Hititçe Metinlerde Geçen KURIDHulana-/ KUR IDSĺG ‘Yün Nehri Ülkesi’ Üzerine Yeni Bir Değerlendirme

Yıl 2016, Cilt: 80 Sayı: 288, 357 - 370, 01.08.2016

Özlem Sir Gavaz

https://doi.org/10.37879/belleten.2016.357

Öz

Hititçe metinlerde nadiren adına rastladığımız ama aslında stratejik olarak anahtar bir rol oynayan “KUR IDHulana-”: Hulana Nehri Memleketi’nin lokalizasyonuna yönelik birkaç teklif bulunmaktadır. Bir taraftan Hitit Devleti’nin kuzeyinde Pala-Tumana Bölgesi ve Kaška Bölgesi’ne lokalize edilen bazı yerleşimlerle birlikte anılması ama diğer taraftan nehrin doğduğu dağın Aşağı Ülke’ye yerleştirilmesi, lokalizasyonu oldukça güçleştirmektedir. Hem bir akarsu hem de bu akarsuyun vadisinde ya da kıyısında kurulmuş olan bir şehre ve ülkeye işaret eden bu yerleşim, Hititçe metinlerden bildiğimiz Huwatnuwanta Dağı ile birlikte anılmaktadır. Hititlerin Baş Tanrısı Fırtına Tanrısı ile de yakından bağlantılı olan bu dağ, kutsal bir dağ görünümündedir. Dolayısıyla hem Huwatnuwanta Dağı hem de Hulana Nehri Memleketi’nin lokalizasyonuna yönelik yapılacak olan bu çalışma bölgenin tarihi coğrafyası açısından da önem taşımaktadır. Çalışmada adı geçen yerleşim isminin etimolojisi incelenerek bazı yeni yorumlar yapılacaktır. Ayrıca Hititçe metin yerlerinde bu nehir ülkesinin geçtiği pasajlar yeniden gözden geçirilecek, daha önce yapılmış olan teklifler de göz önünde bulundurularak, bazı yeni öneriler paylaşılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hititler, Hitit Coğrafyası, Yün Nehri Ülkesi, Hulana Nehri Memleketi, Huwatnuwanta Dağı

A New Evaluatıon of KUR ÍDHulana-/ KUR ÍDSĺG ‘Wool River Land’ Accordıng to the Hittite Texts

Öz

Thereareonly a fewproposalsconcerningthelocalizationof KURÍDHulana-, “Hulana River Land” which is mentionedrarely in Hittitetexts, although it plays a key role in strategicalregard. Theessencialdifficulty as toitsexactlocalization is duetoitscontradictoryoccurence in connectionwithtwodifferentgeographicregionswhicharetoo far awayfromeachother, namely Pala-Tumana and Kaškaterritory in the North on theonehand, andtheposition of themountainHuwatnuwanta in theLower Lands, in which the sources of the Hulana Riveroriginates, on theother. Thegeographiclay of theriverand a city of thesame name, situating in itsvalleyor bank, stands in closerelationship with the Huwatnuwantamountain. Thismountain is closelylinkedwithHittiteStormGodand is regarded as a holymountain. Thepurpose of thisstudy is todeterminethelocalization of both Huwatnuwanta Mountainand Hulana River Land which is important in terms of historical geography of Central Anatolia. Somenewcommentswill be madebystudyingtheetymology of a fewtoponymswhicharementioned in thisconnection. InadditionHittitetextthepassageswhichmentiontheRiver Land will be analysedagainandbytakingintoaccounttheproposalswhichweremadepreviously, somenewproposalswill be added here. 

Anahtar Kelimeler

Hittites, The Geography of the Hittites, Wool River Land, Hulana River Land, Huwatnuwanta Mountain

