Tabiat, Tahayyül ve Tahakküm: Erken Cumhuriyet Döneminde İdeoloji, Su ve Ulus İnşası

Yıl 2023, Sayı: 2, 90 - 105, 29.06.2023

Onur Inal

Öz

Erken Cumhuriyet döneminde devleti yönetenler güçlerini ve meşruiyetlerini pekiştirmede, devlet inşa sürecini kolaylaştırmada, ulusal kimliği güçlendirmede ve ulusal sınırlar içerisinde daha fazla nüfuz sahibi olmada büyük ölçekli su altyapılarını kullanmıştı. Dahası, David Blackbourn’ün on dokuzuncu yüzyıl sonlarında Almanya’da tabiat ve ulus inşası üzerine yaptığı çalışmada ortaya koyduğu gibi, “güven veren” hidrolik altyapılar, devletin kültürel propaganda için başvurduğu etkin bir aygıt haline gelmişti. Bu çalışmada, Kemalist rejimin barajlar, rezervuarlar, bentler, drenaj ve su kanalları gibi hidrolik altyapılar yoluyla doğayı tahakküm altına alma mücadelesini, sudan hem istifade ederek hem de verdiği zararların önüne geçerek devlet hegemonyasını kurma ve genişletme çabalarını modernleşme ve çağdaşlaşma süreçleri bağlamında ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Su, Hidrolik Altyapılar, Ulus İnşası, Kemalizm, Erken Cumhuriyet Dönemi

