II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Kadın Dergilerinde Aile ve Evlilik Algısı

Yıl 2015, , 1073 - 1098, 01.12.2015

Songül Keçeci Kurt

https://doi.org/10.37879/belleten.2015.1073

Öz

XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde ülkenin bütünlüğünü sağlamak, sosyal, ekonomik ve siyasal sorunları aşmak için bir dizi reform yapılmıştır. Bu reform hareketleri, Osmanlı aile yapısını ve kadına yönelik bakış açısını değişime zorlamıştır. Bunda büyük ölçüde Tanzimat’tan sonra yeni açılmakta olan Batı tarzı mekteplerde kızlar için ayrı veya karma eğitim verilmesi de etkili olmuştur. Kız çocuklarının eğitimine verilen önem bir sonraki yıllarda kadınların kamusal alanda, basında ve kadın derneklerinde yer almalarını sağlamıştır. Bu gelişmeler, Osmanlı kadınlarını kendi hakları, aile, evlilik vb. meselelerde söz sahibi olmağa teşvik etmiş ve görüşlerini kadın dergileri üzerinden Osmanlı toplumuna iletme imkânı tanımıştır. Bu çalışma; Osmanlı kadınlarının yaşadığı değişimin aile ve evlilik konularındaki görüşlerine nasıl yansıdığını, onların aile ve evlilik konusunu nasıl algıladıklarını ve evlilikten beklentilerinin ne olduğunu özellikle II. Meşrutiyet Dönemi’nde yayınlanan Kadınlar Dünyası, Kadın, Mehâsin, Demet gibi Türkçe yayınlanan kadın dergilerindeki makaleler üzerinden değerlendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmada adı geçen kadın dergileri ile aynı dönemde yayınlanan roman, dergi ve kitaplarda da aile ve evlilik konularının nasıl değerlendirildiği; evlilik ve aile konusunda dönemin erkek ve kadın yazarların düşünceleri arasında bir paralellik olup olmadığı incelenmiştir. Bu çalışmanın Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerine ait aile ve evlilik konulu çalışmalara katkı yapması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, kadın, aile, evlilik, II. Meşrutiyet

The Family and Marriage Perceptions in the Ottoman Women Magazines: II. Constitution Period

Öz

A series of reforms were done in the Ottoman Empire in the 19th century to overcome social, economic and political problems. These reforms also forced the Ottoman family structure and society’s perceptions towards women. This change in a way became possible with the opening of the modern schools and at the same adoption of coeducational system in the Ottoman State during the Tanzimat period. The importance given to the girls’ education gave its fruit in the next generation when women took place in the public sphere via the newspaper press and women’s societies. These developments also encouraged Ottoman women to have a word in the matters like concerning women, family and marriage and presented them the opportunity to deliver their message via the press. This study is prepared with a purpose to understand how these changes that the Ottoman women experienced effected their perceptions of family and marriage as well as their expectations from marriage via the women magazines like Kadınlar Dünyası, Kadın, Mehâsin, Demet published during the II. Constitution Period. This study will also present how the other journals, novels, and books both published at the same time with these journals examined the family and marriage topics; what the male intellectuals thought about these topics and if there were parallel ideas between male and female intellectuals. With this aspect, the present study aims to contribute to the future studies to be done on family and marriage in the late Ottoman Empire.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, women, family, marriage, II.Constitution

