Haçlı Seferleri Döneminde Sur Şehri

Yıl 2019, Cilt: 83 Sayı: 297, 439 - 468, 01.08.2019

Aydın Usta

https://doi.org/10.37879/belleten.2019.439

Öz

Sur şehri mevcut coğrafi konumu dolayısıyla kurulduğu dönemin sonrasında bilhassa ticarî anlamda her zaman önemli bir yer olmuştur. 1099 yılı itibarıyla Ortadoğu’ya yerleşen Haçlıların anavatanlarıyla denizden bağlantı kurma istekleri şehri onların hedefi haline getirmiştir. 1124 yılında bu amaçlarına ulaşan Haçlıların hâkimiyeti Sur için yeni bir dönemin de kapılarını aralamıştır. Kudüs Krallığı topraklarına dâhil edilen şehirde İtalyan denizci şehir devletlerine ticarî imtiyazlar tanınmıştır. Öncelikli olarak Venedikliler, Haçlılara verdikleri desteğe mukabil şehrin 1/3’ü elde etmişlerdir. Onları Ceneviz ve Pisalılar takip etmiştir. Adı geçen İtalyan devletlerinin sayesinde Sur, bölgenin önemli ticaret noktalarından biri haline gelmiştir. Bununla birlikte Haçlı hâkimleri zaman zaman İtalyanlara tanıdıkları imtiyazları geri alabilmek adına hamleler yapmaktan da çekinmemişlerdir. Aynı şekilde İtalyan denizci şehir devletleri de bölgedeki ticarî hegomonya adına birbirleriyle de mücadele etmişlerdir. Nitekim Sur, Venedikliler tarafından Akka’dan kovulan Cenevizlilerin yeni merkezi olmuştur. Ticaret konusundaki gelişmelerin dışında Sur, Haçlı Seferleri tarihinde İkinci Krallık Dönemi’nin başlamasındaki en önemli merhaleyi teşkil etmiştir. 1187’deki Hıttin Zaferi sonrasında Kudüs ve Akka başta olmak üzere birçok şehrin Sultan Selahaddin tarafından zaptıyla Ortadoğu’da tehlikeye giren Haçlı varlığı Konrad de Montferrat idaresinde Sur’da gösterilen direniş sayesinde bölgede tutunma imkânı bulabilmiştir. Bu makalede Sur’un, Haçlı seferleri dönemindeki tarihi, sosyo-ekonomik durumu ve bölge ticaretindeki yeri anlatılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sur, Haçlılar, Venedik, Ceneviz, Ticaret

City of Tyre During The Crusades

Öz

The city of Tyre has always been an important place in the commercial sense especially after the era when it was founded due to its geographical location. By 1099, the desire to establish links with the homeland of the Crusaders who settled in the Middle East made this city their target. The dominance of the Crusaders, who reached these goals in 1124, opened doors for a new era for Tyre. In the city which was included in the territory of the Kingdom of Jerusalem, commercial privileges were granted to the Italian maritime city states. At fi rst, the Venetians obtained 1/3 of the city as they could support the Crusaders. The Genoese and the Pisans followed them. Thanks to the mentioned Italian states, Tyre became one of the important trading points of the region. However, the Crusaders did not hesitate to make moves in order to get back the privileges they sometimes acquainted to the Italians. Likewise, maritime Italian city- states have also fought against each other on behalf of commercial hegemony in the region. As a matter of fact, the city of Tyre has become the new center of Genoese expelled from Akka by Venetians. Apart from the developments in trade, Tyre was the most important stage in the start of the Second Kingdom Period in the history of the Crusades. After the victory in the Battle of Hıttin in 1187 the Crusader presence in the Middle East run into danger with being captured by Sultan Saladin of many cities, especially Jerusalem and Acre but the Crusaders were able to hold them thanks to the resistance shown in the Tyre under the direction of Konrad de Montferrat. In this article, we will try to explain the historical, socio-economic situation of the city of Tyre during the Crusades and its place in the trade of the region.

