993. https://islamansiklopedisi.org.tr/caglayan-kasri. Son Erişim Tarihi: 09.12.2022.
Yıl 2022,
Sayı: 1, 85 - 106, 31.12.2022
Öz
Anahtar Kelimeler
İvan K. Ayvazovski Karadeniz on dokuzuncu yüzyıl sanat tarihi Rus resmi Osmanlı resim sanatı manzara resmi deniz tasvirleri
Kaynakça
- T.C. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA).
- Yıldız Hususi Maruzat (Y.A.HUS.).
- Rus Devlet Donanma Arşivleri [РГА ВМФ-Российский государственный архив военно-морского флота].
- Krakow Milli Müzesi, envanter no. III-r.a.6.688 ve 6.689 III-r.a.10.296-10.366.
- Tretyakov Galerisi Arşivi, El Yazmaları Departmanı, Moskova.
- The Tretyakov Gallery Magazine, (2016-2017).
- Bassin, Mark. Visions of Empire: Nationalist Imagination and Geographical Expansion in the Russian Far East, 1840–1865. New York: Cambridge University Press, 1999.
- Bassin, Mark. Space, Place, and Power in Modern Russia: Essays in the New Spatial History. DeKalb: Northern Illinois University Press, 2018.
- Bassin, Mark, Sergei Glebov ve Marlene Laruelle. Yay. Haz. Between Europe and Asia: The Origins, Theories, and Legacies of Russian Eurasianism. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 2015.
- Barsamov, Nikolay. Ayvazovskiy. Moskova, 1962.
- Blakesley, Rosalind ve Margaret Samu. Yay. Haz. From Realism to the Silver Age: New Studies in Russian Artistic Culture. DeKalb: Northern Illinois University Press, 2014.
- Blakesley, Rosalind. The Russian Canvas: Painting in Imperial Russia, 1757-1881. New Haven: Yale University Press, 2016.
- Caffiero, Gianni ve İvan Samarine. Light, Water and Sky: The Paintings of Aivazovsky. London: Alexandria Press, 2012.
- Cosgrove, Denis. Social Formation and Symbolic Landscape. Madison: University of Wisconsin Press, 1998.
- Cosgrove, Denis. Geographical Imagination and the Authority of Images. Stuttgart: Steiner, 2006.
- Cosgrove, Denis. Geography and Vision: Seeing, Imagining and Representing the World. London: I. B. Tauris, 2008.
- Cosgrove, Denis ve Stephen Daniels. Yay. Haz. The Iconography of Landscape: Essays on the Symbolic Representation, Design, and Use of Past Environments. Cambridge: Cambridge University Press, 2012.
- Costlow, T. Jane ve Arja Rosenholm. Yay. Haz. Meanings and Values of Water in Russian Culture. London: Routledge, 2018.
- Coşkuner, Fatma. “On the Threshold of the Black Sea: Intersecting Discourses of Empire and Identity in the Paintings of İvan Konstantinovich Aivazovsky”. Doktora Tezi, Koç Üniversitesi, 2021.
- Cusack, Tricia. Riverscapes and National Identities. New York: Syracuse University Press, 2010.
- Cusack, Tricia. Yay. Haz. Art and Identity at the Water’s Edge. London and New York: Routledge, 2012.
- Cusack, Tricia. Yay. Haz. Framing the Ocean, 1700 to the Present. London and New York: Routledge, 2014.
- Daniels, Stephen. Fields of Vision: Landscape Imagery and National Identity in England and the United States. Oxford: Blackwell Publishing, 1994.
- Davidian, Vazken Khatchig. “Image of an Atrocity: İvan (Hovannes) Aivazovsky’s Massacre of Armenians in Trebizond 1895”. Études arméniennes contemporaines 11, 2018, 40–73.
- Dostoyevski, Fyodor M. Yaz İzlenimleri Üzerine Kış Notları. İstanbul: İletişim, 2005.
- Eldem, Edhem. Pride and Privilege: A History of Ottoman Orders, Medals and Decorations. İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, 2004.
- Eldem, Edhem. “Osman Hamdi Bey’in ‘Karanlık’ Yılları: 1871-1881”. Milli Saraylar 17, 2019, 52–75.
