İspanya Elçilik Raporlarında 1875 Hersek İsyanı

Yıl 2018, Cilt: 82 Sayı: 294, 627 - 673, 01.08.2018

Tufan Turan

https://doi.org/10.37879/belleten.2018.627

Öz

1875 yılında, Hersek’in Nevesin kazasında başlayan küçük isyan, Osmanlı Hükümeti’nin zafi yeti nedeniyle, kısa sürede Bosna ve Hersek’in neredeyse tamamına yayılmıştır. Osmanlı Hükümeti, isyanın yayılmaya başladığı süreçte de Sırbistan ve Karadağ’ın isyana dâhil olmasından çekinerek ve büyük Avrupa devletlerini endişelendirmekten imtina ederek, isyanı bastırmak için büyük bir güç kullanmamış ve bu politikanın sonucunda isyan uluslararası bir boyut kazanmıştır. İspanya’nın İstanbul, Viyana, Berlin ve St. Petersburg elçileri, isyanın başlangıcından itibaren, hazırladıkları raporlar aracılığıyla hükümetlerini yaşanan gelişmelerle bilgilendirmişlerdi. Bu çalışmada, ilgili elçilik raporlarında, tarafsız bir ülkenin temsilcilerinin gözünden olayların nasıl anlatıldığı ve yorumlandığı ortaya konulacaktır. Bu çerçevede, İspanya Dışişleri Bakanlığı Arşivi’nde Hersek isyanıyla ilgili oldukları tespit edilen 32 rapor incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, İspanya, Hersek, isyan, diplomasi, uluslararası politika, elçilik

1875 Revolution of Herzegovina in the Spanish Embassy Reports

Öz

The revolution which took part in Nevesin, Herzegovina in 1875 spread out to almost all parts of Bosnia and Herzegovina within a short period because of the inanition of the Ottoman Government. While the revolution was spreading out, hesitating from the entrance of Serbia and Montenegro to the revolution and refraining from the anxiety of the major European powers, the Ottoman Government, had not used power in order to suppress the revolution and this policy end up with the internalization of the trouble. Spanish ambassadors in Istanbul, Wien, Berlin and St. Petersburg, by means of their reports from the beginning of the revolution, informed their respective government about the progress of the rebellion of Herzegovina. In this study, it is aimed to present how these ambassadors describe and comment on the incidents about the rebellion in their reports. In this framework, 32 ambassador reports which have been determined in the Archive of Spanish Ministry of Foreign Aff airs will be investigated.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Spain, Herzegovina, revolution, diplomacy, international politics, embassy