Kaynakça

• 10 Yılda Türkiye Nafiası, 1923-1933. İstanbul: İstanbul Matbaacılık, 1933.
• Ahmad, Feroz. The Making of Modern Turkey. Londra: Routledge, 2002.
• Akpınar, Özkan. “Reclaiming the Empire: Environment, Marshes and Hydraulic Engineering in the late Ottoman Period”. Doktora tezi, Boğaziçi Üniversitesi, 2020.
• Allouche, Jeremy. “The Multi-Level Governance of Water and State-Building Processes: A Longue Durée Perspective”. The Politics of Water: A Survey. Yay. Haz. Kai Wegerich ve Jeroen Warner, 45-67. New York: Routledge, 2010.
• Blackbourn, David. The Conquest of Nature: Water, Landscape, and the Making of Modern Germany. Londra: Pimlico, 2016.
• Bruisch, Katja ve Liesbeth van de Grift, “Reclaiming the Land: The Drainage Paradigm and the Making of Twentieth-Century Rural Europe”. Living with the Land: Rural and Agricultural Actors in Twentieth-Century Europe – A Handbook. Yay. Haz. Liesbeth van de Grift, Dietmar Müller ve Corinna Unger, 37-60. Berlin: DeGruyter, 2022.
• Büyükyıldırım, Galip. “1925 Talimatnamesi, Türkiye’de Akarsu Ölçümlerinin Başlangıcı”. Pamukkale Üniversitesi VI. Ulusal Hidroloji Kongresi Bildiriler Kitabı, 22–24 Eylül 2010. Yay. Haz. Halil Karahan ve Orhan Baykan, 45-63. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, 2010.
• Büyükyıldırım, Galip. “Akarsu İstikşaf Seferberliği ve Genç Cumhuriyet’in Mühendisleri”. Türkiye Mühendislik Haberleri 44, 2008, 42–46.
• Büyükyıldırım, Galip. “Türkiye’de Su Mühendisliğinin Öncüsü, Türkiye Cumhuriyeti’nin 2. Bayındırlık Bakanı Süleyman Sırrı”. Türkiye Mühendislik Haberleri 453, 2009, 36-39.
• Cioc, Mark. The Rhine: An Eco-biography, 1815-2000. University of Washington Press, 2002.
• “Cumhuriyet Hükümeti Zamanında: Su Siyaseti”. İktisadi Yürüyüş 45-46, 29 Ekim 1941, 30.
• Çelik, Semih ve Christina Luke. “Of Wetlands and Reclamation Regimes: Climate Change, Social Upheaval, and Political Practice in Western Anatolia in the Long Nineteenth Century”. Winds of Change: Environment and Society in Anatolia. Yay. Haz. Christopher H. Roosevelt ve John Haldon, 251-276. İstanbul: Koç University Press, 2022.
• “Çubuk Barajı”. Servet-i Fünun (Uyanış) 2065, 19 Mart 1936, 264-265.
• “Çubuk Barajının Açılma Töreni”. Bayındırlık İşleri Dergisi, Yıl: 3, S: 6, Kasım 1936, 51-57.
• “Çubuk Su Süzgeçi İstasyonu”. Bayındırlık İşleri Dergisi, Yıl: 2, S: 1, Haziran 1935, 123-133.
• Demirtaş, Aslıhan. “Rowing Boats in the Reservoir: Infrastructure as Transplanted Seascape”. Landscapes of Development: The Impact of Modernization Discourses on the Physical Environment of the Eastern Mediterranean. Yay. haz. Panayiota Pyla, 16-36. Cambridge, MA: Aga Khan Program at the Harvard School of Design, 2013.
• Dissard, Laurent. “From Shining Icons of Progress to Contested Infrastructures: ‘Damming’ the Munzur Valley in Eastern Turkey”. Contested Spaces in Contemporary Turkey: Environmental, Urban and Secular Politics. Yay. Haz. Fatma Müge Göçek, 229-257. Londra & New York: IB Tauris: 2018
• Gratien, Chris. An Environmental History of the Late Ottoman Frontier. Stanford University Press, 2022.
• Kaika, Maria. “Dams as Symbols of Modernization: The Urbanization of Nature Between Geographical Imagination and Materiality”. Annals of the Association of American Geographers 96, no. 2, 2006, 276-301.
• Kunze, Walther. “Die Trockenlegung der Sümpfe und die Hochwasser-Regulierung in der Brussa-Ebene”. Bautechnik 16, 1938, 110-14.
• Kurtiç, Ekin. “Sediment in Reservoirs: A History of Dams and Forestry in Turkey”, Transforming Socio-Natures in Turkey: Landscapes, State and Environmental Movements. Yay. Haz. Onur İnal ve Ethemcan Turhan, 90-111. Londra: Routledge, 2020.
• Menga, Filippo. “Building a Nation through a Dam: The Case of Rogun in Tajikistan”. Nationalities Papers, 43, no. 3, 2015, 479-494.
• Molle, François, Peter P. Mollinga ve Philippus Wester. “Hydraulic Bureaucracies and the Hydraulic Mission: Flows of Water, Flows of Power”. Water Alternatives 2, no. 3, 2009, 328-349.
• Nafia Bakanlığı Sular U. M. Fen Heyeti. “Çubuk Barajı”. Arkitekt, 70-71, Ekim-Kasım 1936, 275-282.
• Ölçer, Bedri. Çubuk I Barajı. Ankara: DSİ Matbaası, 1971.
• Özgen, Yüksel ve Recep Büyüktolu. “Cumhuriyetin İlk Barajı: Çubuk Barajı (1929-1936)”. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi 59, Güz 2016, 87-110.
• Pınar, Azmi. “Ankara Su Süzgeci”. Bayındırlık İşleri Dergisi Yıl: 3, S: 10, Mart 1937, 54-60.
• “Su İşlerimiz”. Bayındırlık İşleri Dergisi Yıl: 3 Sayı: 5, Birinciteşrin 1936, 76-98.
• Swyngedouw, Erik. “Modernity and Hybridity: Nature, Regeneracionismo, and the Production of the Spanish Waterscape, 1890-1930”. Annals of the Association of American Geographers 89, no. 3, 1999, 443-65.
• Swyngedouw, Erik. “Technonatural Revolutions: The Scalar Politics of Franco’s Hydro-Social Dream for Spain, 1939-1975)”. Transactions, Institute of British Geographers New Series 32, no. 1, 2007, 9–28.
• Tanoğlu, Ali. “Türkiye’de Su İşlerinin Bugünkü Durumu ve Türkiye’nin Su Davası”. Türk Coğrafya Dergisi 3-4, 1943, 288-308.
• Tekeli, İlhan ve Selim İlkin. Cumhuriyetin Harcı 2 - Köktenci Modernitenin Ekonomik Politikasının Gelişimi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2003.
• Tuğluoğlu, Fatih. “Türkiye’de Sıtma Mücadelesi (1924-1950)”. Türkiye Parazitoloji Dergisi 32, no. 4, 2008, 351-359.
• Vlachos, George L. “From Slavic Swamp to Promised Land. Social and Environmental Engineering in a Southern Macedonian Swamp, 1913–1936”. A New Ecological Order. Development and the Transformation of Nature in Eastern Europe. Yay. Haz. Stefan Dorondel ve Stelu Şerban, 46-64. Pittsburgh: Pittsburgh University Press, 2022.
• Wester, Philippus. “Capturing the Waters: The Hydraulic Mission in the Lerma-Chapala Basin, Mexico (1876-1976)”. Water History 1, no. 1, 2009, 9-29.
• Wittfogel, Karl A. Oriental Despotism: A Comparative Study of Total Power. New Haven: Yale University Press, 1957.