Anahtar Kelimeler

Tyre, Crusaders, Venice, Genoa, Commerce

Kaynakça

• Aldsworth, Fred - Haggarty, George - Jennings, Sarah - Whitehouse, David, “Medieval Glassmaking at Tyre, Lebenon”, Journal of Glass Studies, vol.44 (2002), s.49-66.
• Altan, Ebru, “Venedik’in Haçlı Seferi(1122-1124)”, Prof. Dr. Erdoğan Merçil’e 75. Doğum Yılı Armağanı, İstanbul 2013, s.299-307.
• ____________, “Latin Doğulu Tarih Yazarı Willermus Tyrensis’in (1130-1185) Historiası ve Zeyilleri”, Şarkiyat Mecmuası, sayı:27, (2105-2), s.85-94.
• ____________, “Haçlı Seferleri ve Doğu Hıristiyanları”, Sosyologca, sayı:3, Ocak- Haziran 2012, İstanbul, s.63-71.
• Arriannus, The Anabasis of Alexander, ing. trc. E.J. Chinnock, Londra 1883.
• Assises du Royaume de Jerusalem, I, Assises de Bourgeois (Textes Francais et İtalien), par. M. Viktor Foucher, Rennes 1839.
• Ayan, Ergin, Willermus Tyrensis’in Haçlı Kroniği, II, Küdüs’ün Zaptından Urfa’nın Fethine Kadar (1099-1143), Ankara 2018.
• Cahen, Claude, Haçlı Seferleri Zamanında Doğu ve Batı, trk. trc.,Mustafa Daş, İstanbul 2013.
• Cate, J.L., “The Crusade of 1101”, A History of Crusades, I, The First Hundred Years, gen. ed. K.M. Setton, Londra 1969, s.343-367.
• Demirkent, Işın, Haçlı Seferleri, İstanbul 2004.
• ____________, “1101 Yılı Haçlı Seferleri”, Prof. Dr. Fikret Işıltan’a 80. Doğum Yılı Armağanı, İstanbul 1995, s.17-56.
• Edbury, Peter W., The Conquest of Jerusalem and the Third Crusade, Sources in Translation, Hampshire 1998.
• ____________, John of Ibelin and Kingdom of Jerusalem, Suff olk 1997.
• Ernoul, Chronique D’Ernoul et de Bernard Le Trésoier, Paris 1871.
• Mc Evitt, Cristopher, The Crusader and Christian World of the East, Rought Tolerance, Philadelphia, 2008.
• Fleming, Wallace B., The History of Tyre, Londra 1915.
• Fulcherius Carnotensis, Gesta Francorum Iharusalem Peregrantium, ing. trc. Frances Rita Ryan, A History of Expedition to Jerusalem, Knoxville 1969.
• Hamiton, Bernard, The Latin Church in the Crusader States, The Secular Church, Londra 1980.
• Heyd, W., Yakındoğu Ticaret Tarihi, trk. trc. Enver Ziya Karal, Ankara 2000.
• Hinz, Walter, İslam’da Ölçü Sistemleri, trk. trc. Acar Sevim, İstanbul 1990.
• Itenerarium Peregrinorum et Gesta Regis Ricardi, ed. Helen J. Nicholson, Chronicle of the Third Crusade, Aldershot 1997.
• İbn Abdüzzahir, el-Ravz ez-Zahir fi Siret el-Melik ez-Zahir, nşr. Abdülaziz el- Huveytır, Riyad 1976.
• İbn el-Amid, Tarih, Ahbar el-Eyyubiyyin kısmı, nşr. Claude Cahen, Port Said, t.y.
• İbn Cübeyr, Endelüsten Kutsal Topraklara, Seyahatname, İstanbul 2008.
• İbn el-Esîr, el-Kamil fi ’l-Tarih, X, XI, nşr. C.J. Tornberg, Beyrut 1979.
• İbn Haldun, Mukaddime, II, trk. trc. Zakir Kadiri Ugan, İstanbul 1991.
• İbn Kalanisî, Tarih-i Dımaşk, nşr. Süheyl Zekkar, Dımaşk 1983.
• İbn Munkiz, Usame, İbretler Kitabı (Kitab el-İtibar), trk. trc. Yusuf Ziya Cömert, İstanbul 1992.
• İbn Şeddad, Bahaeddin b. Yusuf, el-Nevadır el-Sultaniyye fi ’l-Mehasini’l-Yusufi yye, thk., Cemalettin Şeyyal, Kahire 1994.
• İdrisî, Nüzhetü’l-müştak fi ihtirak el-Afak, I, Kahire 1989.
• el-İsfehanî, İmadeddin el-Katib, el-Feth el-Kussi fi ’l-feth el-Kudsî, nşr., Darü’l- Minar, 2004.
• Jackson, Peter, “The Crisis in the Holy Land in 1260”, The English Historical Review, vol.95, no.376, Temmuz 1980, s.481-513.
• Jacoby, David, “The Kingdom of Jerusalem and Collapse of Hohenstaufen Power in the Levant”, Dumborton Oaks Papers, vol.40 (1986), s.83-101.
• ____________, “Silk Economics and Cross-Cultural Artistic Interaction: Byzantium, the Muslim World, and the Christian West”, Dumbarton Oaks Papers, vol.58 (2004), s.197-240.
