Ottoman Period Baths in Erzincan

Yıl 2019, Cilt: 83 Sayı: 297, 585 - 604, 01.08.2019

Funda Naldan

https://doi.org/10.37879/belleten.2019.585

Öz

The baths which have an important place in Turkish culture constitute an important place in art history and architectural studies in terms of their architecture and functions. In Erzincan the available four baths dating 18th. - 19 th. century are works of the Ottoman period. According to archival sources, there are two more baths structures that cannot be reached by day. The baths which refl ect the characteristics of the classical Turkish baths architecture consist of coldness, lukewarm room, hotrooms, water storage and culver sections. Three of the baths as a single and one as a dual function was arranged. In the coldness sections, İzzet Paşa, Nafi z Paşa and Taşçı baths have wooden beamed ceilings, covered with a dome in a tented Çadırcı bath, vault in all luke warm room, and all hot rooms are covered with a dome with four iwan and four private room cell plan types. Bric material was used in the upper cover of the baths built with rubble stone.

Anahtar Kelimeler

Erzincan, Turkish, Ottoman, Architectural, Bath, Archival

Erzincan’da Osmanlı Dönemi Hamamları

Öz

Türk kültüründe önemli bir yere sahip olan hamamlar, mimarisi ve işlevleri bakımından sanat tarihi ve mimarlık çalışmalarında önemli bir yer teşkil eder. Erzincan’da günümüze kadar gelen dört hamam yapısı Osmanlı dönemi 16. - 19. yy. eserleridir. Arşiv kaynaklarına göre günümüze gelemeyen iki hamam yapısı daha mevcuttur. Klasik Türk hamam mimarisinin özeliklerini yansıtan hamamlar soğukluk, ılıklık, sıcaklık, su deposu ve külhan bölümlerinden oluşmaktadır. Hamamlardan üçü tek, biri çifte hamam olarak düzenlenmiştir. Soğukluk bölümü, İzzet Paşa, Nafız Paşa ve Taşçı hamamlarında ahşap kirişlemeli tavan, Çadırcı hamamında kubbe ile örtülü, ılıklık bölümü Çadırcı’da kubbe ve tonoz, İzzet Paşa ve Taşçı hamamlarında kubbe,
Nafız Paşa’da tonoz, sıcaklık bölümü ise hepsinde dört eyvan ve dört halvet hücreli plan tipinde olup kubbe ile örtülüdür. Moloz taş ile inşa edilen hamamlarının üst örtülerinde tuğla malzeme kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Erzincan, Türk, Osmanlı, Mimari, Hamam, Arşiv.

