Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Khurshid Press in the Context of Persian Printing Houses in Istanbul

Yıl 2024, Sayı: 4, 22 - 43, 30.06.2024

Güllü Yıldız

Öz

This article aims to introduce Muhammad Mahdi Tabrizi as a previously unknown actor in the history of the Ottoman printing press through his life and the publishing activities centered around the Khurshid printing house. To achieve this, the article first presents a biography of Muhammad Mahdi, discussing issues related to his identity. It then seeks to detail every aspect of his publishing activities. Utilizing archival materials and the imprints of the printed books, the article compiles a history of the Khurshid printing house and provides a comprehensive inventory of the books he printed. Finally, the article analyzes Mahdi’s association with the Akhtar printing house to evaluate the scope of his publishing endeavors.

Anahtar Kelimeler

Istanbul Persians Ajams Publication Muḥammad Mahdī Tabrīzī Khurshid Printing House

Kaynakça

  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Bâbıâli Evrak Odası Evrakı (BEO)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Dahiliye Nezareti Matbuat-ı Dahiliye Kalemi (DH. MDK)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH. MKT)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Hariciye Nezareti Paris Sefareti (HR.SFR. 04)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). İrade Hususi (İ. HUS)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). İrade Maarif (İ. MF)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). İradeler Adliye ve Mezahib (İ. AZN)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Maarif Nezareti Mektubî Kalemi (MF. MKT)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Maarif Nezareti Telif ve Tercüme Dairesi (MF. TTD)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Şura-yı Devlet (ŞD)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y. MTV)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Yıldız Perakende Evrakı Elçilik, Şehbenderlik ve Ataşemiliterlik (Y. PRK. EŞA)
  • Ahter (1890, 1892, 1894, 1896).
  • Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiyye (1316, 1317, 1318, 1319, 1321).
  • Balaÿ, Christophe. “Littérature Persane en Diaspora: Istanbul 1865-1895”. Les Iraniens d’Istanbul. Yay. Haz. Thierry Zarcone ve F. Zarinebaf-Shahr, 177-184. Istanbul-Teheran: Institut Français de Recherche, 1993. (çevirisi: “Diasporadaki Fars Edebiyatı: İstanbul 1865-1895”. Tanzimat ve Edebiyat: Osmanlı İstanbulu’nda Modern Edebi Kültür. Yay. Haz. Mehmet Fatih Uslu ve Fatih Altuğ, 267-278. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2020.
  • Bâmdâd, Mehdî. Şerh-i Hâl-i Ricâl-İrân der karni 12 ve 13 ve 14 Hicrî, 6 cilt. Tahran: İntişârât-ı züvvâr, 1371 (1992).
  • Browne, Edward Granwille. The Press and Poetry of Modern Persia. Cambridge: Cambridge University Press, 1914.
  • Ceyhan, Nesîme. II. Meşrutiyet Dönemi Türk Hikâyesi (1908-1918). İstanbul: Selis Kitaplar, 2009.
  • Cici, Recep. “İmamzâde, Muhammed b. Ebû Bekir”, TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV, 2000. 22:210-211.
  • Dabashi, Hamid. Reversing the Colonial Gaze: Persian Travelers Abroad. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.
  • Dığıroğlu, Filiz. Dersaadet’te Bir Acem Kitapçı: Kitap-Füruş Hacı Hüseyin Ağa. İstanbul: Turkuaz Yayınları, 2014.
  • Dığıroğlu, Filiz ve Güllü Yıldız. “Osmanlı Devleti’nin Şii Neşriyata Bakışı ve Acem Kitapçılar”. Müteferrika 54, 2018/2, 117-134.
  • Dığıroğlu, Filiz. “Osmanlı Matbuatında Acemler: Şirket-i Sahafiye-i İraniye”. Osmanlı Araştırmaları 56, 2020, 225-258.
  • Dığıroğlu, Filiz. Osmanlı’da Dinî Matbuat: Sultan Abdülhamit ve II. Meşrutiyet Devrinde Kurumlar Aktörler Denetim ve Sansür Politikaları. İstanbul: Dergah Yayınları, 2022.
