On Eastern Commodities across the North of Black Sea in the XVth and XVIth Centuries

Yıl 2011, , 719 - 744, 01.12.2011

Altay Tayfun Özcan

https://doi.org/10.37879/belleten.2011.719

Öz

Mediterranean trade began to decline in the XVIth century because of new geographical discoveries. Especially in the middle of that century European traders preferred to use new routes rather than the old ones. Therefore, both Mediterranean states and east regions, gradually lost their commercial influence and power. On the contrary, Northern regions, especially Russia, gradually increased their commercial relations with the east. A lot of eastern goods were transported to northern regions via caravans and seaway. Eastern cities were monopoly powers in terms of taking a lot of goods under their control. Because of that situation Northern regions were depended on the Eastern ones. However, some Northern cities gained enormous profits from this trade. Especially, Russia was very successful in that process. Russia began to sell eastern commodities to England and other countries in the middle of the XVIth century. Both Russian traders and naturally Moscow Grand Principality strengthened their economic conditions through these relations. However, this profit was not greater than the revenue accrued from Eastern countries. More importantly, this trade were to be fresh blood for Eastern cities and states because of the new discoveries.

Anahtar Kelimeler

East, Trade, Caravan, Russia, Northern Countries, England

XV. ve XVI. Yüzyıllarda Karadeniz'in Kuzeyinde Doğu Mallarına Dair

Öz

XVI. yüzyılda Akdeniz ticareti yeni keşiflerden ötürü zayıfladı. Özellikle yüzyılın ortalarında Avrupalı tüccarlar eski yollara nazaran yeni yolları kullanınayı tercih ettiler. Bundan ötürü Akdeniz devletleri, bu arada doğu bölgeleri, tedricen ticari etki ve güçlerini kaybettiler. Fakat bunun aksine kuzey ülkeleri, özellikle de Rusya, zaman içinde Doğuyla olan ticaretini artırdı. Pek çok doğu malı kervan ve deniz yollarıyla kuzey ülkelerine taşındı. Doğu kentleri pek çok malda tekel güçtü. Bundan ötürü kuzey bölgeleri doğuya mahkum durumdaydılar. Fakat zaman içinde bazı kuzey ülkeleri bu ticaretten önemli gelirler elde etmeye başladılar. Özellikle de Rusya bunda çok başarılıydı. Rusya, İngiltere ve diğer ülkelere doğu mallarını XVI. yüzyılın ortalarında satmaya başlamıştı. Rus tüccarlar ve doğal olarak da Moskova Büyük Knezliği bu ticaretten ötürü ekonomik durumlarını güçlendirdiler· Yine de bu kazanç Doğu'nun kazancından daha yüksek değildi. Bundan daha önemlisi bu ilişkiler, Akdeniz'deki ticaretin yeni durumu nedeniyle doğu kentleri için adeta taze kandı.