- Ely, Christopher David. This Meager Nature: Landscape and National Identity in Imperial Russia. Dekalb: Northern Illinois University Press, 2002.
- Fazlıoğlu, Ayşe. “Ebüzziya Tevfik ve Sultan Abdülhamid’e Sunduğu Halılar”. Milli Saraylar 3, 2006, 57–76.
- Germaner, Semra ve Zeynep İnankur. Constantinople and the Orientalists. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2002.
- Girardelli, Paolo ve Ezio Godoli. Yay. Haz. Italian Architects and Builders in the Ottoman Empire and Modern Turkey: Design Across Borders. Newcastle: Cambridge Scholars Yayınları, 2007.
- Grimaldo Grigsby, Darcy. Extremities: Painting Empire in Post-Revolutionary France. New Haven: Yale University Press, 2002.
- Göncü, Cengiz. Dolmabahçe Sarayı: İnşa Süreci, Mekân ve Teşkilatı. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, 2019.
- Hacikyan, Agop vd. The Heritage of Armenian Literature. Detroit: Wayne State University Press, 2005.
- Karatıgin, P.P. “İvan Konstantinoviç Ayvazovskiy i Yego XLII-letnyaya Hudojestvennaya Deyatel’nost’ 1838–78.” Russkaya Starina, 21, 22, 23, 1878 ve 31, 1881.
- Haçatryan, Şaen. Ayvazovskiy: Jivopis. Moscow, 1989.
- Haçatryan, Şaen. Aivazovsky: Well-Known and Unknown. Samara: Agni, 2000.
- Haçatryan, Şaen. “Aivazovsky Brothers.” Tretyakov Gallery Magazine 4-53, 2016, 162–175.
- Kuzmin, Nikolay. Plennik Morya: Vstreçi s Ayvazovskim. Moscow, 2017.
- Lewis, W. Martin ve Kären E. Wigen. The Myth of Continents: A Critique of Metageography. Berkeley: University of California Press, 1997.
- Libaridian, Gerard. Modern Armenia: People, Nation, State. New Brunswick ve New Jersey: Transaction Publishers, 2004.
- Mitchell, T. J. W. Landscape and Power. Chicago: University of Chicago Press, 2009.
- Novouspenskiy, Nikolay. Velikiye Mastera Jivopisi: İvan Ayvazovskiy. St. Petersburg: Avrora, 2010.
- Noon, Patrick ve Stephen Bann. Yay. Haz. Crossing the Channel: British and French Painting in the Age of Romanticism. London: Tate Publishing, 2003.
- Özendes, Engin. Abdullah Frères: Osmanlı Sarayının Fotoğrafçıları. İstanbul: Yapı Kredi ve Kültür Yayınları, 1998.
- Quilley, Geoff. Art for the Nation: The Oil Paintings Collections of the National Maritime Museum. London: National Maritime Museum, 2006.
- Roberts, Mary. Istanbul Exchanges: Ottomans, Orientalists, and Nineteenth Century Visual Culture. California: University of California Press, 2015.
- Sarabianov, Dmitry. Russian Art from Neoclassicism to Avant-Garde. London: Thames and Hudson, 1990.
- Sargsyan, Minas, G. Artunian vd. Ayvazovskiy: Dokumentı i Materialı. Erivan: Aistan, 1967.
- Sargsyan, Minas. Jizn’ Velikogo Marinista: İvan Konstantinoviç Ayvazovskiy. Feodosia ve Moscow: Koktebel, 2010.
- Scott, Yvonne. “Reconstructing the Raft: Semiotics and Memory in the Art of the Shipwreck and the Raft.” Framing the Ocean, 1700 to the Present. Yay. Haz. Tricia Cusack, 165-180. London ve New York: Ashgate, 2014.
- Sozaev, Eduard ve John Tredrea. Russian Warships in the Age of Sail 1696-1860: Design, Construction, Careers and Fates. Barnsley: Seaforth Publishing, 2010.
- Suvorin, Aleksey. Yay. Haz. İvan Nikolayeviç Kramskoy: Yego Jizn’, Perepiska i Hudojestvenno- Kritiçeskiye Statyi 1837–1887. St. Petersburg, 1888.