  • Dığıroğlu, Filiz. “Sultanın Ecnebileri: Dersaâdet’in Acemleri”. Sultan V. Mehmed Reşad ve Dönemi. 3. Cilt. Yay. Haz. Fahrettin Gün vd., 932-968. İstanbul: TBMM Millî Saraylar, 2018.
  • Dığıroğlu, Filiz. “Tebriz-İstanbul Ticaretinin Dersaadet’teki Yansımaları”. T.C. Dışişleri Bakanlığı Tebriz Başkonsolosluğunun Kuruluşunun 100. Yılı. Yay. Haz. Umut Başar, 183-207. Ankara: Nobel Yayınları, 2021.
  • Ebrahimian, Mojtaba. “One Thousand Years of Persian Travel Writing and Siyahatnameh-Ye Ebrahim Beyg (1895) as Safarnameh”. Routledge Handbook of Post Classical and Contemporary Persian Literature. Yay. Haz. Kamran Talattof, 45-67. Londra: Routledge, 2023.
  • Gurney, John. “E. G. Browne and the Iranian Community in Istanbul”. Les Iraniens d’Istanbul. Yay. Haz. Thierry Zarcone ve F. Zarinebaf-Shahr, 149-175. Istanbul-Teheran: Institut Français de Recherche, 1993.
  • Hafız, Nimetullah. “Bulgaristan’da Yayımlanan Türkçe Kitaplar”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1987, 311-365.
  • Has, Şükrü Selim. “Mülteka’l-ebhur”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV, 2020. 31:548-551.
  • Hâşimî, Muhammed Sadr. Târîh-i cerâid ve mecellât-ı İran, 4 cilt. İsfahan: İntişarât-ı Kemâl, 1343 (1964).
  • İşimtekin, Somer. “Merâgaî’nin Seyahatnâme-yi İbrahim Beg’i üzerine bir değerlendirme”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları 17, Bahar 2018, 57-77.
  • Kaşgarlı, Sultan Mahmut. “Uygur Türk Edebiyatının Târihî Gelişimi”. Türk Dünyası Araştırmaları 68, 1990, 45-62.
  • Koloğlu, Orhan. “Un Journal Persan d’Istanbul: Akhtar”. Les Iraniens d’Istanbul. Yay. Haz. Thierry Zarcone ve F. Zarinebaf-Shahr, 133-140. Istanbul-Teheran: Institut Français de Recherche, 1993.
  • Lawrence, Tanya E.. “An Age of Trans-Imperial Vernacularisms: The Iranian Dissident Community of the Late Ottoman Empire”. Doktora Tezi, Yale University, 2018.
  • Lawrence, Tanya E. Akhtar Persian Language Newspaper Published in Istanbul and The Iranian Community of The Ottoman Empire in the Late Nineteenth Century. İstanbul: Libra, 2015.
  • Minuchehr, Pardis. “Homeland from Afar: The Iranian Diaspora and the Quest for Modernity (1908– 1909)”. Doktora Tezi, Columbia University, 1998.
  • Niya, Rahim Reis. İran ve Osmanî der Âsitane-i Karn-i Bistom, 2 cilt. Tahran: Neşr-i Mobna, 1382 (2003).
  • Özgül, Metin Kayahan. “Yusuf Kamil Paşa’nın Tercüme-i Telemak’ı”. Erdem: Atatürk Kültür Merkezi Dergisi XIV/40, 2002, 193-241.
  • Parsinejad, İrac. “Zeyne’l-Âbidîn Merâğaî, Muntekıd-ı edebî”. İran-name 9/3, 1991, 427-440.
  • Pervin, Nasıruddin. Târîh-i Ruznâme-Nigârî-i İraniyân ve Diger Parsî-Nevisiyan, 2 cilt. Tahran: Merkez-i Neşr-i Danişgahi, 1377 (1998).
  • Sasani, Han Melik. Payitahtın Son Yıllarında Bir Sefir. Çev. Hakkı Uygur. İstanbul: Klasik Yayınları, 2006.
  • Strauss, Johann. “Who Read What in the Ottoman Empire (19th-20th centuries)?”. Middle Eastern Literatures 6/1, 2003, 39-76.
  • Tek, Zeynep ve Tülin Arslan vd. “Batılılaşma Dönemi Doğu Edebiyatında ‘Les Aventures de Télémaque, Fils d’Ulysse’in Serüveni: Türkçe, Arapça ve Farsça Örneği”. DTCF Dergisi 61/1, 2021, 234-264.
  • Telkenaroğlu, M. Rahmi. “Zileli Muharrem Efendi”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV, 2019. EK-2:693-694.
  • Tuğlacı, Pars. Bulgaristan ve Türk-Bulgar İlişkileri. İstanbul: Cem Yayınevi, 1984.
  • Uludağ, Süleyman. “Dürretü’n-nâsihîn”, TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV, 1994. 10:32-33.
  • Yetiş, Kazım. “Ta‘lîm-i Edebiyyât”, TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV, 2010. 39:514-515.
  • Yıldız, Güllü. “İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter”. Osmanlı Araştırmaları 50, 2017, 175-218.
  • Yıldız, Güllü. “Farsça Neşriyat Bağlamında İstanbul ve Ahter Matbaası”. Kebikeç 52, 2021, 69-104.
  • Parvin, Nasseredin. “Hekmat”, Encyclopedia Iranica, https://iranicaonline.org/articles/hekmat, Son Erişim Tarihi: 17 Mart 2024

