Osmanlı Devletinde Tanzimattan Sonra Kriminal Kimlik Tespit Yöntemlerine Dair Notlar ve Belgeler

Yıl 2011, , 845 - 880, 01.12.2011

Sedat Bingöl

https://doi.org/10.37879/belleten.2011.845

Öz

XVI. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti, içine girdiği krizlere paralel şekilde, sorunlarına çareler aramağa başladı. XIX. yüzyılda doruk noktasına varan çare arama sürecine, Avrupa merkezli modernleşmeci anlayış damgasını vuracaktır. Bu çerçevede Tanzimat Fermanı ile başlayan süreçte, modern bürokratik yapılanma, gerek merkezde ve gerekse taşrada hız kazandı. Bu yönüyle iç güvenlik ve adalet dağıtımı gibi toplumsal hayatı ilgilendiren, bir yönüyle de uluslararası nitelikteki, sosyal kontrol araçlarında da modern bir gelişme ve değişim yaşanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kriminal Kimlik, Antropometri, Alphonse Bertillon, Daktiloskopi, Sosyal Kontrol

Some Notes and Documents on the Detection Methods of the Criminal Identification in the Ottoman Empire during the Post-Tanzimat Era

Öz

The Ottoman Empire confronted some crises after the XVIth century and began to seek remedies for these problems. The process of seeking ways of recovery that arrived its zenith in the 19th century was characterized by Euro-centric modernization approach. Modern bureaucratic restructuring was accelerated both in the center and the provinces during the new era that began with the Tanzimat Firman. We also observe modern developments and changes. This period witnessed modernizing developments and changes on the one hand in matters such as internal security and judicial applications concerning social life and on the other hand in social control mechanisms with an international character.

Anahtar Kelimeler

Criminal Identification, Anthropometry, Alphonse Bertillon, Daktyloscopy, Social Control

