Mehmed Şerif Pasha’s Governorate in Çıldır

Yıl 2019, Cilt: 83 Sayı: 296, 153 - 172, 01.04.2019

Seydi Vakkas Toprak

https://doi.org/10.37879/belleten.2019.153

Öz

Çıldır Province was on a tough geography of The Ottoman State ranging towards Caucasia. The area near Russia and Persia border was very importatnt for the security of the east wing of the state. The Caucasia was a part of the Russian policy that aimed to reach warm waters onward the beginning of the 18th century. In this contex the Northeastern region of Anatolia was one of the goals of Russia that attacked through Balkans, Black Sea and the Southern Caucasia to reach sea. Çıldır which was exactly located at this region became a very important strategic region. Russia sent troops to Çıldır and Anatolia from the Eastern Mediterranean in all the wars against the Ottoman Empire during the 18th and 19th centuries. In this direction at the beginning of the contemporary age the region witnessed Ottoman-Russian wars. In 1789, in which Selim III acceded to the throne, because of the ongoing Ottoman-Russian war the Çıldır Province had also been attacked. Selim III who gave importance to the border security endeavoured to appoint decisive governors to the Çıldır province. One of the statesmen who was appointed by Selim III as Çıldır governor was also Mehmed Şerif Pasha. Şerif Pasha, besides carrying governorship of Çıldır out, had performed governorships of Trabzon and Kars and also worked as serasker of Black Sea Coasts. ın this article the activities of Mehmed Şerif Pasha in the region under the light of main sources of the time Vekayinames and archive documents are studied.

Anahtar Kelimeler

Çıldır Province, Çıldır State, Border Security, Georgian Principalities, İshak Pasha, Şerif Pasha

Mehmed Şerif Paşa’nın Çıldır Valiliği

Öz

Çıldır Eyaleti, Osmanlı Devleti’nin Kafkasya’ya doğru uzanan zorlu coğrafyasında bulunmaktaydı. Rusya ve İran sınırları yakınında bulunan bölge, devletin doğu kanadının güvenliği için önemli bir noktadaydı. Rusya’nın XVIII. yüzyıl başından itibaren gerçekleştirmeye çalıştığı sıcak denizlere ulaşma politikasının bir ayağını da Kafkasya oluşturmaktaydı. Bu bağlamda Balkanlar, Karadeniz ve Güney Kafkasya üzerinden hücuma geçen Rusya’nın denize ulaşma hedefl erinden biri de Anadolu’nun kuzeydoğusuydu. İşte tam da bu bölgede yer alan Çıldır Eyaleti oldukça önemli bir stratejik bölge haline gelmiştir. Rusya, XVIII. ve XIX. yüzyıllarda Osmanlı Devleti’ne karşı giriştiği tüm savaşlarda Karadeniz’in doğusundan Çıldır ve Anadolu üzerine ordular sevk etmiştir. Bu yönüyle Yakınçağ başlarında bölge Osmanlı-Rus savaşlarına sahne olmuştur. III. Selim’in tahta geçtiği 1789 yılında devam eden Osmanlı-Rus Savaşı dolayısıyla Çıldır Eyaleti de saldırıya uğramıştı. Savaştan sonra sınır güvenliğine önem veren III. Selim bölgede bulunan Çıldır Eyaleti’ne dirayetli valiler atamaya gayret etmiştir. III. Selim’in Çıldır valisi olarak görevlendirdiği devlet adamlarından biri de Mehmed Şerif Paşa’dır. Şerif Paşa, Çıldır’ın yanı sıra Trabzon ve Kars valilikleri ile Karadeniz sahilleri seraskerliği de yapmıştır. Bu çalışmada Mehmed Şerif Paşa’nın bölgedeki faaliyetleri dönemin ana kaynakları olan vakayinameler ve arşiv belgeleri ışığında ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çıldır Beylerbeyliği, Çıldır Eyaleti, Sınır Güvenliği, Gürcü Prenslikleri, İshak Paşa, Şerif Paşa

Kaynakça

• BOA, C.AS, 362/14977.
• BOA, C.AS, 430/17859.
• BOA, C.AS, 713/29923.
• BOA, C.AS., 1078/47528, 1-3.
• BOA, C.DH, 111/5516. BOA, C.HR, 15/739.
• BOA, HAT, 1004/42115.
• BOA, HAT, 1007/42308. BOA, HAT, 121/4907. BOA, HAT, 34/1712. BOA, HAT, 39/1987.
• BOA, HAT, 798/36994-İ; 798/36994-M.
• BOA, HAT, 799/37032. BOA, HAT, 81/3360. BOA, HAT, 83/3432. BOA, HAT, 91/4537.
• BOA, HAT, 975/41466.
• BOA, HAT, 997/41877-1, 2.
• BOA, HAT,104/4113-C; 104/4113-E.
• BOA, HAT,1386/55054.
• Buntürk, Seyfettin, Rus Türk Mücadelesi’nde Ahıska Türkleri, Berikan Yay., Ankara 2007.
• Danişmend, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, IV, Türkiye Yayınevi Yay., İstanbul 1961.
• Darendeli İzzet Hasan Efendi, Ziyânâme, (Haz: M. İlkin Erkutun), Kitabevi Yay., İs- tanbul 2009.
• Emecen, Feridun, “Çıldır Eyaleti”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, VIII, Ankara 1993, s. 300-301.
• Gümüş, Nebi, “Son Gürcü kralı II. Solomon’un Ruslara Karşı Mücadelesi ve Os- manlı Devleti ile İlişkileri”, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22 (2006), s. 105-117.
• İnbaşı, Mehmet, “XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Çıldır Eyâleti ve İdarecileri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (2006), s.77-94.
• Karamanlı, Hüsamettin M., “Gürcistan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XIV, Ankara 1996, s. 314-316.
• Kurat, Akdes Nimet, Rusya Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1999.
• Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî yahud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye, C. I-IV, Matbaa-i Amire, İstanbul 1308, ty.
• ____________, Sicill-i Osmânî, C. I-VI, (Haz: Nuri Akbayar), Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1996.
• Saydam, Abdullah, “Trabzon’un İdarî Yapısı ve Yenileşme Zarureti (1793–1851)”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), 18 (2005), s. 285-317.
• Şânî-zâde Mehmed Ata’ullah Efendi, Şânî-zâde Târîhi [Osmanlı Tarihi (1223-1237/1808- 18219)], I, (Hazırlayan: Ziya Yılmazer), Çamlıca Yay., İstanbul 2008.
• Şenol, Zafer, Kafkas Tarihinde Hamşioğulları, Cinius Yay., İstanbul 2018.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, IV/I, IV/II , Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1988, 1995.
• Vakanüvis Halil Nuri Bey, Nuri Tarihi (Haz: Seydi Vakkas Toprak), Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 2015.