İstanbul’daki Acem Matbaalarının Bir Örneği Olarak Hurşid Matbaası ve Faaliyetleri

Yıl 2024, Sayı: 4, 22 - 43, 30.06.2024

Güllü Yıldız

Öz

Bu makale Osmanlı matbuat tarihinin bilinmeyen aktörlerinden biri olarak Muhammed Mehdi Tebrizî’yi hayatı ve Hurşid matbaası merkezli yayıncılık faaliyetleriyle tanıtmayı amaçlamaktadır. Bunun için öncelikle Muhammed Mehdi’nin biyografisine yer verilerek kimliği hakkındaki belirsizlikler tartışılmış ve ardından yayıncılık faaliyetleri bütün yönleriyle tespit edilmeye çalışılmıştır. Sahibi olduğu Hurşid matbaasının tarihini ve bu matbaada bastığı kitapların tam bir listesini oluşturabilmek için arşiv belgelerinin yanı sıra basılan kitapların künye bilgilerine başvurulmuştur. Son olarak Muhammed Mehdi’nin yayıncılık faaliyetlerinin boyutunu değerlendirebilmek amacıyla Ahter matbaasıyla irtibatı ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul Acemler Yayıncılık Muhammed Mehdi Tebrizî Hurşid Matbaası

Kaynakça

  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Bâbıâli Evrak Odası Evrakı (BEO)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Dahiliye Nezareti Matbuat-ı Dahiliye Kalemi (DH. MDK)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH. MKT)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Hariciye Nezareti Paris Sefareti (HR.SFR. 04)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). İrade Hususi (İ. HUS)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). İrade Maarif (İ. MF)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). İradeler Adliye ve Mezahib (İ. AZN)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Maarif Nezareti Mektubî Kalemi (MF. MKT)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Maarif Nezareti Telif ve Tercüme Dairesi (MF. TTD)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Şura-yı Devlet (ŞD)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y. MTV)
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA). Yıldız Perakende Evrakı Elçilik, Şehbenderlik ve Ataşemiliterlik (Y. PRK. EŞA)
  • Ahter (1890, 1892, 1894, 1896).
  • Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiyye (1316, 1317, 1318, 1319, 1321).
  • Balaÿ, Christophe. “Littérature Persane en Diaspora: Istanbul 1865-1895”. Les Iraniens d’Istanbul. Yay. Haz. Thierry Zarcone ve F. Zarinebaf-Shahr, 177-184. Istanbul-Teheran: Institut Français de Recherche, 1993. (çevirisi: “Diasporadaki Fars Edebiyatı: İstanbul 1865-1895”. Tanzimat ve Edebiyat: Osmanlı İstanbulu’nda Modern Edebi Kültür. Yay. Haz. Mehmet Fatih Uslu ve Fatih Altuğ, 267-278. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2020.
