Preparations by Kesriyeli Ahmed Pasha for this Diplomatic Mission to Iran and His Journey (1746-1747)

Yıl 2011, , 407 - 446, 01.08.2011

Tahir Sevinç

https://doi.org/10.37879/belleten.2011.407

Öz

In 1746, the Ottoman Empire and Iran appointed envoys for a peace treaty to solve the political, social and religious problems between them. While the Ottoman ambassador Mustafa Nazif Efendi was sent to Iran for reconciliation; Iranian ambassador Fethi Ali Han came to Istanbul. As a result of diplomatic negotiations between Ottoman and Iranian governments, they reached an agreement. For the confirmation and ratification of the articles of the treaty, they had to employ new ambassadors with the same rank. While the Ottoman Empire delegated Ahmet Pasha, the governor of Sivas; the Iranian government delegated Mehdi Mustafa Khan. The Ottoman Empire started the arrangements of the embassy to be sent to Iran in October, 1746. The preparations were done with regard to the setting up of the diplomatic mission, payments and tips for the attendants, provisions for the janissary band's equipments, presents and food, and arrangements for the transportation. The mission departed from Istanbul to Iran in January 1747 by using the route through the Central Anatolia and arrived at Baghdad on 30 May 1747. In line with the customary practices, on 27 June, the Ottoman ambassador had embarked for Hamedan and Iranian ambassador for Baghdad. But, as a result of the political unrest in Iran on 19 June and due to the murder of Nadir Shah, the Ottoman ambassador returned to Baghdad while the Iranian ambassador could not depart from Baghdad. Because of the struggles for throne in Iran after the death of Nadir Shah, the Ottoman and Iranian ambassadors stayed in Baghdad for a long time. While the Ottoman ambassador Ahmet Pasha died in Baghdad in 1748; the Iranian ambassador returned to Iran for the throne struggle in 1752. The Ottoman Empire did not involve in the struggle in Iran, and tried to remain faithful to the agreement.

Anahtar Kelimeler

Kesriyeli Ahmet Pasha, Iran, Nadir Shah, Sam Mirza

İran'a Elçi Olarak Gönderilen Kesriyeli Ahmet Paşa'nın Sefaret Hazırlığı Ve Yolculuğu (1746-1747)

Öz

1746 yılında Osmanlı ve İran devletleri siyasi, sosyal ve dini problemlerin çözümü için bir barış anlaşması yapmak üzere elçiler görevlendirmişlerdi. Osmanlı Elçisi Mustafa Nazif Efendi, barış için İran'a gönderilirken, İran Elçisi Fethi Ali Han İstanbul'a gelmişti. Osmanlı ve İran hükümetlerinin diplomatik görüşmeleri neticesinde anlaşmaya varılmıştı. Antlaşma maddelerinin teyidi ve onayı için birbirine eşit rütbede yeni elçilerin görevlendirilmesi gerekliydi. Osmanlı hükümeti anlaşmanın onaylanması için Sivas Valisi Ahmet Paşa'yı seçerken, İran hükümeti Mehdi Mustafa Han'ı görevlendirmişti. Osmanlı hükümeti, 1746 Ekimi'nde İrana gidecek elçinin hazırlığına başlamıştı. Hazırlık çalışmaları; elçilik heyetinin seçilmesi, görevlilere bahşiş ve ücret ödenmesi, mehterhane malzemesi, hediye ve yiyecek tedariki, nakliye vasıtalarının düzenlenmesi şeklinde gerçekleşmişti. Elçilik heyeti 1747 Ocağı'nda törenle İstanbul'dan ayrılarak Anadolu orta-kolu üzerinden İran'a doğru yola çıkmış, 30 Mayıs 1747'de Bağdat'a varmıştı. 27 Haziran'da diplomatik teamüller gereği Osmanlı elçisi Hamedan'a, İran elçisi ise Bağdat'a doğru yola çıkmıştı. Ancak 19 Haziran'da İran'da çıkan karışıklıklar ile Nadir Şah öldürüldüğünden, Osmanlı elçisi Bağdat'a dönerken, İran elçisi Bağdat'a kalarak İstanbul'a gidememişti. Nadir Şah'ın ölümünden sonra İran'da meydana gelen taht mücadeleleri nedeni ile Osmanlı ve İran elçileri uzun süre Bağdat'ta ikamet etmişlerdi. Osmanlı elçisi 1748 yılında Bağdat'ta vefat ederken , İran elçisi 1752 yılında taht mücadelesi için İran'a geçmişti. Osmanlı Devleti, İran'daki taht mücadelelerine karışmadığı gibi, imzalanan anlaşmaya sadık kalmaya çalışmıştı.

