Fransız Diplomatik Belgelerinde Türkiye-Suriye Sınır Sorunu (1918-1940)

Yıl 2018, , 1153 - 1174, 01.12.2018

Müzehher Yamaç

https://doi.org/10.37879/belleten.2018.1153

Öz

Orta Doğu’daki Osmanlı topraklarını paylaştıran 1916 tarihli Sykes-Picot Antlaşması ve 1918 Mondros Mütarekesi’nin ardından; Fransız kuvvetleri Suriye ve Güney Anadolu’nun bir bölümünü işgal etmiş, ancak ulusal güçlerin direnişi ile karşılaşmışlardı. Sonunda Fransa ile Türkiye arasında imzalanan 20 Ekim 1921 tarihli Ankara Anlaşması ile, Türkiye-Suriye sınırı kararlaştırılmıştı. Bu anlaşma ile Sancak bölgesi Türkiye sınırları dışında kalmış ve daha sonra Lozan’da da bu durumu teyit edilmişti. Bununla birlikte, sınırla ilgili sorunlar bitmemiştir. 1926 Mart ayında da İskenderun Sancağı’nın bağımsızlığı ilan edilmiş, daha sonra 30 Mayıs 1926’da Fransa ile bir Antlaşma imzalanmıştır. Ancak Cizre-Nusaybin sınırının tespiti meselesi, 1930 yılına kadar sürüncemede kalmıştır. Uzun süre Fransa ile Türkiye arasında sorun olan Suriye sınırı konusu Hatay’ın bağımsız bir devlet olmasından sonra, Türkiye ile Fransa arasında 23 Haziran 1939’da Suriye ile Türkiye arasındaki antlaşma ile çözümlenmiştir.. Aynı gün Paris’te “Karşılıklı Yardım Bildirisi” imzalanmış; Hatay Devleti’nin kesin sınırları ile ilgili hükümler bu bildiride yer almıştır. 30 Mart 1940 tarihinde, Türkiye ve Suriye arasında Dostluk ve İyi Komşuluk Antlaşması imzalanarak sınır müzarekeleri tamamlanmıştır. Bu çalışmada Fransız Diplomatik belgelerinden yararlanarak, meydana gelen gelişmelerle sürecin nasıl tamamlandığı incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Suriye, Sınır, Fransız Mandası, Ortadoğu

Turkey-Syria Border Question According to the French Diplomatic Documents (1918-1940)

Öz

Following the Sykes-Picot Treaty of 1916 and the Mudros Armistice of 1918, which divided the Ottoman lands in the Middle East, the French forces invaded parts of Syria and South Anatolia, but faced resistance by national forces. Finally, with the Ankara Agreement signed between France and Turkey on 20 October 1921, TurkeySyria border was decided. With this agreement, the Sanjak region remained outside the borders of Turkey and later confirmed in Lausanne. However, the border issues were not over. In March 1926, İskenderun Sanjak was declared to be independent, and on 30 May 1926 a treaty with France was signed. However, the issue of the determination of the Cizre-Nusaybin border remained elsewhere until 1930. The issue of Syria’s border issue, which was a problem between France and Turkey for a long time, was resolved by the treaty between Syria and Turkey on June 23, 1939 between Turkey and France after Hatay was an independent state. On the same day, “Declaration of Mutual Aid” was signed in Paris. Provisions concerning the definite boundaries of the Hatay State are included in this declaration. On 30 March 1940, the Treaty of Friendship and Good Neighborhood between Turkey and Syria was signed and the border negotiations were completed. In this study, the developments and the progress of the process will be examined by taking advantage of the French diplomatic documents.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Syria, Border, French Mandate, Middle East

Kaynakça

• MAE, Archive Diplomatique Levant 1918-1940, Syrie-Liban, Vol.468, Direction Des Affaires Politiques et Commerciales, E 411-2 Politique Extérieure Relations avec La Turquie: Dossier Général 1930-1934
• MAE, Archive Diplomatique Levant 1918-1940, Syrie-Liban, Vol.470, Direction Des Affaires Politiques et Commerciales, E 411-2 Politique Extérieure Relations avec La Turquie: Dossier Général 1930-1934
• MAE, Archive Diplomatique Levant 1918-1940, Syrie-Liban, Vol.472, Direction Des Affaires Politiques et Commerciales, E 411-2 Politique Extérieure Relations avec La Turquie: Dossier Général 1930-1934
• MAE, Archive Diplomatique Levant 1918-1940, Syrie-Liban, Vol.473, Direction Des Affaires Politiques et Commerciales, E 411-2 Politique Extérieure Relations avec La Turquie: Dossier Général 1930-1934
• MAE, Archive Diplomatique Levant 1918-1940, Syrie-Liban, Vol.474, Direction Des Affaires Politiques et Commerciales, E 411-2 Politique Extérieure Relations avec La Turquie: Dossier Général 1930-1934, s.245-246 MAE, Archive Diploma- tique Levant 1918-1940, Syrie-Liban, Vol.476, Direction Des Affaires Politiques et Commerciales, E 411-2 Politique Extérieure Relations avec La Turquie: Dos- sier Général 1930-1934
• MAE, Archive Diplomatique Levant 1918-1940, Syrie-Liban, Vol.476, Direction Des Affaires Politiques et Commerciales, E 411-2 Politique Extérieure Relations avec La Turquie: Dossier Général 1930-1934 Kitaplar
• Armaoğlu, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, (1914-1980), Cilt I. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1993
• Atatürk, Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk C.3, Vesika 220, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1981
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Top: Nimet Arsan, C.1, 3.B., Ankara , 1981
• Fromkin, David, Britain, France and the Diplomatic Agreements in The Creation of Iraq, 1914-1921, ed. R.S. Simon, E.H.Tejirian, New York NY: Columbia University Press, 2004
• Gönlübol, Mehmet; Sar, Cem, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1990), Siyasal Kita- bevi, Ankara, 1993
• Hart, Lidell, II. Dünya Savaşı Tarihi I., Çev. Kerim Bağrıaçık,Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2000
• Gelvin, J.L., Divided Loyalties: Nationalism and Mass Politics in Syria at the Close of Empire Berkeley: University of California Press, 1998
• Koçak, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), C.I, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012
• Kürkçüoğlu, Ömer - Erhan, Çağrı “Türkiye-Suriye Sınırı”, Yaşayan Lozan, ed. Çağrı Erhan, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, Ankara, 2003
• Meray, Seha L., Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar, Belgeler, Takım I, C.I, kitap 2, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1993
• Oral Sander, Siyasi Tarih,1918-1994, 9. Baskı, İmge Yayınları, Ankara, 2001
• Osman Umar, Ömer Osman, Osmanlı Yönetimi ve Fransız Manda İdaresi Altında Suriye (1908-1938), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2004
• Öymen, Onur, Silahsız Savaş, Bir Mücadele Sanatı Olarak Diplomasi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2007
• Pehlivanlı, Hamit, Sarınay Yusuf, Yıldırım Hüsamettin, Türk Dış Politikasında Hatay (1918-1939), Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, Ankara, 2001
• Soysal, İsmail Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945), I. Cilt, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2000
• Stefanos Yerasimos, Stefanos, Milliyetler ve Sınırlar, Balkanlar, Kafkasya ve Orta-Doğu