The Turkish War of Independence According to the Reports and Analyses of the British General Staff

Yıl 2025, Cilt: 89 Sayı: 315, 719 - 765, 07.08.2025

Mehmet Kıbıl

https://doi.org/10.37879/belleten.2025.719

Öz

The period of active combat between the Turkish Army and the Greek Army, which began with the First Battle of İnönü in January 1921, ended with the Great Offensive launched in August 1922. Closely monitoring the war between the Turkish and Greek armies from 1921 to 1922, the British General Staff prepared a series of reports and assessments, periodically submitting them to the Cabinet through the War Office. Upon examining the content of these reports, it is evident that the evaluations generally contained realistic analyses and important warnings, offering in-depth assessments from a military perspective. The General Staff, disapproving of the harsh occupation policies applied to Türkiye, was firmly opposed to the Greek Army’s occupation of Anatolia. The reports generally emphasized that the Greek Army should not be trusted and that they would not be victorious against the Turkish Army, advocating that, for the sake of British interests, it was better to be allies with the Turks rather than the Greeks. However, the accurate analyses and warnings made by the General Staff were ignored by Prime Minister Lloyd George, who supported the expansion of the Greek occupation in Anatolia. Lloyd George’s stance damaged Britain’s long-term strategic interests and adversely affected regional balances. These historically valuable reports are crucial for understanding the strategic mistakes in Britain’s policy towards Türkiye and their consequences. They provide an essential source for comprehending the course of the War of Independence and for highlighting the differing perspectives between British politicians and military leaders, thus offering a unique viewpoint on the events. In this context, the analyses of the British General Staff reveal not only the military strategies of the period but also the impact of political decisions on the ground.

Anahtar Kelimeler

War of Independence , National Struggle , Turkish Army , Greek Army , British Chief of the General Staff

İngiliz Genelkurmayının Rapor ve Analizlerine Göre Türk Kurtuluş Savaşı

Öz

Türk Ordusu ile Yunan Ordusu arasında Ocak 1921’de I. İnönü Muharebesi ile başlayan sıcak muharebe dönemi, 1922 Ağustos ayında başlayan Büyük Taarruz ile son bulmuştur. 1921-1922 yılları arasındaki Türk ve Yunan orduları arasındaki savaşı yakından takip eden İngiltere Genelkurmay Başkanlığı, bir dizi rapor ve değerlendirme yazısı hazırlayarak bunları belli aralıklarla Savaş Bakanlığı aracılığıyla kabineye sunmuştur. Raporların içeriği incelendiğinde, yapılan değerlendirmelerin genel olarak gerçekçi analizler ve önemli uyarılar içerdiği, askerî bakış açısından derinlemesine değerlendirmeler sunduğu görülmektedir. Türkiye’ye uygulanan sert işgal politikalarını doğru bulmayan Genelkurmay Başkanlığı, Yunan ordusunun Anadolu’yu işgal etmesine ise kesin olarak karşı çıkmıştır. Hazırlanan raporlarda genel olarak Yunan ordusuna güvenilmemesi gerektiği ve Türk ordusu karşısında galip gelemeyecekleri üzerinde durulurken, İngiltere’nin çıkarları gereği Yunanlılar yerine Türklerle dost olunması gerektiği savunulmuştur. Ancak Genelkurmay Başkanlığının yaptığı doğru analizler ve uyarılar, Başbakan Lloyd George tarafından dikkate alınmamış ve Yunanlıların Anadolu’daki işgal alanını genişletmesine destek verilmiştir. Lloyd George’un bu tavrı, İngiltere’nin uzun vadeli stratejik çıkarlarına zarar vermiş ve bölgedeki dengeleri olumsuz etkilemiştir. Tarihsel değeri yüksek olan bu raporlar, İngiltere’nin Türkiye politikasındaki stratejik hatalarını ve bunun sonuçlarını anlamak açısından önemlidir. Kurtuluş Savaşı’nın seyrini anlamak ve İngiliz politikacılar ile askerler arasındaki görüş ayrılıklarını ortaya koyarak, olayları farklı bir perspektiften değerlendirmek adına önemli bir kaynak teşkil etmektedir. Bu bağlamda, İngiliz Genelkurmayının analizleri, yalnızca dönemin askerî stratejilerini değil, aynı zamanda politik kararların sahadaki yansımalarını da gözler önüne sermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kurtuluş Savaşı , Millî Mücadele , Türk Ordusu , Yunan Ordusu , İngiltere Genelkurmay Başkanlığı