Kaynakça

• BOA.AMKT.UM, Dosya 126, Gömlek 31
• BOA, BEO Dosya no 1120 , Gömlek 83937
• BOA, BEO Dosya no 1233, Gömlek 92401
• BOA, İrade Hususi, Dosya no 83, Gömlek 1318 R/8
• BOA, Y..A…HUS., Dosya 413, Gömlek 94
• BOA, DH.EUM., Dosya 17, Gömlek no 24
• BOA, DH.EUM. MEM., Dosya 133, Gömlek no 24
• BOA,DH. EUM.MH, Dosya 38, Gömlek 90
• BOA, DH. EUM.MEM. Dosya 70, Gömlek 52
• BOA, DH.EUM.PML, Dosya 2, s. 91
• BOA, DH. EUM.MEM Dosya 84 vesika 45 Basılı Eserler
• Ceride-i Mahakim-i Adliye, sayı 7, (21 Recep 1319) 30 Teşrinievvel 1317
• Ceride-i Mahakim-i Adliye, numara 14, (16 Şaban 1319) 14 Teşrinisâni 1317
• Ceride-i Mahakim-i Adliye, sayı 18, (30 Şaban 1319), 28 Teşrinisâni 1317
• Ceride-i Mahakim-i Adliye, numara 39, (14 Zilkade 1319) 9 Şubat 1317
• Ceride-i Mahakim-i Adliye, numara 70,(8 Rebiülevvel 1320) 1 Haziran 1318 Düstûr-ı Atik, 1279
• Düstûr, 1296, I.Tertip, cilt 4
• Düstûr, 1329, Tertip II, c. 1
• Polis, sayı 2, (25 Ağustos 1327) 7 Ağustos 1911
• Polis, sayı 17, (22 Kanunuevvel 1327) 4 Kanûnusâni 1912
• Polis Mecmuası, sayı 43 (13 Cemaziyelâhir 1333) 15 Nisan 1331 Araştırma Eserleri
• Abdülkadiroğlu, A. – Aksoyak, İ. H. – Duru, N. F., Kastamonu Jurnal Defteri (1252-1253/1836-1837), Ankara, TC. Başb. Devlet Arşivleri Yay., 1998.
• A. Lütfi, Mirât-ı Adâlet yahud Tarihçe-i Adliyye-i Devlet-i Âliyye, Naşiri Kitapçı Ohannes, İstanbul, 1304.
• Akman, Mehmet, Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması, Eren Yay., İstanbul, 2004.
• Avcı, Mustafa, Osmanlı Ceza Hukuku Genel Hükümler, Mimoza Yayıncılık, Konya, 2010.
• Bayındır, Abdülaziz, İslâm Muhakeme Hukuku (Osmanlı Devri Uygulaması), İslâmi İlimler Araştırma Vakfı Yay., İstanbul, 1986.
• Bayram, Levent, “Adli Bilimler ve Kriminal Olaylarda Kullanılması”, Polis Dergisi, yıl 6, sayı 21, Ankara, 2000.
• Bingöl, Sedat, “İstanbul’da 1829 Nüfus Sayımı ve Bazı Mahallelerin Müslüman Nüfusu Üzerine Bir İnceleme”, A.Ü. DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, c. XXIII, sayı 36, Temmuz 2004.
• ___________, 1829 İstanbul Nüfus Sayımı ve Tophane Kasabası, Anadolu Üniv. Yay., Eskişehir, 2004.
• ___________, “Osmanlı Devleti’nde Adli Olaylarda Kriminalistik Tekniklerin Uygulanması ve Kriminalistik Biliminin Doğuşu”, (20-24 Eylül 2010) XVI. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, Ankara.
• Cole, Simon A., Şüpheli Kimlikler, Oğlak Yayınları, Çev. Esen Türay, İstanbul, 2001.
• Çadırcı, Musa, “Tanzimatın İlanı Sırasında Anadoluda İç Güvenlik”, A.Ü. DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, c.XIII, sayı 24, (Ayrı Basım), 1980.
• __________, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, TTK Yay., Ankara, 1991.
• ___________, “Tanzimat Döneminde Çıkarılan Men’-i Mürûr ve Pasaport Nizâmnâmeleri”, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, c. XV, sayı 19 (Ayrı Basım), 1993.
• Çadırcı, M. - Armağan, A. L. - Koç, B., 1830 Sayımında Ankara, Ankara Bü- yükşehir Belediyesi Yay., Ankara, 2007.
• Belleten, C. LXXV, 55
• Emniyet Genel Md., Osmanlıdan Günümüze Polisin Özlük Dosyaları, EGM Basımevi Ankara, 2002.
• Erdoğdu, A. Teyfur, Dahiliye Nezareti Teşkilat Tarihi(1836-1922), Hacettepe Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara, 2005.
• Ergenokon, Ali, Tahsin Paşa’nın Yıldız Hatıraları Sultan Abdülhamit, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1990.
• Ertuğ, Nejdet, Osmanlı Döneminde İstanbul Deniz Ulaşımı ve Kayıkçılar, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 2001.
• Foucault, Michel, XIX. Yüzyılda Bir Aile Cinayeti, Ayrıntı Yay, İstanbul, 2007.
• Genç, A. – Çolak, O.M., Sultan II. Abdülhamit Arşivi İstanbul Fotoğrafları, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yay., İstanbul, 2008.
• Hülagü Metin, Sultan II. Abdülhamid'in Sürgün Günleri (1909-1918): Hususi Doktoru Âtıf Hüseyin Bey'in Hatıratı, Pan Yayıncılık, İstanbul, 2003.
• Kaynar, Reşat, Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, TTK Yay., Ankara, 1985.
• Keskin, Mustafa, Kayseri Nüfus Müfredat Defteri (1831-1860), Kayseri B.şehir Belediyesi Yay., Kayseri, 2000.
• Kırlı, Cengiz, “Kahvehaneler ve Hafiyeler: 19. Yüzyıl Ortalarında Osmanlıda Sosyal Kontrol”, (ed.H.İnalcık/M. Seyitdanlıoğlu) Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı, Phoenix Yay., 2006.
• ___________, Sultan ve Kamuoyu Osmanlı Modernleşme Sürecinde “Havadis Jurnalleri”, T. İş Bankası Yay., İstanbul, 2009.
• Levy, Noémi, “Polislikle İlgili Bilgilerin Dolaşım Tarzları: Osmanlı Polisi İçin Fransız Modeli Mi ?”, Jandarma ve Polis, Tarih Vakfı Yay., İstanbul, 2009.
• İçişleri Bakanlığı, Devlet-i Aliye-i Osmaniye Tezkiresinden Nüfus Cüzdanlarına, İçişleri Bak. Nüfus ve Vatandaşlık Genel Müdürlüğü Yay., Ankara, 2008.
• Parin, Suvat (Yay. haz.), Bir Kent Sorunu: Dilencilik Tebliğler Kitabı, İBB Zabı- ta Daire Başkanlığı, İstanbul 2008.
• Parry, Eugenia, 1886-1902 Paris Polis Kayıtlarına Göre Bir Albüm Dolusu Ci- nayet, çev. M.Harmancı, İstanbul, Oğlak Yay., 2000.
• Pier, Camil, Eşkâl ve Alâmât-ı Mahsûsanın Sûret-i Tavsîf ve Tesbîti, çev. Raşid Ömer, Jandarma Matb., 1927.
• Saydam, Abdullah, “Osmanlılarda Kefâlet Usûlü”, Tarih ve Toplum, sayı 164, Ağustos 1997.
• Söylemez, A., Kriminalistik, Haşmet Matbaaası, İstanbul, (tarihsiz)
• Şahin, Eyüp, “Osmanlı’dan Cumhuriyete Türk Polisinin Eğitimi”,Çağın Polisi Dergisi, Yıl, 9, Sayı 98, Şubat 2010.
• Şeker, Cengiz, İstanbul Ahkâm ve Atik Şikâyet Defterlerine Göre 18. Yüzyılda İstanbul’a yönelik Göçlerin Tasvir ve Tahlili, Marmara Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul 2007.
• Şen, Ömer, Osmanlı’da Mahkum Olmak (Avrupalılaşma Sürecinde Hapishaneler), Kapı Yayınları, İstanbul, 2007.
• Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, c. II, Ankara, 1988.
• Üyepazarcı, Erol, Korkmayınız Mr. Sherlock Holmes, Göçebe Yay., İstanbul, 1997.
• Zeyfeoğlu, Y. – Hancı, İ. H., “İnsanlarda Kimlik Tespiti”, Sted, 2001, sayı 10.