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul.
• Vakıfl ar Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Erzincan İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• Akansel, İsmail Hakkı, Eski Erzincan’da Tarihi Kışla ve Askeri Yapılar. Erzincan 1999.
• Akok, Mahmut, “Çorum’da Ali Paşa Hamamı”, Arkitekt, C. 28: 250, 1955, s. 85-93.
• Altınsapan, Erol, Eskişehir Hamamları, Eskişehir 2009.
• Aru, Kemal Ahmet, Türk Hamamları Etüdü, İstanbul 1949.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı, Osmanlı Mimarisinde Çelebi ve II. Murat Devri 806-855 (1403- 1451), C.II, İstanbul 1972.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı, Osmanlı Mimarisinin İlk Devri, C.1, İstanbul 1966.
• Balkan, Kemal, “Ani’de İki Selçuklu Hamamı”, Anadolu (Anatolıa), C.XI, Ankara 1970, s. 39-57.
• Çakmak, Canan, Tire Hamamları, Ankara 2002.
• Çal, Halit, “Zile Hamamları”, Türk Etnografya Dergisi, S. 18, Ankara 1988, s. 103-123.
• Demiralp Yekta, Akşehir ve Köylerindeki Türk Anıtları, Ankara, 1997.
• Denktaş, Mustafa, Kayseri’deki Tarihi Su Yapıları, Kayseri 2000.
• ____________, “Karaman Hamamları”, Uluslararası Dördüncü Türk Kültürü Kongresi Bildirileri 4-7 Kasım 1997, Ankara 1999, s. 217-241.
• Diez, Ernst, Oktay Aslanapa ve M.Mesut Koman, Karaman Devri Sanatı, İstanbul 1950.
• Erken, Sabih, “Edirne Hamamları”, Vakıfl ar Dergisi, S. 10, Ankara 1973, s. 403-420.
• Evliya Çelebi, Seyahatname. II. İstanbul: Yky yayınları, 2014.
• Eyice, Semavi, “İznik’te Büyük Hamam ve Osmanlı Devri Hamamları Hakkında Bir Deneme”, Tarih Dergisi, C.11, S. 15, İstanbul 1960, s. 99-120.
• Gül, Abdülkadir - Adem Başıbüyük, Bir Tarihi Coğrafya İncelemesi (Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Erzincan Kazası), Erzurum: Salkımsöğüt yay., 2011.
• Karpuz, Haşim, “Trabzon’daki Türk Devri Hamamları”, Trabzon Kültür ve Sanat Yıllığı, 88-89, İstanbul 1989, s. 109-135.
• Kemali, Ali, Erzincan Tarihi, Coğrafi , Toplumsal, Etnografi , İdari, İhsai İnceleme Araştırma Tecrübesi. İstanbul 1992.
• Klinhardt, K., Turkısche Baeder, Stuttgart: J. Hoff mann, 1927.
• Koşar, Halil, “Eski Erzincan Şehrinde Günümüze Kadar Gelmiş Bazı Eserler (Çadırcı Hamamı)”, Erzincan Mengüceli Dergisi, II, S. 16, 1981, s. 26-27.
• Köşklü, Zerrin - Sahure Çınar, “Erzurum’da Osmanlı Dönemi Hamamları”, Sanat Dergisi, S. 18, Erzurum 2010, s. 117-137.
• Kuban, Doğan, “Mihrimah Sultan Külliyesi”, İstanbul Ansiklopedisi, C.5, İstanbul 1995, s. 454-456.
• ____________, “Edirne’de Bazı II. Murat Çağı Hamamları Mukarnas Bezemeleri Üzerine Notlar”, İ. H. Uzunçarşılı’ya Armağan, Ankara 1988, s. 447-459.
• Naldan, Funda, Erzincan İli Cami Mimarisi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış DoktoraTezi, Ankara 2016.
• Ottodorn, Katharina, Das Islamiche Iznik, Berlin 1941.
• Önge, Yılmaz, “Eski Türk Hamamlarında Aydınlatma”, Vakıfl ar Dergisi. S. 12, Ankara 1978, s. 121-136.
• ____________, Anadolu’da XII-XIII Yüzyıl Türk Hamamları, Ankara 1995.
• ____________, “Konya Beyşehir’de Eşrefoğlu Süleyman Bey Hamamı”, Vakıfl ar Dergisi, S. 7. Ankara 1968, s. 139-144.
• ____________, “Sinan’ın İnşa Ettiği Hamamlar”, Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri 1, İstanbul 1988, s. 403-428.
• Özbek, Yıldıray, “Divriği Hamamları”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 16/1, Kayseri2004, s. 191-228.
• Özkan, Haldun, “Eski Erzincan’da Çadırcı hamamı”, Uluçam Armağanı, Ankara 2008, s. 207-215.
• Sözen, Metin vd., Türk Mimarisinin Gelişimi ve Mimar Sinan, İstanbul 1976.
• Süreyya, Mehmet, Sicill-i Osmani, C.3. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
• Şahin, Tahir Erdoğan, Anadolu’nun Tarihi Akışı İçerinde Siyasi, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Açıdan Erzincan Tarihi, C.2. Erzincan Hayra Hizmet ve Dayanışma Vakfı Yayınları, Erzincan 1987.
• Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler, C.II, Ankara 1986.
• Ülgen, Ali Saim, “İznik’te Türk Eserleri”, Vakıfl ar Dergisi, I, Ankara 1938, s. 68-69.
• Erzurum Vilayeti Salnamesi
• Erzurum Vilayeti Salnamesi
• Erzurum Vilayeti Salnamesi