An Analysis of a Revenue Archival Book Belonged to the İzmir Efrenç Custom and Conclusions Related to Trade 1797-1799

Yıl 2006, , 265 - 288, 01.04.2006

Abdullah Mesud Küçükkalay

https://doi.org/10.37879/belleten.2006.265

Öz

This study has been built on the analysis of a 47 page archival book registered under the number of 22222 in the Ottoman Archives of Prime Ministry of Turkey (BOA. D. HMK.). According to the "icmal" book of Custom of İzmir, the classified data in this analysis belongs to 316 ships whose records from 25.03.1797 to 01.03.1799 have been registered in the stated book. The overall data and statistics on the tariffs and duties paid by those ships, their ports of origin and the nationality (flag) of the ships have lead us to some clues and conclusions about the trade, commercial life and structure of Ottoman İzmir of the time, and they are discussed in relation to economic and political conjecture. Based on the same records, the study has also reached the information on the trade recording methods of the time applied by the Foreign Custom of Izmir, as well as the figures on incomes and expenses of the Customs and Port Studied. Although this study did not aim to generalize, it sheds some light on the period with a sampling method.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, İzmir Efrenç, Trade, History

İzmir Efrenç Gümrüğü'ne Ait Bir İrad Defteri'nin Analizi ve Ticarete İlişkin Sonuçları (1797-1799)

Öz

Osmanlı ekonomisi ve ticareti bağlamında yapılan birçok araştırmada 18. yüzyılın daha az incelendiği bilinmektedir. Yapılan çalışmaların çoğunluğu ya klasik dönem ya da 19. yüzyılla başlayan çöküş dönemi etrafında yoğunlaşmaktadır. Bunun nedeni konusunda kimi Osmanlı tarihçileri değişik yorumlarda bulunmaktadırlar. Örneğin K. Karpat bu durumu, söz konusu dönemin bir geçiş (dönüşüm) dönemi olmasına bağlarken, S. Faroqhi bu yüzyıla ilişkin olarak sorulabilecek soruların zihinlerde henüz netleşmediği ve kaynakların yeterince bol olmasına rağmen dönemin bir dağılma devri olarak algılandığı için araştırmacıların genellikle ilgi alanı dışında tutulduğu noktasına vurgu yapmaktadır(1). Bu çalışmanın ilk amacı dönemin araştırılmasındaki bu eksikliğin giderilmesine katkı yapmaktır. İkinci amaç, Osmanlı iktisat tarihi üzerinde çalışan araştırmacılara arşivde yer alan bir defterdeki bilgileri sistematik ve kullanılabilir bir şekilde sunmak ve dönemin İzmir'i bağlamında, İzmir'in ve Osmanlı'nın ticari yapısına ışık tutabilmektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, İzmir Efrenç, Ticaret, Tarih