Anahtar Kelimeler

Doğu, Ticaret, Kervan, Rusya, Kuzey Ülkeleri, İngiltere

Kaynakça

• Ahmetbeyoğlu, A., “Avrupa Hun ve Hazar Devletlerinin İktisadi Gelir Kaynakları”, Belleten, C. 59, S.254/Nisan 2005, ss.1-11.
• Aka, İ., Timur ve Devleti, TTK yay, Ankara 1999.
• Antonio Possevini, Missio Moscovitica, ed. Paulo Pierling, Parisiis 1882.
• Balard, M., “The Greeks of Crimea under Genoese Rule in the XIVth and XVth Centuries”, Dumbarton Oaks Papers, Vol.49/1995, ss.23-32.
• Barbaro, J., Anadolu’ya ve İran’a Seyahat, Çeviri ve Notlar: Tufan Gündüz, Yeditepe yay., İstanbul 2005.
• Bozkurt, N., “Avusturya’nın Karadeniz Ticaretine Bakış”, Türk Dünyası Araştırmaları, S.150/2004, ss.1-10.
• Bulunur, K.İ., “Osmanlı Dönemi Karadeniz Ticaretine Katkı: Akkirman Gümrüğü”, Omeljan Pritsak Armağanı, ed. Mehmet Alpargu, Y. Öztürk, Sakarya 2007, ss.525-581.
• Buşev, P.P., “Russko-Iranskiye Kontaktı do Kontsa XVI.v.”, Voprosu Istorii, No.4/1973, ss.130-140.
• Cizakca, M., “Price History and the Bursa Silk Industry: A Study in Oto- man Indıstrial Decline 1550-1650”, The Journal of Economic History, Vol.40, No.3/1980, ss.533-550.
• Constantin Porphrogenitus, De Aministrando Imperio,Grek text ed. Gy. Mo- ravcsik, English Translation R.J.H. Jenkins, Dumbarton Oaks Publ. Washington 1967.
• Dimand, M.S., “Mediaeval Textiles of Sweden”, The Art Bulletin, Vol.6, No.1/1923, ss.11-16.
• Dingeç, E., “Osmanlı Sarayında Eski bir Türk Geleneği: Yeni Yılda Hedi- yeleşme”, Turkish Studies, Vol.4/8, ss.1055-1073.
• Diplomatarium Veneto-Levantinum sive Acta et Diplomata res Venetes Graecas Levantis Illustrantia 1300–1350, Venetiis 1880.
• Doğu’da Venedik Elçileri Caterino Zeno ve Ambrogio Contarini’nin Seyahatnamele- ri, çeviri ve notlar Tufan Gündüz, Yeditepe yay, İstanbul 2006.
• Early Voyages and Travels to Russia and Persia, ed. E. D. Morgan, C.H. Coote, Vol. I-II, New York 1886.
• Erdoğan-Özünlü, E.; “Mühimme Defterlerine Göre XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı-Kırım Hanlığı İlişkileri”, Türkiyat Araştırmaları Der- gisi, S.27/2010, ss.489-503.
• Fehner, M.V., “Nekotorıye Svedeniya Arheologii po İstorii Russko- Vostoçnıh Ekonomiçeskih Svyazey”, Mejdunarodnıye Svyazi Rossii do 17 veka, red. A.A. Zimin, V.T. Paşuto, İzdatel’stvo Akademi Nauk, Mosk- va 1961, ss.46-54.
• Fehner, M.V., “Şelkovıye Tkani v Srednevekovoy Vostoçnoy Evrope”, So- vetskaya Arheologiya, No.2/1982, ss.57-70.
• Fehner, M.V., Torgovlya Russkogo Gosudarstva so Stranami Vostoka v XVI veke, Gosudarstvennoye İzdatel’stvo, Moskva 1956.
• Ferrier, R., “Trade from the Mid-14th Century to the End of Safavid Pe- riod”, The Cambridge History of Iran, Vol.VI, Cambridge University Press 1986, ss.412-491.
• Gluşkova, T.N., Arheologiçeskiy Tkani Zapadnoy Sibiri, Surgut 2002.
• Gökenyan, H., “Zapadnıye Soobşçeniya po İstorii Zolotoy Ordı i Povolj’ya 1223-1556”, Istoçnikovedeniye İstorii Ulusa Cuçi (Zolotoy Ordı) ot Kalki do Astrhani 1223–1556, otv. red.M.A. Usmanov, Akademi Nauk Tatarsta- na İnstitut İstorii, Kazan 2001, ss.82-110.
• Grekov, B.D., The Culture of Kievan Rus, Izdatel’stvo Literaturı na İnostran- nıh Yazıkah, Moskva 1947.
• Heller, K., “Zolotaya Orda i Torgovlya s Zapadom”, Istoçnikovedeniye İstorii Ulusa Cuçi (Zolotoy Ordı) ot Kalki do Astrhani 1223–1556, otv. red.M.A. Usmanov, Akademi Nauk Tatarstana İnstitut İstorii, Kazan 2001, ss.111-128.
• Hojdeniye kuptsa Fedota Katova Persiyu, publikatsiya N.A. Kuznetsova, Mosk- va 1958.
• Horoşkeviç, A.V., Torgovlya Velikogo Novgoroda Pribaltıkoy, Zapadnoy Evropı v XIV-XV vekah, İzdatel’stvo Akademi Nauk SSSR, Moskva 1963.