  • Bâmdâd, Mehdî. Şerh-i Hâl-i Ricâl-İrân der karni 12 ve 13 ve 14 Hicrî, 6 cilt. Tahran: İntişârât-ı züvvâr, 1371 (1992).
  • Browne, Edward Granwille. The Press and Poetry of Modern Persia. Cambridge: Cambridge University Press, 1914.
  • Ceyhan, Nesîme. II. Meşrutiyet Dönemi Türk Hikâyesi (1908-1918). İstanbul: Selis Kitaplar, 2009.
  • Cici, Recep. “İmamzâde, Muhammed b. Ebû Bekir”, TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV, 2000. 22:210-211.
  • Dabashi, Hamid. Reversing the Colonial Gaze: Persian Travelers Abroad. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.
  • Dığıroğlu, Filiz. Dersaadet’te Bir Acem Kitapçı: Kitap-Füruş Hacı Hüseyin Ağa. İstanbul: Turkuaz Yayınları, 2014.
  • Dığıroğlu, Filiz ve Güllü Yıldız. “Osmanlı Devleti’nin Şii Neşriyata Bakışı ve Acem Kitapçılar”. Müteferrika 54, 2018/2, 117-134.
  • Dığıroğlu, Filiz. “Osmanlı Matbuatında Acemler: Şirket-i Sahafiye-i İraniye”. Osmanlı Araştırmaları 56, 2020, 225-258.
  • Dığıroğlu, Filiz. Osmanlı’da Dinî Matbuat: Sultan Abdülhamit ve II. Meşrutiyet Devrinde Kurumlar Aktörler Denetim ve Sansür Politikaları. İstanbul: Dergah Yayınları, 2022.
  • Dığıroğlu, Filiz. “Sultanın Ecnebileri: Dersaâdet’in Acemleri”. Sultan V. Mehmed Reşad ve Dönemi. 3. Cilt. Yay. Haz. Fahrettin Gün vd., 932-968. İstanbul: TBMM Millî Saraylar, 2018.
  • Dığıroğlu, Filiz. “Tebriz-İstanbul Ticaretinin Dersaadet’teki Yansımaları”. T.C. Dışişleri Bakanlığı Tebriz Başkonsolosluğunun Kuruluşunun 100. Yılı. Yay. Haz. Umut Başar, 183-207. Ankara: Nobel Yayınları, 2021.
  • Ebrahimian, Mojtaba. “One Thousand Years of Persian Travel Writing and Siyahatnameh-Ye Ebrahim Beyg (1895) as Safarnameh”. Routledge Handbook of Post Classical and Contemporary Persian Literature. Yay. Haz. Kamran Talattof, 45-67. Londra: Routledge, 2023.
  • Gurney, John. “E. G. Browne and the Iranian Community in Istanbul”. Les Iraniens d’Istanbul. Yay. Haz. Thierry Zarcone ve F. Zarinebaf-Shahr, 149-175. Istanbul-Teheran: Institut Français de Recherche, 1993.
  • Hafız, Nimetullah. “Bulgaristan’da Yayımlanan Türkçe Kitaplar”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1987, 311-365.
  • Has, Şükrü Selim. “Mülteka’l-ebhur”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV, 2020. 31:548-551.
  • Hâşimî, Muhammed Sadr. Târîh-i cerâid ve mecellât-ı İran, 4 cilt. İsfahan: İntişarât-ı Kemâl, 1343 (1964).
  • İşimtekin, Somer. “Merâgaî’nin Seyahatnâme-yi İbrahim Beg’i üzerine bir değerlendirme”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları 17, Bahar 2018, 57-77.
  • Kaşgarlı, Sultan Mahmut. “Uygur Türk Edebiyatının Târihî Gelişimi”. Türk Dünyası Araştırmaları 68, 1990, 45-62.