- The State Russian Museum. İvan Aivazovsky: On the 200th Anniversary of the Artist’s Birth. St. Petersburg: Palace Editions, 2016.
- Tuğlacı, Pars. Osmanlı Mimarlığında Batılılaşma Dönemi ve Balyan Ailesi. İstanbul: İnkılâp ve Aka, 1981.
- Tuğlacı, Pars. Ayvazovski Türkiye’de. İstanbul: İnkılâp ve Aka, 1983.
- Tongo, Gizem. “Artist and Revolutionary: Panos Terlemezian as an Ottoman Armenian Painter.” Études arméniennes contemporaines 6, 2015, 111–153.
- Türesay, Özgür. “Ebüzziya Tevfik ve Mecmua-i Ebüzziya (1880-1912)”. Müteferrika 18, 2000, 87–140.
- Türesay, Özgür. “Osmanlı Kimliğinin Peşinde: Ebüzziya Tevfik Bey”. Müteferrika 21, 2002, 3–25.
- Uras, Büke. Balyanlar: Osmanlı Mimarlığı ve Balyan Arşivi. İstanbul: Korpus Yayıncılık, 2020.
- Uzelli, Gönül. “Tarihsel Süreç İçerisinde Osmanlı-Rus İlişkilerinde Resmin Yeri.” Antik Dekor, 1997, 76–82.
- Ürekli, Fatma. “Arşiv Belgeleri Işığında Osmanlı Sarayında Nişanlarla Takdir ve Taltif Edilen Ressam Ayvazovski’nin Bilinmeyenleri”. Milli Saraylar 17, 2019, 7-31.
- Valkenier, Elizabeth Kridl. “The Peredvizhniki and the Spirit of the 1860s”. The Russian Review 34/3, 1975, 247-65.
- Valkenier, Elizabeth Kridl. Russian Realist Art, the State and Society: The Peredvizhniki and Their Tradition. New York: Columbia University Press, 1989.
- Wharton, Alyson. The Architects of Ottoman Constantinople: The Balyan Family and the History of Ottoman Architecture. London: I.B. Tauris, 2015.
- Wójcik, Agata. “Stanislaw Chlebowski, Sultan Abdülaziz’in Sarayında”. Milli Saraylar 17, 2019, 33-51.
- Zarobell, John. Empire of Landscape: Space and Ideology in French Colonial Algeria. University Park: Pennsylvania State University Press, 2010.
- Tevfik, Ebüzziya. “Zamanımız tarihine hadim-i hatırat. Cülusundan sonra Abdülhamid Han ile ilk mülakatım bu idi. Zamanımız tarihine ait hatırat. Heyvetü’l-hayvân bahçesi.” Mecmua-ı Ebüzziya 138, 1912, 290-294; 139, 1912, 321- 329. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/17964. Son Erişim Tarihi: 03.12.2022.
- Toros, Taha, “Ünlü Deniz Ressamı Ayvazovski’nin Türkiye Hatıraları” İstanbul Şehir Üniversitesi. Taha Toros Arşivi. 001552727007. https://core.ac.uk/download/pdf/84782785.pdf. Son Erişim Tarihi: 05.12.2022
- Eyice, Semavi. “Çağlayan Kasrı”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV, 1993. https://islamansiklopedisi.org.tr/caglayan-kasri. Son Erişim Tarihi: 09.12.2022.
Toplam 70 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Sayı: 1 |
Kaynak Göster
Beşinci Sayımızla Merhaba!
Toplumsal Tarih Akademi dergisinin yeni sayısı ile karşınızdayız. Bu sayı, dergimizin yayın hayatına başladığı 2022 Aralık ayından bu yana çıkan beşinci sayısı. Ama tematik bir dosyadan oluşmaması nedeniyle de ilk olma niteliği taşıyor. Aynı zamanda bizim, derginin editör yardımcılığından editörlüğüne geçiş aşamasında ilk deneyimimiz. O nedenle şimdiden, her ne kusur işlediysek affola.