Kaynakça

• DH. HMŞ. (Dahiliye Nezareti Hukuk Müşavirliği Evrakı), 17/86, H. 20 B 1336/1 Mayıs 1918.
• DH.EUM.KLU. (Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Kalem-i Umumi), 16/98, H.29 Z 1339/3 Eylül 1921.
• DH.SN.THR. (Dahiliye Nezareti Sicil-i Nüfus Tahrirat Kalemi), 80 /17, H. 15 L 1336/ 24 Temmuz 1918.
• Altunbay, Müzeyyen, “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Kadın Mecmualarının Rol ve Âsar- Nisvan Mecmuası” Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Lite- rature and History of Turkish or Turkic,Volume 8/13, Fall, (2013), ss. 455-467.
• Âsâr-ı Nisvân, (R. 1 Kânûn-ı sânî 1342).Sayı: 19.
• Avanzade Mehmet Süleyman, Kızları Nasıl Evlendirmeli?,R.1330.
• Avcı, Yasemin, “Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemi’nde Otoriter Modern- leşme ve Kadının Özgürleşmesi Meselesi”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı 21, Ankara 2007, 1-18.
• Aydın, Hakan, “Kadın (1908-1909): Selanik’te Yayınlanan İlk kadın Dergisi Üze- rine Bir İnceleme”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22,(2009), 147-156.
• Bulut, Sedef, “Türkçülerin Penceresinden Osmanlı’da Kadın Meselesi ve Orta Asya Referansı” Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10, (2013). ss. 313-336.
• Cin, Halil, İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakül- tesi Yayınları. No: 34. Ankara 1974.
• Coşkun, Betül, “Kadınların İtiraf Vasıtası Olarak Mektup Hikâyeler-Tanzi- mat’tan Cumhuriyet’e”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [Taed] 50, Erzurum, (2013), ss.125-142.
• Çakır, İbrahim Etem. “Osmanlı Toplumunda Eş ve Çocuk Sayısı, Statü, Servet: 1671-1678 Sofya Örneği”, OTAM, 31 (Bahar), (2012), ss. 41-60.
• Çakır, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, 2011. Metis yayınları İstanbul.
• Demet, (R.29 Teşrîn-i evvel 1334). Sayı: 7.
• Demir, Hilal, “Fatma Aliye Hanım’ın Çerçevesinden Kadın Haklarının Sınırla- rı”, Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic,Volume 8/9 Summer, Ankara. (2013), ss. 1059-1068.
• Demirci, Tuba, Somel Selçuk Akşin, Women’s Bodies, Demography, and Public Health: Abortion Policyand Perspectives in the Ottoman Empire of the Nineteenth Century. Journal of the History of Sexuality 17/3, September, (2008), ss. 377-420.
• Demirel, Ömer, Gürbüz Adnan, Tuş Muhiddin, “Osmanlılarda Ailenin Demog- rafik Yapısı”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, Başbakanlık Aile Araştırma Ku- rumu Başkanlığı, Ankara, (1992).
• İzdivaç, (1918).Sayı: 3.
• Düstur, “Sicil-i Nüfus Nizamnamesi”, Zeyl II, (R. 1289).
• Düzbakar, Ömer, “Osmanlı Toplumunda Çok Eşlilik: 1670-1698 Yılları Arasın- da Bursa Örneği”, OTAM, 23, (2008), ss. 85-100.
• Ebu’l Muammer Fuad, Kızlara Mahsus Kıraat Muallimi, İstanbul R.1329.
• Ekinci, Ekrem Buğra , “Akim Kalan Bir Teşebbüs: Osmanlı Aile Kanunu” Tarih ve Medeniyet, 43, (1997), ss. 50-52.
• Erkol, Çimen Günay, “Osmanlı -Türk Romanından Çağdaş Türk Romanına Kadınlık: Değişim ve Dönüşüm” ,Türkiyat Mecmuası, 21/Güz, (2011), ss. 147-175.
• Erol, Kemal, “Batılılaşma Sürecinde ‘Feminizm’in Tehdidi Altındaki Türk Aile Yapısını ve Evlilik Kurumunu Belgeleyen Roman: Jön Türk”. A. Ü. Türkiyat Araştırma- ları Enstitüsü Dergisi [Taed] 48, Erzurum. (2012), ss. 217-240.