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• D. HMK. 22222, 22238, 22239„ 22248, 22249, 22251, 22252, 22253, 22255, 22256, 22257, 22258, 22259, 22261, 22262, 22264.
• D. BŞM 6367, 6694, 7044, 7047, 7061.
• D. BŞM İGE 17206, 23488.
• D. MMK İGE 17207, 23475, 23476, 23514.
• İncelemeler
• CADOUX, Cecil J., İlkçağda İzmir, (Çev. Bilge Umar), İletişim Yayınları , İstanbul, 2003.
• CANPOLAT, Emin, İzmir: Kuruluşundan Bugüne Kadar, Pulhan Matbaası , İstanbul, 1953.
• CEZAR, Yavuz, Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi (18. Yüzyılda]] Tanzimat'a Mali Tarih), Alan Yayı ncı lı k, İstanbul, 1986.
• DARKOT, Besiııı, "İzmir", İslam Ansiklopedisi, MEB Yayı nları , C. 5/2, (1997): 1239-1251.
• ELDEM, Ethem ve diger yazarlar, Doğu ile Batı Arasında Osmanlı Kenti, Halep, İzmir, İstanbul, (Çev. S. Yalçın), Tarih Vakfı Yurt Yayınları , İstanbul, 2003.
• FAROQHI, Suraiya, Osmanlı 'da Kentler ve Kentliler, (Çev. N. Kalaycı oğlu), 3. Baskı , Tarih Vakfı Yurt Yayı nları , İstanbul, 2000.
• GENÇ, Mehmet, "18. Yüzyılda Osmanlı Ekonomisi ve Savaş", Osmanlı 'da Devlet ve Ekonomi, Ötüken Yayınları , İstanbul, 2000: 211-225.
• GOFFMAN, Daniel, "İzmir: Köyden Kolonyal Liman Kentine", Doğu ile Batı Arasında Osmanlı Kenti, Halep, İzmir, İstanbul, (Çev. S. Yalçın), Tarih Vakfı Yurt Yayınları , İstanbul, 2003: 88-152.
• GOFFMAN, Daniel, İzmir ve Levanten Dünya 1550-1650, (Çev. A. Anadol-N. Kalaycı oğlu), 2. Baskı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2000.
• ISSAWI, Charles, "The Transformation of the Economic Position of Millet in the 1911 ' Century", Christians and fews in the Ottoman Empire, NY, 1982: 261-288.
• İNALCIK, Halil, "Osmanlı Pamuklu Pazarı , Hindistan ve İngiltere: Pazar Rekabetinde Emek Maliyetinin Rolü", ODTÜ Gelişme Dergisi, 1979- 1980 Özel Sayısı , 1980: 1-65.
• KARPAT, Kemal, "Osmanlı Tarihinin Dönemleri: Yapısal Bir Karşılaştırma Yaklaşımı ", Osmanlı ve Dünya, (Haz. Kemal Karpat), Ufuk Kitapları, İstanbul, 2000: 119-145.
• KASABA, Reşat, "İzmir", Doğu Akdeniz'de Liman Kentleri: 1800-1914, (Ed. Ç. Keyder-E. Özveren-D. Quataert), (Çev. G. Ç. Güven), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1994: 1-23.
• KASABA, Reşat, Osmanlı imparatorluğu ve Dünya Ekonomisi, Belge Yayınları, İstanbul, 1993.
• KEYDER, Çağlar vd., "Osmanlı İmparatorluğu'nda Liman Kentleri: Bazı Kuramsal ve Tarihsel Perspektifier", Doğu Akdeniz'de Liman Kentleri: 1800-1914, (Ed. Ç. Keyder-E. Özveren-D. Quataert), (Çev. G. Ç. Güven), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1994: 121-155.
• KURMUŞ, Orhan, Emperyalizmin Türkiye'ye Girişi, Savaş Yayınları, Ankara-1982.
• KÜÇÜKKALAY, A. Mesud - ELİBOL Numan, "Osmanlı İmparatorluğu'na Avrupa'dan Karayolu ile Yapılan ihracatın Değerlendirilmesi: 1795- 1804", Anadolu (Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 4, No. 1 2004: 29-54.
• KÜÇÜKKALAY, A. Mesud, "İzmir Efrenç Gümrüğü Mukataasına Ait 1802- 1805 Tarihli 15 Adet Defterin Analizi", Türklük Araştırmaları Dergisi, 16, Güz, 2004: 215-223.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat, "18. Yüzyılda İngiliz ve Fransız Korsanlık Hareketlerinin Akdeniz Ticareti Üzerindeki Etkileri", Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, sayı 12, 1968, 57-71.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat, "Osmanlı Gümrük Kayıtları ", Osmanlı Araştırmaları I, 1980: 219-234.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat, XV. ve XVI. Asırlarda İzmir Kazası'nın Sosyal ve iktisadi Yapısı, İzmir Yayıncılık AŞ., İzmir, 2000.
• MANTRAN Robert, "17. Yüzyılı n İkinci Yarısında Akdeniz'de Ticaret Deniz Korsanlığı ve Gemiler Kafileleri", Belleten, 1988: 685-695.
• MANTRAN, Robert, "18. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda Ticaretin Değişmesi", EÜ. Edebiyat Fakültesi. Tarih İncelemeleri Dergisi, C. 3, 1987: 159-175.
• McGOWAN, Bruce, "The Age of Ayans: 1699-1812", An Economic and Social History of the Ottoman Empire 1300-1914, (Ed. H. İnalcık-D. Quataert), Cambridge Univ. Pres., 1996: 639-758.
• PAMUK, Şevket, 100 Soruda Osmanlı Türkiye İktisat Tarihi 1500-1914, Gerçek Yayı nevi, İstanbul, 1997.
• PANZAC, Daniel, "17. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda Deniz Ticareti", (Çev. Serap Yılmaz), Tarih incelemeleri Dergisi, C. 4, 1989: 179-192.
• PANZAC, Daniel, "International and Doınestic Maritime Trade in the Ottoman Empire in the 18th Century", International Journal of Middle East Studies, 24, 1992: 189-206.
• SYRETT, E. Frangakis, "Trade Between Ottoman Empire and Western Europe: The Case of Izmir in the 18th Century", New Perspectives on Turkey, V. 2, No. 1, 1988: 1-18.
• SYRETT, E. Frangakis, The Commerce of Smyrna in the Eighteenth Century (1700-1820), Cemre for Asia Minor Studies, Athens, 1992.
• SYRETT, E. Frangakis, "Greek Mercantile Activities in the Eastern Meditarrenean 1780-1820", Balkan Studies, V. 28, No. 1, 1987: 73-86.
• TUĞLACI, Pars, Osmanlı şehirleri, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1985.
• ÜLKER, Necmi, "Batılı Gözlemcilere Göre 17. Yüzyılın İkinci Yarısı İzmir Şehri ve Ticari Sorunları", İ.Ü. Edebiyat. Fakültesi. Tarih Enstitüsü Dergisi, 1981-1982: 317-353.