Dergiyi çok kısa zamanda Tarih Vakfı’nın önemli yayınlarından biri haline getiren önceki editörlerimiz Yaşar Tolga Cora ve Nurşen Gürboğa’ya, derginin yayın hayatına başlaması yolundaki öncü rolü nedeniyle Tarih Vakfı eski Genel Başkanı ve dergimizin eski genel yayın yönetmeni Mehmet Ö. Alkan’a teşekkürlerimizi sunarız. Dergiyi ileriye taşımak için omuzlarımıza yüklenen sorumluluğun farkındayız. Umarız, Yayın Kurulu üyelerimizin ve genişleyen editör kadromuzun desteği ile bu sorumluluğu hakkıyla yerine getireceğiz. Bu noktada, dergi yönetiminin yenilendiği Eylül 2024 yayın kurulu toplantımızda, bizlerle birlikte dergimizi oluşturma sorumluluğunu paylaşan yeni kitap inceleme editörlerimiz Gülhan Balsoy ve Cihangir Gündoğdu’ya, yeni belge inceleme bölümü̈ editörümüz Deniz Türker’e teşekkür ederiz. Yeni bölüm editörlerimize tüm enerjileriyle sürece koydukları büyük katkıdan dolayı müteşekkiriz. Nurşen Gürboğa editörlüğü bizlere devretmekle beraber derginin Genel Yayın Yönetmenliği pozisyonunu sürdürüyor, kendisinin rehberliği ve desteği, Tarih Vakfı yönetimi ile kurduğu köprü̈ bizler için çok değerli. Yazıların yayına hazırlanması sürecinde hem çok titiz hem de bir o kadar hızlı çalışan, yardımcı editörlük görevini de üstlenen Türkçe dil editörümüz Emre Erkan’a teşekkür ederiz. Mizanpaj editörümüz Aşkın Yücel Seçkin’e de özenli ve seri çalışması için içtenlikle teşekkür ediyoruz. Ayrıca revizyonlarıyla yazarlarımızı yönlendiren, dergimizin görünmez kahramanları anonim hakemlerimize teşekkür ediyoruz. Bir yandan uzun bir süre sonra serbest konulu yazılardan oluşan bir sayı çıkarma kararı almamız, öte yandan süreç devam ederken değişen yönetim yapımız süreçte bazı aksamalara yol açtı. Bunu hoşgörü̈ ve sabırla karşılayan yazarlarımıza da ayrıca minnettarız.
Bu sayımızda dört araştırma makalesi, üç belge inceleme yazısı, dört kitap inceleme yazısı ve bir anma yazısı yer alıyor. Öncelikle beşinci sayımızda yayınlanan araştırma makalelerinden bahsetmek istiyoruz. İlk araştırma makalemiz Nurhan Davutyan tarafından kaleme alındı ve “1875 Osmanlı Moratoryumu Önlenebilirdi” başlığını taşıyor. Osmanlı İmparatorluğu’nun mali egemenliğini ihlal eden Düyun-ı Umumiye’nin kurulmasına giden gelişmelere farklı bir perspektiften bakan çalışma, kapsamlı kaynaklardan ve istatistiksel analiz yöntemlerinden yararlanıyor. Davutyan’a göre Mehmed Emin Ali Paşa’nın 1867’de önerdiği mali tedbirler 1879’da değil önerildiği zaman uygulansaydı moratoryumun engellenmesi ihtimali bulunuyordu. İkinci araştırma makalemiz üç yazarın ortak çalışması: Murat Tülek, Jean-François Pérouse ve Funda Ferhanoğlu. Başlığı “1922 Öncesinde Jacques Pervititch” olan bu ayrıntılı çalışma İstanbul’un haritacılık tarihinde mihenk taşı olan Pervititch’in geçmişine, henüz İstanbul sigorta planlarını hazırlamaya başlamadan önceki dönemine odaklanıyor. Bir tanesini kapağa taşıdığımız değerli görsel malzemeleri okurumuzla buluşturan bu makale, Pervititch’in aile yaşamı, mesleki gelişimi ve ilk haritaları üzerine değerli bilgiler veriyor. Üçüncü araştırma makalemizin başlığı “İstisnayı Yönetmek, Adaleti Müzakere Etmek: İşkodra’da Cibal Kanunu, Umumi Sulhlar ve Hibrit Cezalandırma Usulleri.” Yazarımız Ebru Aykut bizi Geç Osmanlı dönemi Arnavut diyarına götürüyor ve yerel dağ kanunları ile merkezileşme çabaları