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• The National Archives
• TNA, CAB (Records of the Cabinet Office) 23/24/3.
• TNA, CAB 23/27/11.
• TNA, CAB 23/30/21.
• TNA, CAB 23/35/4.
• TNA, CAB 24/93/60.
• TNA, CAB 24/101/67.
• TNA, CAB 24/106/82.
• TNA, CAB 24/120/8.
• TNA, CAB 24/122/21.
• TNA, CAB 24/123/88.
• TNA, CAB 24/126/1.
• TNA, CAB 24/126/24.
• TNA, CAB 24/127/68.
• TNA, CAB 24/129/23.
• TNA, CAB 24/129/35.
• TNA, CAB 24/129/64.
• TNA, CAB 24/129/75.
• TNA, CAB 24/138/31.
• TNA, FO (Foreign Office), 608/112/2.
• Parliamentary Archives
• PA, LG (Lloyd George Papers), F/24/2/38.
• PA, LG, F/47/8/45.
• PA, LG, F/25/1/36.
• PA, LG, F/16/3/27.
• Araştırma ve İnceleme Eserler
• Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele-Savaş ve Etnik Temizlik, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2019. Akyüz, Yahya, Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu 1919-1922, Türk Tarih Ku- rumu Yayınları, Ankara 2023.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, Alfa Yayınları, İstanbul 2005.
• Beyoğlu, Süleyman, “Tam Bağımsızlığa Giden Yol: Kurtuluş Savaşı”, Türk İnkılap Tarihi ve Türkiye Cumhuriyeti, ed. Cemil Öztürk, İstek Yayınları, İstanbul 2021, s. 133-167.
• Bozkurt, Abdurrahman, İngiliz Perspektifinden Türkiye ve Milli Hareket, Ötüken Neş- riyat, İstanbul 2021.
• Bozkurt, Abdurrahman, “İtilaf Devletleri’nin Türk-Yunan Savaşı’nda Tarafsızlık İlanı (13 Mayıs 1921)”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C 26/S. 76, Ocak 2010, s. 27-54.
• Bozkurt, Gülnihal, “Sevr’i Bilmek Lozan’ı Anlamak”, Atatürk Araştırma Merkezi Der- gisi, S. 56, Temmuz 2003, s. 483-505.
• Callwell, C. E., Field Marshal Sir Henry Wilson-His Life and Diaries, Cassell and Com- pany Ltd, London 1925.
• Churchill, Winston, The World Crisis the Aftermath, Thornton Butterworth Ltd, Lon- don 1929.
• Çakmak, Ferdi, Türk İstiklal Harbinde Kütahya-Eskişehir Muharebeleri (10-24 Temmuz 1921), Milli Savunma Üniversitesi, Alparslan Savunma Bilimleri Enstitüsü, Yayın- lanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.
• Documents on British Foreign Policy 1919-1939-Greece and Turkey (1921-1922), HMS Stationery Office, London 1970.
• Erdem, Nilüfer, Yunan Tarihçiliğinin Gözüyle Anadolu Harekâtı (1919-1923), Derlem Yayınları, İstanbul 2017.
• Fromkin, David, Barışa Son Veren Barış, çev. Mehmet Harmancı, Epsilon Yayınevi, İstanbul 2008.
• George, Lloyd, A Diary by Frances Stevenson, haz. A. J. P. Taylor, Hutchinson Ltd, London 1972.
• George, Lloyd, The Truth About The Peace Treaties, Victor Gollancz Ltd, London 1938.
• Gürün, Kamuran, Türk Sovyet İlişkileri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
• Harington, Charles, Tim Harington Looks Back, Wyman&Sons Ltd, London 1940.
• Helmreich, Paul, From Paris to Sèvres: the partition of the Ottoman Empire at the Peace Conference of 1919-1920, Ohio State University Press, USA 1974.
• Hind, Joseph Winton, Lloyd George and the Turkish Question: an Examination of Lloyd George’s Turkish Policy, 1918-1922, The University of British Columbia-History de- partment, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Canada 1974.
• Howard, Harry N., The Partition of Turkey A Diplomatic History 1913-1923, Univer- sity of Oklahoma Press, USA 1931.
• Jeffery, Keith, The Military Correspondence of Field Marshal Sir Henry Wilson 1918- 1922, The Bodley Head for the Army Records Society, England 1985.
• Kansu, Mazhar Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, C I, Türk Ta- rih Kurumu Yayınları, Ankara 2022.