  • Koloğlu, Orhan. “Un Journal Persan d’Istanbul: Akhtar”. Les Iraniens d’Istanbul. Yay. Haz. Thierry Zarcone ve F. Zarinebaf-Shahr, 133-140. Istanbul-Teheran: Institut Français de Recherche, 1993.
  • Lawrence, Tanya E.. “An Age of Trans-Imperial Vernacularisms: The Iranian Dissident Community of the Late Ottoman Empire”. Doktora Tezi, Yale University, 2018.
  • Lawrence, Tanya E. Akhtar Persian Language Newspaper Published in Istanbul and The Iranian Community of The Ottoman Empire in the Late Nineteenth Century. İstanbul: Libra, 2015.
  • Minuchehr, Pardis. “Homeland from Afar: The Iranian Diaspora and the Quest for Modernity (1908– 1909)”. Doktora Tezi, Columbia University, 1998.
  • Niya, Rahim Reis. İran ve Osmanî der Âsitane-i Karn-i Bistom, 2 cilt. Tahran: Neşr-i Mobna, 1382 (2003).
  • Özgül, Metin Kayahan. “Yusuf Kamil Paşa’nın Tercüme-i Telemak’ı”. Erdem: Atatürk Kültür Merkezi Dergisi XIV/40, 2002, 193-241.
  • Parsinejad, İrac. “Zeyne’l-Âbidîn Merâğaî, Muntekıd-ı edebî”. İran-name 9/3, 1991, 427-440.
  • Pervin, Nasıruddin. Târîh-i Ruznâme-Nigârî-i İraniyân ve Diger Parsî-Nevisiyan, 2 cilt. Tahran: Merkez-i Neşr-i Danişgahi, 1377 (1998).
  • Sasani, Han Melik. Payitahtın Son Yıllarında Bir Sefir. Çev. Hakkı Uygur. İstanbul: Klasik Yayınları, 2006.
  • Strauss, Johann. “Who Read What in the Ottoman Empire (19th-20th centuries)?”. Middle Eastern Literatures 6/1, 2003, 39-76.
  • Tek, Zeynep ve Tülin Arslan vd. “Batılılaşma Dönemi Doğu Edebiyatında ‘Les Aventures de Télémaque, Fils d’Ulysse’in Serüveni: Türkçe, Arapça ve Farsça Örneği”. DTCF Dergisi 61/1, 2021, 234-264.
  • Telkenaroğlu, M. Rahmi. “Zileli Muharrem Efendi”, TDV İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV, 2019. EK-2:693-694.
  • Tuğlacı, Pars. Bulgaristan ve Türk-Bulgar İlişkileri. İstanbul: Cem Yayınevi, 1984.
  • Uludağ, Süleyman. “Dürretü’n-nâsihîn”, TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV, 1994. 10:32-33.
  • Yetiş, Kazım. “Ta‘lîm-i Edebiyyât”, TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV, 2010. 39:514-515.
  • Yıldız, Güllü. “İstanbul’da Bir Acem Matbaası: Kitapçı Tahir ve Ahter”. Osmanlı Araştırmaları 50, 2017, 175-218.
  • Yıldız, Güllü. “Farsça Neşriyat Bağlamında İstanbul ve Ahter Matbaası”. Kebikeç 52, 2021, 69-104.
  • Parvin, Nasseredin. “Hekmat”, Encyclopedia Iranica, https://iranicaonline.org/articles/hekmat, Son Erişim Tarihi: 17 Mart 2024
Toplam 51 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Biyografi
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Güllü Yıldız 0000-0003-0630-7145

Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2024
Gönderilme Tarihi 28 Nisan 2024
Kabul Tarihi 11 Haziran 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Sayı: 4

Kaynak Göster

APA Yıldız, G. (2024). İstanbul’daki Acem Matbaalarının Bir Örneği Olarak Hurşid Matbaası ve Faaliyetleri. Toplumsal Tarih Akademi(4), 22-43.
AMA Yıldız G. İstanbul’daki Acem Matbaalarının Bir Örneği Olarak Hurşid Matbaası ve Faaliyetleri. TT Akademi. Haziran 2024;(4):22-43.
Chicago Yıldız, Güllü. “İstanbul’daki Acem Matbaalarının Bir Örneği Olarak Hurşid Matbaası Ve Faaliyetleri”. Toplumsal Tarih Akademi, sy. 4 (Haziran 2024): 22-43.
EndNote Yıldız G (01 Haziran 2024) İstanbul’daki Acem Matbaalarının Bir Örneği Olarak Hurşid Matbaası ve Faaliyetleri. Toplumsal Tarih Akademi 4 22–43.
IEEE G. Yıldız, “İstanbul’daki Acem Matbaalarının Bir Örneği Olarak Hurşid Matbaası ve Faaliyetleri”, TT Akademi, sy. 4, ss. 22–43, Haziran 2024.
ISNAD Yıldız, Güllü. “İstanbul’daki Acem Matbaalarının Bir Örneği Olarak Hurşid Matbaası Ve Faaliyetleri”. Toplumsal Tarih Akademi 4 (Haziran 2024), 22-43.
JAMA Yıldız G. İstanbul’daki Acem Matbaalarının Bir Örneği Olarak Hurşid Matbaası ve Faaliyetleri. TT Akademi. 2024;:22–43.
MLA Yıldız, Güllü. “İstanbul’daki Acem Matbaalarının Bir Örneği Olarak Hurşid Matbaası Ve Faaliyetleri”. Toplumsal Tarih Akademi, sy. 4, 2024, ss. 22-43.
Vancouver Yıldız G. İstanbul’daki Acem Matbaalarının Bir Örneği Olarak Hurşid Matbaası ve Faaliyetleri. TT Akademi. 2024(4):22-43.
 Kapak Resmi İndir
Beşinci Sayımızla Merhaba!

Toplumsal Tarih Akademi dergisinin yeni sayısı ile karşınızdayız. Bu sayı, dergimizin yayın hayatına başladığı 2022 Aralık ayından bu yana çıkan beşinci sayısı. Ama tematik bir dosyadan oluşmaması nedeniyle de ilk olma niteliği taşıyor. Aynı zamanda bizim, derginin editör yardımcılığından editörlüğüne geçiş aşamasında ilk deneyimimiz. O nedenle şimdiden, her ne kusur işlediysek affola.

Dergiyi çok kısa zamanda Tarih Vakfı’nın önemli yayınlarından biri haline getiren önceki editörlerimiz Yaşar Tolga Cora ve Nurşen Gürboğa’ya, derginin yayın hayatına başlaması yolundaki öncü rolü nedeniyle Tarih Vakfı eski Genel Başkanı ve dergimizin eski genel yayın yönetmeni Mehmet Ö. Alkan’a teşekkürlerimizi sunarız. Dergiyi ileriye taşımak için omuzlarımıza yüklenen sorumluluğun farkındayız. Umarız, Yayın Kurulu üyelerimizin ve genişleyen editör kadromuzun desteği ile bu sorumluluğu hakkıyla yerine getireceğiz. Bu noktada, dergi yönetiminin yenilendiği Eylül 2024 yayın kurulu toplantımızda, bizlerle birlikte dergimizi oluşturma sorumluluğunu paylaşan yeni kitap inceleme editörlerimiz Gülhan Balsoy ve Cihangir Gündoğdu’ya, yeni belge inceleme bölümü̈ editörümüz Deniz Türker’e teşekkür ederiz. Yeni bölüm editörlerimize tüm enerjileriyle sürece koydukları büyük katkıdan dolayı müteşekkiriz. Nurşen Gürboğa editörlüğü bizlere devretmekle beraber derginin Genel Yayın Yönetmenliği pozisyonunu sürdürüyor, kendisinin rehberliği ve desteği, Tarih Vakfı yönetimi ile kurduğu köprü̈ bizler için çok değerli. Yazıların yayına hazırlanması sürecinde hem çok titiz hem de bir o kadar hızlı çalışan, yardımcı editörlük görevini de üstlenen Türkçe dil editörümüz Emre Erkan’a teşekkür ederiz. Mizanpaj editörümüz Aşkın Yücel Seçkin’e de özenli ve seri çalışması için içtenlikle teşekkür ediyoruz. Ayrıca revizyonlarıyla yazarlarımızı yönlendiren, dergimizin görünmez kahramanları anonim hakemlerimize teşekkür ediyoruz. Bir yandan uzun bir süre sonra serbest konulu yazılardan oluşan bir sayı çıkarma kararı almamız, öte yandan süreç devam ederken değişen yönetim yapımız süreçte bazı aksamalara yol açtı. Bunu hoşgörü̈ ve sabırla karşılayan yazarlarımıza da ayrıca minnettarız.