arasında Osmanlıların yönetim hamlelerini anlamamızı sağlıyor. Foucault’nun yönetimsellik (governmentality) kavramının bir dizi vakada sınanması açısından olduğu kadar İşkodra’da vuku bulan ilginç tarihsel hadiselerin incelenmesi açısından da okurlarımızı tatmin edecek bir çalışma olduğunu düşünüyoruz. Dördüncü̈ araştırma makalemiz doğa tarihi alanında ve daha uzun makalelerle kısa makaleler arasında bir geçiş niteliğinde. ““Başka Yazacak Şey mi Yok?”: 19. Yüzyıl Osmanlı Aydınının Gözünden Karabatak ve Karabatağın Kısa Leksikolojik Tarihi” başlıklı bu ilginç yazıda Tarkan Murat Akkaya, 1899 tarihinde Karabatak kuşu üzerine yazılmış bir gazete makalesine mercek tutuyor. Acaba etrafımızda uçup duran tüm bu güzel kuşların adı nereden geliyor? Kuş adlarının kökenini inceleyen nomenclature alanında, en azından karabatak adıyla ilgili Akkaya’nın yazısının söyleyecek sözü̈ var.
Deniz Türker editörlüğünde oluşan belge inceleme yazıları bölümümüz tarihçiler camiasının ve okurların dikkatini gözden kaçmış belgelere çekmeyi, bu belgelerin yaratıcı biçimlerde yorumlamayı hedefliyor. Filiz Yazıcıoğlu’nun incelemesi birer kaynak olarak arzuhallerin önemini hatırlatıyor. Yazı, II. Abdülhamit döneminde Kesriye kazası telgraf memuru Mehmet Tevfik Bey’in Rumeli Müfettişliği’ne yazdığı arzuhalleri inceliyor ve düşük dereceli sayılabilecek bir memurun tayininin bile yabancı devletlerin müdahalesinin konusu olması üzerine eleştirel bir biçimde düşünüyor. Mertkan Karaca, Osman Hamdi Bey’in kardeşi Halil Edhem Bey tarafından 1909’da yazılmış Almanca bir makaleyi inceliyor. Asurolog Hermann von Hilprecht’e hazırlanan armağan kitabında yer alan bu makale günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzesi adını taşıyan Müze-i Hümayun’un tarihi açısından değerli bir belge. Aysel Yıldız’ın yazısı, 1756’da İstanbul’da doğan ve önce Rusya’da esaret çeken sonra ABD’ye göçen yeniçeri İbrahim Bin Ali’yle ilgili. Yıldız bu ilginç hayat hikayesine kaynaklık eden iki mektubu inceliyor.
Dergimizin, Gülhan Balsoy ve Cihangir Gündoğdu editörlüğünde oluşan kitap inceleme yazıları bölümü̈ yakın dönemlerde yayınlanmış, Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet tarihinin farklı dönemlerine odaklanan kitapların incelemelerini içeriyor. Ekrem Yener, Ümit Kurt’un Aras Yayınları’ndan çıkan Kanun ve Nizam Dairesi’nde Soykırım Teknokratı Mustafa Reşat Mimaroğlu’nun İzinde Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Devlet Mekanizması başlıklı kitabını, Melis Cankara, Uğur Zekeriya Peçe’nin Stanford University Press tarafından basılan kitabını inceliyor. Kitap Island and Empire: How Civil War in Crete Mobilized the Ottoman World başlığını taşıyor ve 1890’larda Girit’te ortaya çıkan iç savaş koşullarının yerinden ettiği Müslüman nüfusun etkisiyle tetiklenen Osmanlı toplumsal hareketlerini tartışıyor. Ayşe Hilal Uğurlu, Ali Akyıldız’ın Timaş Yayınları tarafından basılmış olan ve Osmanlı İmparatorluğunun kurumsal yapısına ışık tutan Mabeyn-i Hümayun: Osmanlı Saray Teşkilatının Modernleşmesi başlıklı çalışmasını inceliyor. Numan Deniz ise Nir Shafir’in The Order and Disorder of Communication: Pamphlets and Polemics in Seventeenth-Century Ottoman Empire adlı kitabını inceledi. Kitap 17. Yüzyıl el yazması kitapçıkların bir iletişim ve tartışma zeminine dönüşmesini ele alıyor.
