Establishment and Development of Rüşdiyes (Middle-Schools) in Denizli

Yıl 2011, , 815 - 844, 01.12.2011

Mithat Aydın

https://doi.org/10.37879/belleten.2011.815

Öz

This study was aimed to shed light on the historical development of rüşdiye schools (middle-schools) which was one of the civil educational institutions within the modernization period in Denizli. Therefore, the situations of teachers and students, the methods and ways to resolve the problems in teaching and training activities during the establishment and development process of rüşdiyes built in the centre and counties of Denizli from 1871 were considered. During the reign of Abdulhamid II, the first and the big improvement in the education of female students according to the new procedures was the opening of Denizli Girls' Rüşdiye in 1896. That school was built by Tavaslızade Ali Efendi, a local notable. In the following years, Tavaslızade Ali Efendi helped to meet the needs of school. It should be emphasized tl1at indigenous people had a role in the establishment of the modern educational institutions and removing illiteracy in Denizli. Like other schools in Denizli, rüşdiyes' significant trouble encountered during the development process were the damages of earthquakes occured in 1899. The effects of the earthquake on rüşdiyes -boys' and girls' rüşdiye-in Denizli were one of the primary concerns of this study. 

Anahtar Kelimeler

Denizli Rüşdiye School, Denizli Girls' Rüşdiye, Tavaslızade Ali Efendi, küre-i musattaha (flattened globe), Earthquake in 1899

Denizli'de Rüşdiyelerin Kuruluşu ve Gelişimi

Öz

Bu çalışma, modernleşme döneminin sivil eğitim kurumlarından olan rüşdiyelerin Denizli'deki tarihi gelişimine ışık tutmayı amaçlamaktadır. Bu çerçevede, 187l'den itibaren Denizli merkez ve kazalarında tesis edilmeye başlayan rüşdiyelerin kuruluş ve gelişme evresindeki öğretmen kadrosu ve öğrenci durumu, eğitim-öğretim faaliyetlerinde karşılaşılan sorunların çözümüne ilişkin izlenen yol ve yöntemlere dair süreç ele alınmaktadır. II. Abdülhamid devrinde Denizli'de yeni usullerle kız çocuklarının eğitimi için atılan ilk ve en önemli adım ise, 1896 yılında Denizli Kız Rüşdiyesi'nin eğitim ve öğretime açılmasıdır. Okul, Denizli eşrafından Tavaslızade Ali Efendi tarafından inşa edilmiştir. Tavaslızade Ali Efendi sonraki yıllarda da okulun bazı ihtiyaçlarını karşılanmıştır. Bu bakımdan, Denizli'de cehaletin izalesi ve modern eğitim kurumlarının tesisinde yerel unsurun oynadığı rolün, ayrıca dikkate değer olduğunu belirtmek gerekir. Denizli' deki diğer okullar gibi rüştiyelerin de gelişim sürecinde karşılaştığı en büyük sorunlardan biri, 1899'daki büyük depremin neden olduğu tahribat olmuştur. Depremin Denizli merkezdeki rüşdiyeler -erkek ve kız rüşdiyesi- üzerindeki etkisi, bu çalışmanın başlıca konularından biri olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Denizli Mekteb-i Rüşdiyesi, Denizli Kız Rüşdiyesi, Tavaslızade Ali Efendi, küre-i musattaha, 1899 Depremi

Kaynakça

• BEO.Sadaret Evrakı Mektûbî Mühimme Kalemi (A.MKT.MHM.), 195/56, 2 Ra. 1277.
• Maarif Nezareti Mektûbî Kalemi (MF.MKT.), 15/5, 2 L.1290; 14/37, 22 Ş. 1290; 325/67, 4 S. 1314; 60/128, 15 Ra.1296; 16/85, 16 Za.1290; 36/848, 17 R.1293; 50/30, 8 B.1293; 63/123, 3 Ş.1296; 41/108, 25 B.1293; 42/1, 1 Ş.1293; 42/87, 9 Ş.1293; 31/168, 23 Ş.1292; 71/85, 12 Za.1298; 76/68, 16 Ş. 1299, 62/63, 19 Ca. 1296, 70/14, 12 L.1298; 73/110, 12 S. 1298; 416/41, 01 Ca. 1316; 560/48, 12 S. 1319; 272/434, 13 M. 1313; 272/ 19, 11 M. 1313; 311/ 26, 30 L. 1313; 320/ 41, 6 M. 1314; 321/ 32, 8 M. 1314; 322/12, 12 M. 1314; 324/57, 29 M. 1314; 331/ 33, 27 Ra. 1314; 336/ 18, 20 R. 1314; 507/18, 9 S. 1318; 646/33, 19 R. 1320; 545/38, 24 L. 1318; 862/26, 4 R. 1323; 878/50, 29 Ca. 1323; 1121/26, 29 R. 1327.
• a- Salname-i Vilâyet-i Aydın (SVA): 1297, 1298, 1301, 1302, 1303, 1304, 1305, 1306, 1308, 1311, 1312, 1313, 1314, 1315, 1316, 1317, 1319, 1320, 1321, 1323, 1326 yılları.
• b- Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye (SNMU) 1317, 1318, 1319 yılları.
• Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi M.Ö.1000-M.S.2009, 15. Baskı, Pegem Akademi, Ankara, 2009.
• Altınova, Ayşegül, Osmanlı Modernleşmesinde Rüşdiye Mektebleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2010 (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Antel, Sadrettin Celâl, “Tanzimat Maarifi”, Tanzimat I, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1999, s. 444
• Arıkan, Gülay, “Osmanlılarda Tanzimat Döneminde Kadınlar ile İlgili Gelişmeler”, Tanzimat‟ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu, (Ankara:31 Ekim-3 Kasım 1989), Ankara, 1994, s. 324.
• Ata, Bahri, “Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Bir Ders Araç ve Gereçleri Lojistik Merkezi: Maarif Kütüphanesi (1872-1895)”, Tarihin Peşinde/Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2009, Sayı: 1, s. 27-36.
• Berkes, Niyazi, Türkiye‟de Çağdaşlaşma, Yay.Haz. Ahmet Kuyaş, 3. Baskı, İstanbul, 2002.
• Demirel, Muammer, “Türk Eğitiminin Modernleşmesinde Rüşdiye Mektebleri”, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, c. 15, Ankara, 2002, s. 49.
• Ergin, Osman, Türk Maarif Tarihi, c. 1-2, Eser Matbaası, İstanbul, 1977.
• Koçer, Hasan Ali, Türkiye‟de Modern Eğitim (1773-1923), Uzman Yayınları, Ankara, 1987.
• Kodaman, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991.
• Mahmud Cevad, Maarif-i Umumiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraat/XIX. yüzyıl Osmanlı Maarif Tarihi, Hazırlayan: Saadettin Kayaoğlu, Ankara, 2001.
• Nurdoğan, M. Arzu, Osmanlı Modernleşme Sürecinde İlköğretim (1869-1922), Marmara Üniversitesi, 2005 (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Tütenk, Ahmet Akif, “Denizli‟de Maarif‟in İnkişafı Tarihi” İnanç sanat ve Kültür Dergisi, sayı: 102, Ocak 1946, s. 1.
• Ünal, Uğur, II. Meşrutiyet Öncesi Osmanlı Rüşdiyeleri (1897-1907)-Programlar Ders-İçerikleri-İstatistikler, Gazi Kitabevi, Ankara, 2008.