Bu sayımızda dört araştırma makalesi, üç belge inceleme yazısı, dört kitap inceleme yazısı ve bir anma yazısı yer alıyor. Öncelikle beşinci sayımızda yayınlanan araştırma makalelerinden bahsetmek istiyoruz. İlk araştırma makalemiz Nurhan Davutyan tarafından kaleme alındı ve “1875 Osmanlı Moratoryumu Önlenebilirdi” başlığını taşıyor. Osmanlı İmparatorluğu’nun mali egemenliğini ihlal eden Düyun-ı Umumiye’nin kurulmasına giden gelişmelere farklı bir perspektiften bakan çalışma, kapsamlı kaynaklardan ve istatistiksel analiz yöntemlerinden yararlanıyor. Davutyan’a göre Mehmed Emin Ali Paşa’nın 1867’de önerdiği mali tedbirler 1879’da değil önerildiği zaman uygulansaydı moratoryumun engellenmesi ihtimali bulunuyordu. İkinci araştırma makalemiz üç yazarın ortak çalışması: Murat Tülek, Jean-François Pérouse ve Funda Ferhanoğlu. Başlığı “1922 Öncesinde Jacques Pervititch” olan bu ayrıntılı çalışma İstanbul’un haritacılık tarihinde mihenk taşı olan Pervititch’in geçmişine, henüz İstanbul sigorta planlarını hazırlamaya başlamadan önceki dönemine odaklanıyor. Bir tanesini kapağa taşıdığımız değerli görsel malzemeleri okurumuzla buluşturan bu makale, Pervititch’in aile yaşamı, mesleki gelişimi ve ilk haritaları üzerine değerli bilgiler veriyor. Üçüncü araştırma makalemizin başlığı “İstisnayı Yönetmek, Adaleti Müzakere Etmek: İşkodra’da Cibal Kanunu, Umumi Sulhlar ve Hibrit Cezalandırma Usulleri.” Yazarımız Ebru Aykut bizi Geç Osmanlı dönemi Arnavut diyarına götürüyor ve yerel dağ kanunları ile merkezileşme çabaları arasında Osmanlıların yönetim hamlelerini anlamamızı sağlıyor. Foucault’nun yönetimsellik (governmentality) kavramının bir dizi vakada sınanması açısından olduğu kadar İşkodra’da vuku bulan ilginç tarihsel hadiselerin incelenmesi açısından da okurlarımızı tatmin edecek bir çalışma olduğunu düşünüyoruz. Dördüncü̈ araştırma makalemiz doğa tarihi alanında ve daha uzun makalelerle kısa makaleler arasında bir geçiş niteliğinde. ““Başka Yazacak Şey mi Yok?”: 19. Yüzyıl Osmanlı Aydınının Gözünden Karabatak ve Karabatağın Kısa Leksikolojik Tarihi” başlıklı bu ilginç yazıda Tarkan Murat Akkaya, 1899 tarihinde Karabatak kuşu üzerine yazılmış bir gazete makalesine mercek tutuyor. Acaba etrafımızda uçup duran tüm bu güzel kuşların adı nereden geliyor? Kuş adlarının kökenini inceleyen nomenclature alanında, en azından karabatak adıyla ilgili Akkaya’nın yazısının söyleyecek sözü̈ var.

Deniz Türker editörlüğünde oluşan belge inceleme yazıları bölümümüz tarihçiler camiasının ve okurların dikkatini gözden kaçmış belgelere çekmeyi, bu belgelerin yaratıcı biçimlerde yorumlamayı hedefliyor. Filiz Yazıcıoğlu’nun incelemesi birer kaynak olarak arzuhallerin önemini hatırlatıyor. Yazı, II. Abdülhamit döneminde Kesriye kazası telgraf memuru Mehmet Tevfik Bey’in Rumeli Müfettişliği’ne yazdığı arzuhalleri inceliyor ve düşük dereceli sayılabilecek bir memurun tayininin bile yabancı devletlerin müdahalesinin konusu olması üzerine eleştirel bir biçimde düşünüyor. Mertkan Karaca, Osman Hamdi Bey’in kardeşi Halil Edhem Bey tarafından 1909’da yazılmış Almanca bir makaleyi inceliyor. Asurolog Hermann von Hilprecht’e hazırlanan armağan kitabında yer alan bu makale günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzesi adını taşıyan Müze-i Hümayun’un tarihi açısından değerli bir belge. Aysel Yıldız’ın yazısı, 1756’da İstanbul’da doğan ve önce Rusya’da esaret çeken sonra ABD’ye göçen yeniçeri İbrahim Bin Ali’yle ilgili. Yıldız bu ilginç hayat hikayesine kaynaklık eden iki mektubu inceliyor.