Dergimizin vefeyat yazısı bölümünde, geçtiğimiz yaz aylarında kaybettiğimiz, Tarih Vakfı mütevellisi, yerel tarih, kent tarihi, Selçuklu tarihi, Osmanlı tarihi ve eğitim tarihi konularındaki çalışmaları ile bilinen tarihçi, öğretmen ve yazar Necdet Sakaoğlu’nu Fahri Aral’ın kaleminden bir yazı ile anıyoruz.
Toplumsal Tarih Akademi dergisinin yeni sayısı ile karşınızdayız. Bu sayı, dergimizin yayın hayatına başladığı 2022 Aralık ayından bu yana çıkan beşinci sayısı. Ama tematik bir dosyadan oluşmaması nedeniyle de ilk olma niteliği taşıyor. Aynı zamanda bizim, derginin editör yardımcılığından editörlüğüne geçiş aşamasında ilk deneyimimiz. O nedenle şimdiden, her ne kusur işlediysek affola.
Dergiyi çok kısa zamanda Tarih Vakfı’nın önemli yayınlarından biri haline getiren önceki editörlerimiz Yaşar Tolga Cora ve Nurşen Gürboğa’ya, derginin yayın hayatına başlaması yolundaki öncü rolü nedeniyle Tarih Vakfı eski Genel Başkanı ve dergimizin eski genel yayın yönetmeni Mehmet Ö. Alkan’a teşekkürlerimizi sunarız. Dergiyi ileriye taşımak için omuzlarımıza yüklenen sorumluluğun farkındayız. Umarız, Yayın Kurulu üyelerimizin ve genişleyen editör kadromuzun desteği ile bu sorumluluğu hakkıyla yerine getireceğiz. Bu noktada, dergi yönetiminin yenilendiği Eylül 2024 yayın kurulu toplantımızda, bizlerle birlikte dergimizi oluşturma sorumluluğunu paylaşan yeni kitap inceleme editörlerimiz Gülhan Balsoy ve Cihangir Gündoğdu’ya, yeni belge inceleme bölümü̈ editörümüz Deniz Türker’e teşekkür ederiz. Yeni bölüm editörlerimize tüm enerjileriyle sürece koydukları büyük katkıdan dolayı müteşekkiriz. Nurşen Gürboğa editörlüğü bizlere devretmekle beraber derginin Genel Yayın Yönetmenliği pozisyonunu sürdürüyor, kendisinin rehberliği ve desteği, Tarih Vakfı yönetimi ile kurduğu köprü̈ bizler için çok değerli. Yazıların yayına hazırlanması sürecinde hem çok titiz hem de bir o kadar hızlı çalışan, yardımcı editörlük görevini de üstlenen Türkçe dil editörümüz Emre Erkan’a teşekkür ederiz. Mizanpaj editörümüz Aşkın Yücel Seçkin’e de özenli ve seri çalışması için içtenlikle teşekkür ediyoruz. Ayrıca revizyonlarıyla yazarlarımızı yönlendiren, dergimizin görünmez kahramanları anonim hakemlerimize teşekkür ediyoruz. Bir yandan uzun bir süre sonra serbest konulu yazılardan oluşan bir sayı çıkarma kararı almamız, öte yandan süreç devam ederken değişen yönetim yapımız süreçte bazı aksamalara yol açtı. Bunu hoşgörü̈ ve sabırla karşılayan yazarlarımıza da ayrıca minnettarız.