• Kara, Bülent. “Savaş Hazırlayan Barış Konferansı: Londra Konferansı”, Gazi Akademik Bakış, S. 5, Haziran 2009, s. 143-170.
• Macfie, A. L., “British Foreign Policy in the Near East, 1916-1922: Questions of Responsibility”, Balkan Studies, Vol. 40/No. 2, January 1999, s. 327-337.
• Macfie, A. L., “The Revision of the Treaty of Sevres: The First Phase (August 1920-September 1922)”, Balkan Studies, Vol. 24/No.1, January 1983, s. 57-88.
• McCarthy, Justin, The British and the Turks: A History of Animosity 1893-1923, Edin- burgh University Press, Edinburgh 2022.
• Meray, Seha L.-Osman Olcay, Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküş Belgeleri-Sevr Antlaş- ması Mondros Bırakışması, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2020.
• Montgomery, A.E. “Lloyd George and the Greek Question, 1918-22”, Lloyd George Twelwe Essays, ed. A. J. P. Taylor, Hamish Hamilton Ltd, New York 1971.
• Riddel, Lord, Lord Riddel’s İntimate Diary of the Peace Conference and After 1918-1923, Victor Gollancz Ltd, London 1933.
• Ronaldshay, Earl, The Life of Lord Curzon, Ernest Benn Ltd, London 1928.
• Roskill, Stephen, Hankey: Man of Secrets (1919-1931), William Collins Sons&Ltd, London 1972.
• Smith, Michael Llewellyn, Yunanistan’ın Anadolu Hayali 1919-1922, çev. Nilgün En- gin, Tarihçi Kitabevi, İstanbul 2017.
• Sonyel, Salahi, İngiliz Belgelerinde Türk-Yunan İlişkileri 1821-1923, Remzi Kitabevi, İstanbul 2011.
• Helmreich, Paul, From Paris to Sèvres: the partition of the Ottoman Empire at the Peace Conference of 1919-1920, Ohio State University Press, USA 1974.
• Hind, Joseph Winton, Lloyd George and the Turkish Question: an Examination of Lloyd George’s Turkish Policy, 1918-1922, The University of British Columbia-History de- partment, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Canada 1974.
• Howard, Harry N., The Partition of Turkey A Diplomatic History 1913-1923, Univer- sity of Oklahoma Press, USA 1931.
• Jeffery, Keith, The Military Correspondence of Field Marshal Sir Henry Wilson 1918- 1922, The Bodley Head for the Army Records Society, England 1985.
• Kansu, Mazhar Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, C I, Türk Ta- rih Kurumu Yayınları, Ankara 2022.
• Kara, Bülent. “Savaş Hazırlayan Barış Konferansı: Londra Konferansı”, Gazi Akademik Bakış, S. 5, Haziran 2009, s. 143-170.
• Macfie, A. L., “British Foreign Policy in the Near East, 1916-1922: Questions of Responsibility”, Balkan Studies, Vol. 40/No. 2, January 1999, s. 327-337.
• Macfie, A. L., “The Revision of the Treaty of Sevres: The First Phase (August 1920-September 1922)”, Balkan Studies, Vol. 24/No.1, January 1983, s. 57-88.
• McCarthy, Justin, The British and the Turks: A History of Animosity 1893-1923, Edin- burgh University Press, Edinburgh 2022.
• Meray, Seha L.-Osman Olcay, Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküş Belgeleri-Sevr Antlaş- ması Mondros Bırakışması, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2020.
• Montgomery, A.E. “Lloyd George and the Greek Question, 1918-22”, Lloyd George Twelwe Essays, ed. A. J. P. Taylor, Hamish Hamilton Ltd, New York 1971.
• Riddel, Lord, Lord Riddel’s İntimate Diary of the Peace Conference and After 1918-1923, Victor Gollancz Ltd, London 1933.
• Ronaldshay, Earl, The Life of Lord Curzon, Ernest Benn Ltd, London 1928.
• Roskill, Stephen, Hankey: Man of Secrets (1919-1931), William Collins Sons&Ltd, London 1972.
• Smith, Michael Llewellyn, Yunanistan’ın Anadolu Hayali 1919-1922, çev. Nilgün En- gin, Tarihçi Kitabevi, İstanbul 2017.
• Sonyel, Salahi, İngiliz Belgelerinde Türk-Yunan İlişkileri 1821-1923, Remzi Kitabevi, İstanbul 2011.