• John de İbelin, Le Livre des Assies, ed. Peter W. Edbury, Brill 2003.
• Kallek, Cengiz, “Meks”, DİA, XXVIII, 583-588.
• Kedar, B.Z., “The Subjected Muslims of the Frankish Levant”, Muslims Under Latin Rule, 1100-1300, ed. J.M. Powell, Princeton 1990, s.135-174.
• Küçüksipahioğlu, Birsel, Trablus Haçlı Kontluğu Tarihi, İstanbul 2007.
• Lendering, Jona, Büyük İskender, trk. trc. Burak Sengir, İstanbul 2009.
• Mack, Merav, “The Italian Quarters of Frankish Tyre: Mapping a Medieval City”
• Journal of Medieval History, 33 (2007), s.147-165.
• ____________, The Merchant of Genoa, The Crusades, The Genoese in the Latin East, 1187- 1220s, unpublished Ph. degree thesis, Cambridge 2003.
• Makdisî, Ahsenü’l-tekasim fi marifet el-ekalim, Brill 1909.
• Mayer, H.E, “On the Beginnings of Communal Movement in the Holy Land; The Commune of Tyre”, Traditio, vo.24,1968, s.443-457.
• Nasır-ı Hüsrev, Sefername, arp. trc. Yahya el-Haşşab, Kahire 1993.
• Philip de Novare, The Wars of Frederich II Against the Ibelins in Syria and Cyprus, ing. trc., John L. La Monte, New York 1936.
• Porteus John, “Crusader Coinage with Greek or Latin İnscriptions”, A History of the Crusades, VI, The İmpact of the Crusades on Europe, gen. ed. K. M.Setton, Wisconsin 1989, s.354-420.
• Prawer, Joshua, Crusader İnstitutions, Oxford 1980.
• ____________, “Social Classes in the Latin Kingdom; The Franks”, A History of the Crusades, The İmpact of the Crusades on the Near East, V, gen ed. K.M Setton, Wisconsin 1985, s.117-192.
• Richard, Jean, The Crusades, c.1071-1291, ing. trc. Jean Birrell, Cambridge 1996.
• ____________, “Agricultural Conditions in the Crusader States”, A History of the Crusades, V, The İmpact of the Crusades on the Near East, gen. ed. K.M. Setton, Wisconsin 1985, s.251-294.
• ____________, “The Political and Ecclesiastical Organization of the Crusades States”, A History of the Crusades, The İmpact of the Crusades on the Near East, V, gen ed. K.M Setton, Wisconsin 1985, s.193-250.
• Riley-Smith, Jonathan, The Feudal Nobilty and the Kingdom of Jerusalem, 1174- 1277, Londra 1973.
• ____________, “Some Lesser Offi cials in Latin Syria”, The English Historical Review, vol. LXXXVII, January 1972, s.1-26.
• Rowe, John Gordon, “The Papacy and the Ecclesiastical Province of Tyre (1100- 1187), Bulletin of John Rylands Library 43(1960), s.190-219.
• Runciman, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, II, III, trk. trk. Fikret Işıltan, Ankara 1992.
• Le Strange, Guy, Palestine under the Muslim Rule, Description of Syria and the Holy Land, Floransa 1890.
• The Templar of Tyre, Part III of the “Deeds of the Cypriots”, ing. trc. Paul Crawford, Burlington 2003.
• Tudela’lı Benjamin ve Ratisbon’lu Petachia, Ortaçağ’da İki Yahudi Seyyahın Avrupa, Asya- Afrika Gözlemleri, trk. trc. Nuh Arslantaş, İstanbul 2001.
• Usta, Aydın, Haçlı Seferlerinde Kuşatma, İstanbul 2015.
• ____________, “Haçlılar ve Doğu Hıristiyanları Arasındaki İlişkiler” Belleten,LXXVII, sayı:279, Ağustos 2013, s.365-402.
• ____________, “Artukoğlu Belek Gazi’nin Siyasî Faaliyetleri”, Prof. Dr. Ramazan Şeşen Armağanı, İstanbul 2006, s.355-367.
• ____________, “Latin (Haçlı) Kronikleri ve Yerli Hıristiyan Kaynaklarında Artuklular”, I. Uluslararası Artuklu Sempozyumu Bildirileri, 25-27 Ocak 2007 Mardin, Artuklular, I, 2008, s.57-71.
• Willermus Tyrensis, Historia Rerum in Partibus Tranmarinis Gestarum ing. trc. A.C. Krey-E.A. Babcock, A History of Deeds Done Beyond the Sea, I, II, New York 1943.