Kaynakça

• Archivo del Ministerio de Asuntos Exteriores (AMAE), H-2694, no: 10, 11 Aralık 1875 (St. Petersburg Büyükelçisi Nedmar’dan Dışişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 103, 3 Ağustos 1875 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den Dışişleri Bakanlığına).
• AMAE, H-2694, no: 108, 29 Temmuz 1875 (St. Petersburg Büyükelçisi El Marques de Nedmar’dan Dışişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 109, 10 Ağustos 1875 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den Dışişleri Bakanlığına).
• AMAE, H-2694, no: 116, 17 Ağustos 1875 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den Dışişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 117, 24 Ağustos 1875 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den Dışişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 120, 31 Ağustos 1920 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den Dışişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 121, 2 Eylül 1875 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den Dı- şişleri Bakanlığı’na)
• AMAE, H-2694, no: 130, 28 Ağustos 1875 (St. Petersburg Büyükelçisi Nedmar’dan Dışişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 133, 15 Ağustos 1875 (Viyana Büyükelçisi El Conde de Torre- palma’dan Dışişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 142, 26 Ağustos 1875 (Viyana Büyükelçisi El Conde de Torre- palma’dan Dışişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 146, 15 Aralık 1875 (St. Petersburg Büyükelçisi Nedmar’dan Dışişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 16, 8 Şubat 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dışiş- leri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 187, 9 Kasım 1875 (Viyana Büyükelçisi El Conde de Torrepal- ma’dan Dışişleri Bakanlığına).
• AMAE, H-2694, no: 19, 14 Şubat 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dı- şişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 231, 23 Ağustos 1875 (Berlin Büyükelçisi Francisco Merry y Colom’dan Dışişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 232, 25 Ağustos 1875 (Berlin Büyükelçisi Francisco Merry y Colom’dan Dışişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 234, 31 Ağustos 1875 (Berlin Büyükelçisi Francisco Merry y Colom’dan Dışişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 25, 28 Şubat 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dı- şişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, No: 27, 3 Mart 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dışiş- leri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, No: 30, 13 Mart 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dı- şişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, No: 34, 21 Mart 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dı- şişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 40 4 Nisan 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dışiş- leri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 41, 18 Nisan 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dı- şişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 43, 19 Nisan 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dı- şişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 46, 2 Mayıs 1876 (İstanbul Maslahatgüzarı A. Ruada’dan Dışiş- leri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 5, 4 Ocak 1876 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den Dışiş- leri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 59, 26 Mayıs 1876 (Viyana Büyükelçisi El Conde de Torrepal- ma’dan Dışişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 62, 10 Nisan 1876 (Viyana Büyükelçisi El Conde de Torrepal- ma’dan Dışişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 83, 26 Haziran 1876 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den Dışişleri Bakanlığı’na).
• AMAE, H-2694, no: 86, 30 Haziran 1876 (İstanbul Büyükelçisi Augusto Conte’den Dışişleri Bakanlığı’na).
• Akgündüz, Murat, “Osmanlı İdaresi Döneminde Bosna- Hersek”, DEÜ İlahiyat Fakül- tesi Dergisi, sayı: 18, İzmir, 2003, s. 111-130.
• Aksun, Ziya Nur, Osmanlı Tarihi (Osmanlı Devleti’nin Tahlili, Tenkidli Siyaseti), c. 4, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1994.
• Arıkan, Muzaff er, “XIV- XVI. Asırlarda Türk-İspanyol Münasebetlerine Toplu Bir Bakış”, Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, c. 23, sayı: 3-4, Ankara, 1968, s. 239-256.
• Aydın, Mithat, Balkanlar’da İsyan ve Osmanlı- İngiliz Rekabeti- Bosna-Hersek ve Bulgaris- tan’daki Ayaklanmalar (1875-1876), Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2005.
• ____________, “Bosna-Hersek Ayaklanması (1875)’nda Panslavizmin Etkisi ve Sırbis- tan ve Karadağ’ın Rolü”, Belleten, c.LXIX, sa.256, Ankara, Aralık 2005, s. 1-21.
• ____________, “Osmanlı-Sırp, Karadağ Savaşlarında İngiltere’nin Balkan Politika- sı”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), sayı: 15, Ankara, 2004, s. 139-163.
• ____________, “Sir Henry G. Elliot’un İstanbul Büyükelçiliği (1867-1877) Dönemin- deki Bazı Büyük Siyasi Olaylara Bakışı”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Mer- kezi Dergisi (OTAM), c. 18, sayı. 18, Ankara, 2015, s. 21-49.
• Baltalı, Kemal, “1875-1878 Balkan Buhranı”, Mülkiyeliler Birliği Dergisi, sayı. 68-69, Ankara, 1982, s. 44-68.
• Bosna-Hersek ile İlgili Arşiv Belgeleri (1516-1919), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Mü- dürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Yayın no: 7, Ankara, 1992.
• Cevdet Paşa, Tezakir, haz. Cavid Baysun, 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991
• Çabuk, Vahid, Kuruluşundan Cumhuriyete Büyük Osmanlı Tarihi, c. 9, Emre Yayınları, İs- tanbul, 1999.
• Çakmak, Zafer, “1875 Hersek İsyanı”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı. 8, Elazığ, 2003, s. 241-254.
• Danişmend, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, c. 4, Türkiye Yayınevi, İstan- bul, 1972.
• Elliot, Sir Henry, Some Revolutions and Other Diplomatic Experiences, Ed. Gertrude Elliot, E. P. Dutton & Company, New York, 1922.
• Gölen, Zafer, “Osmanlı İdaresinde Bosna-Hersek”, Balkanlar El Kitabı, c. 1, ed. Bilge- han A. Gökdağ ve Osman Karatay, 2. Baskı, Ankara, 2013, s. 365-378.
• ____________, Tanzimat Döneminde Bosna Hersek, Türk Tarih Kurumu Yayınları, An- kara, 2010.
• Jelavich, Barbara, Balkan Tarihi 1 (18. ve 19. Yüzyıllar), 4. Baskı, Trc: İhsan Durdu vd., İstanbul, 2015.
• Jorga, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, c. 5, Çev. Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2005.
• Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, c. 7, 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınevi, Anka- ra, 1977.
• Köse, Osman, “Bulgaristan Emareti ve Türkler (1878-1908)”, Turkish Studies-Internati- onal Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, c. 1, sayı: 2 (Güz 2006), s. 237-272.
• Olaş, Zerrin, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu İşgalinde Bosna-Hersek, Basılmamış Yük- sek Lisans Tezi, Azmi Özcan, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ya- kınçağ Tarihi Bilim Dalı, Sakarya, 2007.
• Özkan, Ayşe, Miloş’tan Milan’a Sırp Bağımsızlığı (1830-1878), IQ Kültür Sanat Yayıncı- lık, İstanbul, 2011.
• ____________, Sırbistan’ın Bağımsızlığını Kazanması (1830-1878), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2009.
• Sertoğlu, Midhat, Mufassal Osmanlı Tarihi, c. 4, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2011.
• Stavrianos, L. S., The Balkans Since 1453, Hurst & Company, London, 2001.
• Süer, H. Hikmet, 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi Rumeli Cephesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1993.
• Turan, Tufan, Osmanlı Devleti-İspanya İlişkileri (1774-1876), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya, 2013.