Bu sayımızda dört araştırma makalesi, üç belge inceleme yazısı, dört kitap inceleme yazısı ve bir anma yazısı yer alıyor. Öncelikle beşinci sayımızda yayınlanan araştırma makalelerinden bahsetmek istiyoruz. İlk araştırma makalemiz Nurhan Davutyan tarafından kaleme alındı ve “1875 Osmanlı Moratoryumu Önlenebilirdi” başlığını taşıyor. Osmanlı İmparatorluğu’nun mali egemenliğini ihlal eden Düyun-ı Umumiye’nin kurulmasına giden gelişmelere farklı bir perspektiften bakan çalışma, kapsamlı kaynaklardan ve istatistiksel analiz yöntemlerinden yararlanıyor. Davutyan’a göre Mehmed Emin Ali Paşa’nın 1867’de önerdiği mali tedbirler 1879’da değil önerildiği zaman uygulansaydı moratoryumun engellenmesi ihtimali bulunuyordu. İkinci araştırma makalemiz üç yazarın ortak çalışması: Murat Tülek, Jean-François Pérouse ve Funda Ferhanoğlu. Başlığı “1922 Öncesinde Jacques Pervititch” olan bu ayrıntılı çalışma İstanbul’un haritacılık tarihinde mihenk taşı olan Pervititch’in geçmişine, henüz İstanbul sigorta planlarını hazırlamaya başlamadan önceki dönemine odaklanıyor. Bir tanesini kapağa taşıdığımız değerli görsel malzemeleri okurumuzla buluşturan bu makale, Pervititch’in aile yaşamı, mesleki gelişimi ve ilk haritaları üzerine değerli bilgiler veriyor. Üçüncü araştırma makalemizin başlığı “İstisnayı Yönetmek, Adaleti Müzakere Etmek: İşkodra’da Cibal Kanunu, Umumi Sulhlar ve Hibrit Cezalandırma Usulleri.” Yazarımız Ebru Aykut bizi Geç Osmanlı dönemi Arnavut diyarına götürüyor ve yerel dağ kanunları ile merkezileşme çabaları arasında Osmanlıların yönetim hamlelerini anlamamızı sağlıyor. Foucault’nun yönetimsellik (governmentality) kavramının bir dizi vakada sınanması açısından olduğu kadar İşkodra’da vuku bulan ilginç tarihsel hadiselerin incelenmesi açısından da okurlarımızı tatmin edecek bir çalışma olduğunu düşünüyoruz. Dördüncü̈ araştırma makalemiz doğa tarihi alanında ve daha uzun makalelerle kısa makaleler arasında bir geçiş niteliğinde. ““Başka Yazacak Şey mi Yok?”: 19. Yüzyıl Osmanlı Aydınının Gözünden Karabatak ve Karabatağın Kısa Leksikolojik Tarihi” başlıklı bu ilginç yazıda Tarkan Murat Akkaya, 1899 tarihinde Karabatak kuşu üzerine yazılmış bir gazete makalesine mercek tutuyor. Acaba etrafımızda uçup duran tüm bu güzel kuşların adı nereden geliyor? Kuş adlarının kökenini inceleyen nomenclature alanında, en azından karabatak adıyla ilgili Akkaya’nın yazısının söyleyecek sözü̈ var.
Deniz Türker editörlüğünde oluşan belge inceleme yazıları bölümümüz tarihçiler camiasının ve okurların dikkatini gözden kaçmış belgelere çekmeyi, bu belgelerin yaratıcı biçimlerde yorumlamayı hedefliyor. Filiz Yazıcıoğlu’nun incelemesi birer kaynak olarak arzuhallerin önemini hatırlatıyor. Yazı, II. Abdülhamit döneminde Kesriye kazası telgraf memuru Mehmet Tevfik Bey’in Rumeli Müfettişliği’ne yazdığı arzuhalleri inceliyor ve düşük dereceli sayılabilecek bir memurun tayininin bile yabancı devletlerin müdahalesinin konusu olması üzerine eleştirel bir biçimde düşünüyor. Mertkan Karaca, Osman Hamdi Bey’in kardeşi Halil Edhem Bey tarafından 1909’da yazılmış Almanca bir makaleyi inceliyor. Asurolog Hermann von Hilprecht’e hazırlanan armağan kitabında yer alan bu makale günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzesi adını taşıyan Müze-i Hümayun’un tarihi açısından değerli bir belge. Aysel Yıldız’ın yazısı, 1756’da İstanbul’da doğan ve önce Rusya’da esaret çeken sonra ABD’ye göçen yeniçeri İbrahim Bin Ali’yle ilgili. Yıldız bu ilginç hayat hikayesine kaynaklık eden iki mektubu inceliyor.