Dergimizin, Gülhan Balsoy ve Cihangir Gündoğdu editörlüğünde oluşan kitap inceleme yazıları bölümü̈ yakın dönemlerde yayınlanmış, Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet tarihinin farklı dönemlerine odaklanan kitapların incelemelerini içeriyor. Ekrem Yener, Ümit Kurt’un Aras Yayınları’ndan çıkan Kanun ve Nizam Dairesi’nde Soykırım Teknokratı Mustafa Reşat Mimaroğlu’nun İzinde Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Devlet Mekanizması başlıklı kitabını, Melis Cankara, Uğur Zekeriya Peçe’nin Stanford University Press tarafından basılan kitabını inceliyor. Kitap Island and Empire: How Civil War in Crete Mobilized the Ottoman World başlığını taşıyor ve 1890’larda Girit’te ortaya çıkan iç savaş koşullarının yerinden ettiği Müslüman nüfusun etkisiyle tetiklenen Osmanlı toplumsal hareketlerini tartışıyor. Ayşe Hilal Uğurlu, Ali Akyıldız’ın Timaş Yayınları tarafından basılmış olan ve Osmanlı İmparatorluğunun kurumsal yapısına ışık tutan Mabeyn-i Hümayun: Osmanlı Saray Teşkilatının Modernleşmesi başlıklı çalışmasını inceliyor. Numan Deniz ise Nir Shafir’in The Order and Disorder of Communication: Pamphlets and Polemics in Seventeenth-Century Ottoman Empire adlı kitabını inceledi. Kitap 17. Yüzyıl el yazması kitapçıkların bir iletişim ve tartışma zeminine dönüşmesini ele alıyor.

Dergimizin vefeyat yazısı bölümünde, geçtiğimiz yaz aylarında kaybettiğimiz, Tarih Vakfı mütevellisi, yerel tarih, kent tarihi, Selçuklu tarihi, Osmanlı tarihi ve eğitim tarihi konularındaki çalışmaları ile bilinen tarihçi, öğretmen ve yazar Necdet Sakaoğlu’nu Fahri Aral’ın kaleminden bir yazı ile anıyoruz.

Yayın kurulumuzun kararı doğrultusunda dergimiz bundan böyle Haziran aylarında tematik dosyalı, Aralık aylarında ise serbest çağrılı olarak yayınlanacak. Bu nedenle gerek DergiPark, gerekse Tarih Vakfı’nın internet sitesi üzerinden yayınladığımız çağrı metinlerini takip etmenizi öneririz. 2025 yılı Aralık ayında yayınlanacak yedinci sayımızda yer alabilecek yazıların son gönderim tarihi 15 Haziran 2025 olarak belirlenmiştir. Yazıların DergiPark sistemi üzerinden gönderilmesini özellikle rica ediyoruz.

Toplumsal tarihçiliğin gelişmesini, özgür ve eleştirel düşüncenin kendini ifade edecek mecra bulmasını, bu amaçla özellikle nitelikli Türkçe makalelerin okurlarla buluşmasını önemsiyoruz. Toplumsal Tarih Akademi dergisi Tarih Vakfı’nın köklü̈ ve eleştirel yayıncılık geleneğini akademik dergiciliğin uluslararası standartlarıyla bir araya getirmeyi amaçlıyor. Bu çerçevede dergimizin ulusal ve uluslararası dizinlerde taranması için gerekli başvuru süreçlerini yürütüyoruz. Sizlerin yapıcı eleştirileri ve katkıları bizler için çok önemli. Dergimize ilişkin değerlendirme ve eleştirilerinizi merakla bekliyoruz.

Keyifli okumalar ve güzel bir yıl dileriz.

Toplumsal Tarih Akademi Dergisi Editörleri
Firuzan Melike Sümertaş & Sırrı Emrah Üçer