• İnalcık, H., “Osmanlı’nın Avrupa ile Barışıklığı: Kapitülasyonlar ve Tica- ret”, Doğu-Batı, İstanbul 2003, ss.55-81.
• İnalcık, H., “Harir mad”, Encyclopedia of Islam, Vol.III, Bril Publishing, Leiden –London 1986, ss.211-218.
• İnalcık, H., “Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluşu ve İnkişafı Devrinde Türkiye’nin İktisadi Vaziyeti Üzerine bir Tetkik Münasebetiyle”, Os- manlı İmparatorluğu: Toplum ve Ekonomi Üzerine Arşiv Çalışmaları İncele- meler, Eren yay., İstanbul 1996, ss.139-186.
• İnalcık, H., “Osmanlı Rus İlişkileri, 1492-1700”, Türk Rus İlişkilerinde 500 Yıl 1491-1992, TTK yay, Ankara 1999, ss.25-39.
• İnalcık, H., “The Ottoman Cotton Market and India: The Role of Labor Cost in Market Competition”, The Middle East and the Balkans under the Ottoman Empire, Bloomington 1993, ss.264-305.
• İnalcık, H., “The Ottoman Economic Mind and Aspects of the Ottoman Economy”, Studies in the Economic History of the Middle East, London 1970, ss.207-218.
• İnalcık, H., Bursa and the Commerce of the Levant, Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol.3, No.2, Aug.1960, ss.131-147.
• İnalcık, H., Custom Register of Caffa, Harvard University Press 1995.
• İnalcık, H., Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C.I, çev.Halil Berktay, Eren Yay., İstanbul 2000.
• İnalcık, H., “Osmanlı-Rus Rekabetinin Menşei ve Don-Volga Kanalı Te- şebbüsü”, Belleten, C.XII, S.XLVI/1948, ss.349-398.
• Kortepeter, C.M., “Ottoman Imperial Policy and the Economy of the Black Sea Region in the Sixteenth Century”, Journal of the American Oriental Society, Vol.86, No.2/1966, ss.86-113.
• Kotilaite, J.T., Russia’s Foreign Trade and Economic Expansion in the Sevente- enth Century, Brill Publishing, Leiden-Boston 2005.
• Kurat, A.N., Rusya Tarihi, TTK yay., Ankara 1999.
• Küpeli, Ö., “Osmanlılar ve Doğu Ticaret Yolları Üzerine”, Prof. Dr. Necmi Ülker Armağanı, İzmir. 2008, ss. 391-405.
• Lebedev, G.S., Epoha Vikingov v Severnoy Evrope, Izdatel’stvo Leningradsko- go Universiteta, Leningrad 1985, ss.227-237.
• Lemercier-Quelquejay, C. -Benningsen, A., “Les Marchands de la cour Ottomane et le Commerce des fourrures moscovites dans la seconde moitie du XVIe siecle”, Cahiers du Monde Russe et Sovietique, Vol.11, N.3/1970, ss.363-390.
• Leşnikov, M.P., “Puti Baltiysko-Çernomorskoy Torgovli XIV-XV vekov”, Problemi Ekonomiçeskogo i Politiçeskogo Razvitiya Evropı v Sredniye veka i Antiçnyu Epohu, Moskva 1969, ss.71-86.
• Limonov, Yu.A., “İz İstorii Vostoçnoy Torgovli Vladimiro-Suzdal’skogo Knyajestva”, Mejdunarodnıye Svyazi Rossii do 17 veka, red. A.A. Zimin, V.T. Paşuto, İzdatel’stvo Akademi Nauk, Moskva 1961, ss.55-63.
• Lockhard, L., “European Contacts with Persia 1350-1736”, The Cambridge History of Iran, Vol.VI, Cambridge University Press 1986, ss.373-412.
• Lopez, R.S., “Silk Industry in the Byzantine Empire”, Speculum, Vol.20, No.1, Jan. 1945, ss.1-42.
• Martin, J.; “Muscovite Travelling Merchants: The Trade with the Muslim East”, Central Asian Survey, 4/3-1985, ss. 21-38.
• Mathee, R., “Anti Ottoman Politics and Transit Rights: The Seventeenth Century Trade in Silk Between Safavid Iran and Muscovy”, Cahiers du Monde Russe, Vol.35, N.4/1994, ss.739-761.
• Mathee, R.P., The Politics of Trade in Safavid Iran, Cambridge University Press 1999.
• Mel’gunov, P.P., Oçerki po Istorii Russkoy Torgovli IX-XVIII vv., Moskva 1905.
• Michalonis Litvani, De Moribus Tartarorum Litvanorum et Moschorum, Basilaae 1615.