Anahtar Kelimeler

Kesriyeli Ahmet Paşa, İran, Nadir Şah, Sam Mirza

Kaynakça

• 1- D. BŞM (Bab-ı Defteri Baş Muhasebe Kalemi) 939, 41144
• 2- MD (Mühimme Defterleri) 152, 153
• 3- KK (Kamil Kepeci) 690
• 4- MAD (Maliyeden Müdevver Defterler) 9962, 19796
• 5- TS MAD (Topkapı Sarayı Maliyeden Müdevver) 9571.0001.00
• 6- ND (Name-i Hümayun Defterleri) III
• Cevdet Hariciye (CH) 2970, 4335, 6390, 6800, 7050, 8225
• İbnülemin Hariciye (İ E H) 856 Hatt-ı Hümayun (HH) 1/15 A , 5/142, 6/191, 6/193-D, 6/198, 7/223
• D. BŞM 3747/72, 3748/66, 3748/87, 3748/117, 3748/129, 3749/86, 3750/16
• D. MKF (Bab-ı Defteri Mevkufat Kalemi) 1355/42, 1355/48, 1355/75, 1356/111, 1358/43
• Bursalı Mehmet Tahir Efendi, Osmanlı Müellifleri 1299-1915, III, İstanbul 1975.
• Ebû Sehl Nu’man Efendi, Tedbirât-ı Pesendide (Beğenilmiş Tedbirler), Yay. Haz. Ali İbrahim Savaş, Ankara 1999.
• El-Hacibi, Nadir Şah Tarihi Tercümesi, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi Bölümü, nr. 2179, 1249.
• İzzi Efendi Süleyman Bin Halil, Tarih-i İzzi, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Tarih Bölümü, nr. 414, 1168
• Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmanî, IV/II, Yay. Haz. Orhan Hülâgü-Mustafa Ekincikli-Hamdi Savaş, İstanbul 1998.
• Jorga, Nocolea, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (1640-1774), IV, Çev. Nilüfer Epçeli, İstanbul 2005.
• Zinkeisen, Johann Wilhelm, Geschichte des Osmanichen Reiches İn Europa, V, Gotha 1857.
• Şem’dâni-zâde Fındıklı Mustafa Efendi Târihi, Mür’it-tevârih, I, Yay. Haz. M.Münir Aktepe, İstanbul 1976.
• Afyoncu, Erhan, ‘‘Mîrâhur’’, DİA, İstanbul 2005, s. 141-143.
• Akbayar, Nuri, Osmanlı Yer Adları Sözlüğü, İstanbul 2001.
• Ateş, Abdurahman, Avşarlı Nadir Şah ve Döneminde Osmanlı-İran Mücadeleleri, Doktora Tezi, SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta 2001.
• Aykun, İbrahim, ‘‘Osmanlı-İran İlişkilerinden Diplomatik Bir Kesit’’, Osmanlı, I, Ankara 1999, s. 689-701.
• Bayur, Hikmet, ‘‘Nadir Şah Afşar’ın Ölümünden Sonra Osmanlı Devleti’ni İran’ı İstilaya Kışkırtmak için Yapılan İki Deneme’’, Belleten, XII/46, Ankara 1948, s. 407-410.
• Bilgin, Arif, ‘‘Matbah-ı âmire’’, DİA, 28, Ankara 2003, s. 115-119.
• Budak, Adnan, Mustafa Nazif Efendi’nin İran Elçiliği (1746-1747), Yüksek Lisans Tezi, KTÜ Sos. Bil. Enst. Trabzon 1999.
• Çınar, Hüseyin, ‘‘Osmanlı Ulak-Menzilhâne Sistemi ve XVIII.Yüzyılın İlk Yarısında Antep Menzilleri’’, Osmanlı, 3, Ankara 1999, s. 627-37.
• Gürsoy, Altuniş- Belkıs, ‘‘Sefaretnameler’’, Türkler, XII, Ankara 2002, s. 582-591.
• İpşirli, Mehmet, ‘‘Arpa Emini’’, DİA, 3, İstanbul 1991, s. 392-393.
• Kütükoğlu, Mübahahat S., ‘‘XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Fevkalâde Elçiler’’, Türk Kültürü Araştırmaları, 27/1-2, Ankara 1989, s. 199-231.
• Mınorsky, V., ‘‘Nadir’’, İkmal Eden Münir Aktepe, İA, IX, İstanbul 1960, s. 28-29.
• Pakalın, M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, III, İstanbul 1993.
• Özcan, Abdülkadir, ‘‘Istabl’’, DİA, 19, İstanbul 1999, s. 203-206.
• Savaş, Ali İbrahim, ‘‘Genel Hatlarıyla Osmanlı Diplomasisi’’, Osmanlı, I, Ankara 1999, s. 643-59
• Sevinç, Tahir, 1695 ve 1696 Avusturya Seferlerinde Organizasyon ve Lojistik, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2010, s. 200-204.
• Tepley, Karl, ‘‘Nemçe İmparatorlarının İstanbul’a Yolladığı Elçi Heyetleri ve Bunların Kültür Tarihi Bakımından Önemli Tarafları’’, Tarih Araştırmaları Dergisi, VII/12-13, Çev.Bekir Sıtkı Baykal, Ankara 1969, s. 247-263.
• Terzi-Tozduman, Arzu, ‘‘Osmanlı Hazineleri’’, Türkler, X, Ankara 2002, s. 893- 903.
• Tucker, Ernest S., Nadir Shah’s for Legitimacy in Post-Safavid Iran, Amerika (Florida) 2006.
• Turan, Şerafettin, ‘‘1560 Tarihinde Anadolu’da Yiyecek Maddeleri Fiyatlarını Gösteren Bir İran Elçilik Heyeti Masraf Defteri’’, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 22/I-IV, Ankara 1965, s. 273-294.
• Unat, Faik Reşit, Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri, Yay. Haz. Bekir Sıtkı Baykal, Ankara 1968.
• Uluskan, Murat, ‘‘Bir Osmanlı Elçisinin Yolculuk Hazırlığı: İbrahim Paşa’nın 1699 Avusturya Elçiliği’’, Türklük Araştırmaları Dergisi (Ayrı Basım), 20, İstanbul 2008, s. 251-275.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi (Karlofça Anlaşması’ndan XVIII. Yüzyılın Sonlarına Kadar, IV/1, Ankara 1995.
• _______, Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Ankara 1988, s. 274.
• Yalçınkaya, Mehmet Alaaddin, ‘‘Bir Avrupa Diplomasi Merkezi Olarak İstanbul 1792-1798 Dönemi İngiliz Kaynaklarına Göre’’, Osmanlı, I, Ankara 1999, s. 660-75.
• ______, ‘‘Mustafa Nazif Efendi’’, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul 1999, s. 305-306.