• Ertem, Ece Cihan, “Anti-abortion Policies in Late Ottoman Empire and Early Republican Turkey: Intervention of State on Women’s Body and Reproductivity”, Fe Dergi 3/1. (2011), ss. 47-55.
• Gülcü, Erdinç ve Tunç, Samiye “Osmanlı Basın Hayatında Kadınlar Dünyası Dergisi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,3/2. (2012). ss 55- 176.
• Kadın, (R. 20 Teşrîn-i evvel 1324). Sayı: 2.
• Kadın, (R. 24 Teşrîn-i sânî1324). Sayı:7.
• Kadın, (R.10 Teşrîn-i sânî 1324). Sayı:5.
• Kadın, (R. 5 Kânûn-ı sânî1324). Sayı:13
• Kadınlar Dünyası, (R. 3 Ağustos 1329). Sayı: 100.
• Kadınlar Dünyası, (R. 23 Mayıs 1329). Sayı:50
• Kadınlar Dünyası, (R.24 Ağustos 1329). Sayı: 100.
• Kadınlar Dünyası, (R. 12 Temmuz 1330). Sayı: 151.
• Kadınlar Dünyası, (R. 12 Temmuz 1330). Sayı:151.
• Kadınlar Dünyası, (R. 20 Temmuz 1329). Sayı: 100.
• Kadınlar Dünyası, (R. 22 Nisan 1329). Sayı: 19.
• Kadınlar Dünyası, (R. 3 Ağustos 1329). Sayı: 100.
• Kadınlar Dünyası, (R.10 Ağustos 1329).Sayı:100.
• Kadınlar Dünyası, (R.11 Mayıs 1329).Sayı: 38.
• Kadınlar Dünyası, (R.17 Ağustos 1329). Sayı: 100.
• Kadınlar Dünyası, (R.21 Eylül 1329). Sayı: 100.
• Kadınlar Dünyası, (R.28 Eylül 1329). Sayı: 100.
• Kadınlar Dünyası, (R.7 Eylül 1329). Sayı: 100.
• Kadınlar Dünyası, (R.16 Temmuz 1329). Sayı: 99.
• Kadınlar Dünyasının Tefrikası 25, (R. 24 Haziran 1329). Sayı: 82.
• Kafesoğlu İbrahim, Türk Millî Kültürü, Ötüken Yayınları. İstanbul 1997.
• Karaca, Şahika, “Fatma Aliye Ve Emine Semiye’nin Kadının Toplumsal Kim- liğinin Kazandırılmasında Öncü Fikirleri” .International Journal of Social Science, 6/2, February,(2013). ss. 1481-1499.
• “Modernleşme Dönemi’nde Bir Kadın Yazarın Portresi: Emine Semiye Hanım”, bilig, 57, (2011), ss. 115-134.
• Kemal Namık, Zavallı Çocuk, Sis yayınları 2010.
• Kur’an-ı Kerim’in Yüce Meali, (haz. E. Hamdi Yazır, Sadeleştiren: Mustafa Kasadar), Ravza Yayınları, 2006.
• Kurnaz, Şefika, Cumhuriyet Öncesinde Türk kadını (1839-1923). Ankara 1991.
• II. Meşrutiyet Döneminde Türk Kadını, İstanbul 1996.
• Osmanlı Kadın Hareketinde Bir Öncü Emine Semiye, Timaş Yayınları, 2008.
• Kutlar, Mithat, “Osmanlı Kadın Dergileri İçinde Erkekler Dünyası Dergisi”, Fe Dergi, 2/2, (2010), ss. 1-15.
• Mehâsin, (R. Mart 1325). Sayı: 7.
• Mehâsin, (R. Teşrin-i evvel 1324).Sayı:2.
• Mehâsin, (R. Ağustos 1325). Sayı: 9.
• Ortaylı, İlber, Osmanlı Toplumunda Aile, Timaş yayınları, İstanbul 2009.
• Özkiraz, Ahmet, Arslanel M. Nazan, “İkinci Meşrutiyet Döneminde Kadın Olmak”. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 3/1. (2011).
• Süs, (R. 23 Haziran 1339). Sayı: 30.
• Şemsettin Sami, Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat. Bilge Kültür Sanat yayınları, 2012.
• Şinasi, Şair Evlenmesi. Parıltı yayınları, 2007.
• Tabakoğlu, Ahmet, “Osmanlı İçtimai Yapısının Ana Hatları”, Osmanlı, c.IV, An- kara (1999), ss.17-29.
• Tedrisat Mecmuası, (R. Kânûn-ı sânî1341). Sayı:63.
• Tümer Erdem, Yasemin, II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Kızların Eğitimi, TTK Yayın- ları, Ankara, 2013.
• Yüksel, Hasan, “Osmanlı’da Modern Anlamda Yapılan İlk Nüfus Sayımına Göre Divriği’nin Demografik Yapısı”, Turkish Journal Of Population Studies, 28-29, (2006- 2007), ss. 73-89. İnternet Kaynakları
• www.tdk.gov.tr (Erişim tarihi:23.03.2014).