• Morris, A.S., “The Medieval Emergence of the Volga-Oka Region”, Annals of the Association of American Georaphers, Vol.61, No.4, Dec.1971, ss. 697-710.
• Nabiyev, R.F., “Severnıy Torgovıy Put iz Bulgara v Skandinaviyu”, Aktual- nıye Problemı Istorii Gosudarstvennosti Tatarskogo Naroda, red. A.A. Arsla- nova, Kazan 2000, ss.42-46.
• Nekrasov, M., “XVI. Yüzyılda Osmanlı Rus Ekonomik İlişkileri, 1492- 1700”, Türk Rus İlişkilerlinde 500 Yıl 1491-1992, TTK yay, Ankara 1999, ss.91-96.
• Noonan, T.S., “Why the Vikings First Came to Russia”, Jahrbücher für Gesc- hichte Osteuropas, Vol.34, Stuttgart 1986, ss.321-348.
• Noonan, T.S., The Islamic World, Russia and Vikings 750-900, Ashgate Publ. 1998.
• O’Riordan, G.M.-Berindei, M., “Venise et la Horde d’Or fin XIIIe- debut XIV siecle”, Cahiers du Monde Russe et Sovietique, Vol.29, Nu.2/1988, ss.243-256.
• Obolensky, D., The Byzantine Commonwealth, New York 1971.
• Oçerki İstoii SSSR, Period Feodalizma IX-XV vv, Çast Vtoroya, red. B.D. Grekov, İzdatel’stvo Akademi Nauk, Moskva 1954.
• Oçerki İstoii SSSR, Pervobıtno-Obşçinnıy Stroy i Drevneyşiye Gosudarstva na Territorii SSSR, red. N.n. Tret’yakov i A.L. Mongait, İzdatel’stvo Akademi Nauk, Moskva 1956Ortaylı, İ.; Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyat, Ankara 2007.
• Özcan, A.T., “Papaz Daniil’in XII. Yüzyılda İstanbul ile Kudüs Arasında Yaptığı Yolculuk”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C.XXIV, S.2, Aralık/2009, ss.69-83.
• Öztürk, Y., Osmanlı Hakimiyetinde Kefe, Kültür Bakanlığı Yay, Ankara 2000.
• Rıbakov, B.A., “Torgovlya i Torgovlya Puti”, İstoriya i Kul’turı Drevney Rusi, red. N.N. Voronin vd, İzdatel’stvo Akademi Nauk SSSR, Moskva- Leningrad 1951, ss.315-369.
• Rıdina, E.A., “Svedeniya o torgovle Brestyanıh gramotah”, Istoriya i kultura Drevnerusskogo goroda, red. G.A. Fedorov-Davıdov, Moskva 1989, ss.74-81.
• Ruhmanova, E.D., “Russko-Şvedskaya Torgovlya na Baltıke v Seredine XVII veka”, Skandinavskiy Sbornik, Vıp.2/1957, ss.47-71.
• Samuel Purchas his Pilgrime or Relations of the World and the Religions observed in all Ages and Places discvered from the Creation into this Present, London 1614.
• Sbornik İmperatorskogo Russkogo Istoriçeskogo Obşçestva, Tom Sorok Pervıy (41), Pamyatniki Diplomatiçeskih Snoşeniy Drevney Rossii s Derjavami Inostrannımi, Sanktpeterburg 1884.
• Sigismund von Herberstein, Zapiski o Moskovii, İzdatel’stvo Moskovskogo Universiteta 1988.
• Sigismund von Herberstein, Rerum Mosvoviticarum Commentarii, München 2007.
• The Mongol Mission, ed. C. Dowson, New York 1955.
• Tiesenhausen, V., Monetı Vostoçnago Halifata, Sanktpeterburg 1873.
• Tsetskhladze, G.R.; “Trade on Black Sea in the Archaic and Classical Peri- ods: Some Observations”, Trade, Traders and the Ancient City, ed. H. Par- kins, C. Smith, Roudladge Publ., London-New York 1998, ss.51-73.
• Uydu-Yücel, M., İlk Rus Yıllıklarına Göre Türkler, TTK yay, Ankara 2007.
• Vasary, İ., “Jalovannıye Gramotı Cuçiyeva Ulusa, Dannıye Ital’yanskim Gorodam Kafa i Tana”, Istoçnikovedeniye İstorii Ulusa Cuçi (Zolotoy Ordı) ot Kalki do Astrhani 1223–1556, otv. red.M.A. Usmanov, Akademi Nauk Tatarstana İnstitut İstorii, Kazan 2001, ss.193-206.
• Veinstein, G., “Marchands Ottomans en Pologne-Lithuanie et en Moscovie sous le renge de Soliman le Magnifique”, Cahiers du Monde Russe et So- vietique, Vol.35. N.4/1994, ss.713-738.
• Willan, T.S., “Trade between England and Russia in the Second Half of the Sixteenth Century”, The English Historical Review, Vol.63, No.248, Jul.1948, ss.307-321.
• Yule, H., Cathay and the Way of Thither, Vol.III, Hakluyt Society, London 1914.