Dergimizin, Gülhan Balsoy ve Cihangir Gündoğdu editörlüğünde oluşan kitap inceleme yazıları bölümü̈ yakın dönemlerde yayınlanmış, Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet tarihinin farklı dönemlerine odaklanan kitapların incelemelerini içeriyor. Ekrem Yener, Ümit Kurt’un Aras Yayınları’ndan çıkan Kanun ve Nizam Dairesi’nde Soykırım Teknokratı Mustafa Reşat Mimaroğlu’nun İzinde Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Devlet Mekanizması başlıklı kitabını, Melis Cankara, Uğur Zekeriya Peçe’nin Stanford University Press tarafından basılan kitabını inceliyor. Kitap Island and Empire: How Civil War in Crete Mobilized the Ottoman World başlığını taşıyor ve 1890’larda Girit’te ortaya çıkan iç savaş koşullarının yerinden ettiği Müslüman nüfusun etkisiyle tetiklenen Osmanlı toplumsal hareketlerini tartışıyor. Ayşe Hilal Uğurlu, Ali Akyıldız’ın Timaş Yayınları tarafından basılmış olan ve Osmanlı İmparatorluğunun kurumsal yapısına ışık tutan Mabeyn-i Hümayun: Osmanlı Saray Teşkilatının Modernleşmesi başlıklı çalışmasını inceliyor. Numan Deniz ise Nir Shafir’in The Order and Disorder of Communication: Pamphlets and Polemics in Seventeenth-Century Ottoman Empire adlı kitabını inceledi. Kitap 17. Yüzyıl el yazması kitapçıkların bir iletişim ve tartışma zeminine dönüşmesini ele alıyor.
Dergimizin vefeyat yazısı bölümünde, geçtiğimiz yaz aylarında kaybettiğimiz, Tarih Vakfı mütevellisi, yerel tarih, kent tarihi, Selçuklu tarihi, Osmanlı tarihi ve eğitim tarihi konularındaki çalışmaları ile bilinen tarihçi, öğretmen ve yazar Necdet Sakaoğlu’nu Fahri Aral’ın kaleminden bir yazı ile anıyoruz.
Yayın kurulumuzun kararı doğrultusunda dergimiz bundan böyle Haziran aylarında tematik dosyalı, Aralık aylarında ise serbest çağrılı olarak yayınlanacak. Bu nedenle gerek DergiPark, gerekse Tarih Vakfı’nın internet sitesi üzerinden yayınladığımız çağrı metinlerini takip etmenizi öneririz. 2025 yılı Aralık ayında yayınlanacak yedinci sayımızda yer alabilecek yazıların son gönderim tarihi 15 Haziran 2025 olarak belirlenmiştir. Yazıların DergiPark sistemi üzerinden gönderilmesini özellikle rica ediyoruz.
Toplumsal tarihçiliğin gelişmesini, özgür ve eleştirel düşüncenin kendini ifade edecek mecra bulmasını, bu amaçla özellikle nitelikli Türkçe makalelerin okurlarla buluşmasını önemsiyoruz. Toplumsal Tarih Akademi dergisi Tarih Vakfı’nın köklü̈ ve eleştirel yayıncılık geleneğini akademik dergiciliğin uluslararası standartlarıyla bir araya getirmeyi amaçlıyor. Bu çerçevede dergimizin ulusal ve uluslararası dizinlerde taranması için gerekli başvuru süreçlerini yürütüyoruz. Sizlerin yapıcı eleştirileri ve katkıları bizler için çok önemli. Dergimize ilişkin değerlendirme ve eleştirilerinizi merakla bekliyoruz.
Keyifli okumalar ve güzel bir yıl dileriz.
Toplumsal Tarih Akademi Dergisi Editörleri
Firuzan Melike Sümertaş & Sırrı Emrah Üçer