An Evaluation of the Ruha (Urfa) Hans

Yıl 2005, , 131 - 144, 20.04.2005

Adil Özme

https://doi.org/10.37879/belleten.2005.131

Öz

Although 32 "hans" (a kind of covered bazaar with accomodation) are known to be present in Urfa at the end of 19. century in Ottoman Period, there is only 11 hans survived today in the area. Most of these hans in the region generally have one courtyard. Hans are classified in four groups depending on their storeys: one storey, partially two storeys, two storeys and partially three storeys. In their vertical structural system cutstone was used. As for their upper structure rubbestone was used. On ceilings and roofs timber is used very seldom. Ornaments are rarely seen on hans. They are generally applied on portals and façades where portal takes place. Urfa hans, while displaying general characteristics of Ottoman hans in their plans, they show local characteristics in details. The only 11 existing out of 32 hans which could be determined through documentary sources show us how rapidly our cultural assets are being vanished.

Anahtar Kelimeler

Ruha, Urfa, Han, Ottoman

Ruha (Urfa) Hanları Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Urfa hanları, genel plan şemaları açısından Osmanlı hanlarının özelliklerini
yansıtırken; mimari detaylar, malzeme, süsleme ve yapı elemanları ile
de bölgesel özellikleri ön plana çıkarır. İki renkli taş malzemenin kullanımı,
tercih edilen örtü sistemleri, dilimli ve kaş kemerler, süslemenin sade özellikleri
bölgesel etkileri yansıtır.
Tespit ettiğimiz 32 handan 11 tanesinin günümüze gelmiş olması, kültür
varlıklarımızın ne kadar hızlı bir şekilde yok olduğunu göstermektedir. Bu
hanların büyük bir çoğunluğunun yakın zamanlarda yok edildiğini düşünürsek,
bu tahribatın gün geçtikçe daha da yoğunlaştığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ruha, Urfa, Han, Osmanlı

Kaynakça

• A. Baş, " Beylikler Dönemi Hanlarında Uygulanan Plan şemalan", 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi, 23-27 Eylül 1991, Bildiriler, C. III, Ankara 1995
• M. Özer, Tire'de Ticaret Yapıları , (AÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji ve Sanat Tarihi (Sanat Tarihi) Anabilim Dalı, Yayunlanmanuş Yüksek Lisans Tezi), Ankara 1992
• F. Öztürk, Gaziantep Hisıa Ham va Anadolu Ham, (A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü, Yaymlanmamış Lisans Tezi), Ankara 1994
• B. Ersoy, İzmir Hanları . Ankara 1991, 5.11-13......
• E. H. Ayverdi, Avrupa'da Osmanlı Mimari Eserleri, Yugoslavya, C. II, İstanbul 1981
• M. Özkarcı, "Gaziantep'te Dört Han", Vakı flar Dergisi, C. XXVI, Ankara 1997
• S. Gündüz, "Hanlar", Birecik, Halfeti, Surtuç, Bozova ilçeleri ile Rumkale'deki Taşınmaz Kültür Varlıklar], (Ed. A. Durukan), Ankara 1999
• N. Güngör, Gaziantep Elbeyli Hani ve Yeni Han, (A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü, Yaymilanmamıs Lisans Tezi), Ankara 1995
• İ . Kuyulu, Kara Osmanoğlu Ailesi'ne Ait Mimari Eserler, ( A. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamıs Doktora Tezi), Ankara 1988
• B. Ersoy, "Osmanlı şehiriçi Hanları , Plan Tasarımı ile Cephe ve Malzeme Özellikleri", Sanat Tarihi Dergisi, VII, İzmir 1994
• S. Erken, Türkiye'de Vakıf Abideler ve Eski Eserler, C. 1, Ankara 1983
• C. Güran, Türk Hanlarının Gelişimi ve İstanbul Halıları Miınarisi, İstanbul 1978
• M. Sözen, Diyarbakır'da Türk Mimarisi, İstanbul 1971...
• B. Ersoy, "Diyarbakır Deliller Ham", Kültür ve Sanat (Diyarbakır Özel Sayısı), Sayı:28, Ankara 1995
• E. Bay, Diyarbakır Hanlan, (A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü, Yayınlanmamış Lisans Tezi), Ankara 1990
• İ. İtler, Tarihi Türk Hanları , Ankara 1969..........
• A. Dündar, Kilis'teki Osmanlı Dönemi Mimari Eserleri, Ankara 1999
• B. Ersoy, "Osmanlı Şehiriçi Hanlarmdan önemli Bir örnek: Amasya Tas Han", 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi, Istanbul 23-27 Eylül 1991, Ankara 1995
• A. Raymond, Osmanlı Dönemi Arap Kentleri, (Çev. Ali Berktay), Istanbul 1995
• Z. K. Bilici, Kastamonu'da Türk Devri Mimarisi ve Şehir Dokusunun Gelişimi (18. Yüzyıl Sonuna Kadar), (A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yaynnlanmanus Doktora Tezi), Ankara 1990
• Z. Akkoyunlu, Geleneksel Urfa Evlerinin Mimari Özellikleri, Ankara 1989
• M. Alper, Urfa'nın Mekansal Yapısı Türk-İslam Mimarisindeki Yeri, (İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yarmlanmamiş Doktora Tezi), İstanbul 1987
• C. Kürkçüoklu, Şanlıurfa Camileri, Ankara 1993....
• C. Kürkçüoğlu, Birecik, Ankara 1996, s.73-75........
• O. Aslanapa, Türk Sanatı , İstanbul 1984: s.117-119, plan: 87
• E. Herzfeld, "Damascus", Ars Islamica , IX, 1942.......
• Z. Nayır, Osmanlı Mimarlığında Sultan Ahmet Külliyesi ve Sonrası (1609-1690) , İstanbul 1975
• A. Altun, Mardin'de Türk Devri Mimarisi, İstanbul 1971......
• N. Sönmez, "Osmanlı Mimarlığında Yapı ve Malzeme Terminolojisi Üstüne Bir Deneme", Aslanapa Armağanı , İstanbul 1996
• R. Hillenbrand, Islamic Architecture, New York 1994.......
• W. Ball, Syria A Historical and Architectural Guide, London 1997
• C. Kürkçüoğlu, Şanlıurfa İslam Mimarisinde Taş Süsleme, ( S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Sanat Tarihi Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi), Konya 1998