Kaynakça

• Alfonso, Archi, “Continuità delgi insediamenti anatolici durante l’età ittita”, Studi Micenei Ed Egeo-Anatolici 22, Roma 1980, ss. 7-17.
• Alp, Sedat, Hitit Çağında Anadolu, İstanbul 2000.
• Balkan, Kemal, Mama Kralı Anum-Hirbi’nin Kaniş Kralı Warşama’ya Gönderdiği Mektup, Ankara 1957.
• Barjamovic, Gojko, A Historical Geography of Anatolia in the Old Assyrian Colony Period, Copenhagen 2011.
• Cornelius, Friedrich, “Der Texte des Hattusilis III, geographisch erläutert”, RHA 17, 1959, ss. 104-116.
• _____, “Neue Aufschlüsse zur hethitischen Geographie”, Anatolia I, 1967, ss. 62-77.
• _____, Geschichte der Hethiter. Mit besonderer Berücksichtigung der geographischen Verhältnis und der Rechtsgeschichte, Darmstadt, 1973.
• del Monte Giuseppe F., – Tischer Johann, Die Orts und Gewässernamen der Hethitischen Texte, RGTC 6, 1978.
• del Monte Giuseppe F., Die Orts und Gewässernamen der Hethitischen Texte, RGTC 6/2, 1992.
• Doğan-Alparslan, Meltem, Hitit Kralı II. Muwatalli: Kişiliği ve İcraatı Filolojik Belgeler Işığında, İstanbul 2012.
• Ertem, Hayri, Boğazköy Metinlerinde Geçen Coğrafya Adları Dizini, Ankara 1973.
• _____, Hitit Devleti’nin İki Eyaleti: Pala-Tum(m)ana İle Yakın Çevrelerindeki Yerlerin Lokalizasyonu Üzerine Yeni Denemeler, Ankara 1980.
• _____, “Külhöyük’ün Asur Ticaret Kolonileri ve Hititlere Ait Çivi Yazılı Belgelerdeki Adı Hakkında Bir Deneme”, Archivum Anatolicum 1, Ankara 1995, ss. 73-87.
• Forlanini, Massimo – Marazzi, M, Atlante Storico del Vicino Oriente Antico 4.3 Anatolia: L’impero Hittita, 1986.
• Forlanini, Massimo, “Remarques géographiques sur les textes cappadociens”, Hethitica 6, 1985, ss. 45-67.
• _____, “L’Anatolia nordoccidentale nell’impero eteo”, SMEA 18, 1977, ss. 197-225.
• _____, “Happurija, Eine Hauptstadt von Arzawa?”, Fs Dinçol-Dinçol, 2007, ss. 285- 298.
• _____, “The Central Provinces of Hatti: an Updating”, Eothen 16, 2008, ss. 145-188.
• _____, “On the Middle Kızılırmak, II”, Central- North Anatolia, 2009, ss. 39-69.
• Friedrich, Johannes, Hethitisches Wörterbuch, Heidelberg 1952.
• Garstang, John, “The Hulaya River Land and Dadassas. A Crucial Problem in Hittite Geography”, JNES 3, 1944, ss. 14-37.
• Garstang, John - Gurney Oliver Robert, The Geography of the Hittite Empire, London Goetze, Albrecth, Hattušiliš. Der Bericht über seine Thronbesteigung nebst den Paralleltexten, (MVAeG 29/3), Leipzig 1925.
• _____, Kleinasien zur Hethiterzeit. Eine geographische Untersuchung, OuA 1, Heidelberg 1924.
• Gonnet, Hatice, “Les Montagnes d’Asie Mineure d’apres les textes hittites”, RHA 83, Paris 1968, ss. 93-170.
• Günbattı, Cahit, “Kārum’lar Arasındaki Mektuplaşmalar”, XXXIV. Uluslararası Assiriyoloji Kongresi, (6-107VII71987-İstanbul), Ankara 1998, ss. 479-484.
• Güterbock, Hans Gustav, “The Deeds of Suppiluliuma as Told by His Son, Mursili II”, JCS 10, New Haven 1956.
• Hawkins, J. David, The Hieroglyphic inscription of the sacred pool complex at Hattusa. With an archaeological introduction by Neve P., Wiesbaden 1995.
• Hoffner, Harry A., “The Ulmitešub Treaty (KBo 4.10 = CTH 106) with a New Join”, Fs T. Özgüç, 1989, ss. 199-203.
• Karauğuz, Güngör, Arkeolojik ve Filolojik Belgelerin Işığında M.Ö. II. Binde Orta Anadolu’nun Güney Kesimi, Konya 2005.
• H.G., Liddell –R., Scott – H.S., Jones, A Greek And English Lexicon, Oxford 1968.
• Müller-Karpe, Andreas - Müller-Karpe, Vuslat, “Untersuchungen in Kayalıpınar und Umgebung 2006-2009 ”, MDOG 141, 2009, s. 173-238.
• Müller-Karpe, Vuslat - Müller-Karpe, Andreas, “Kayalıpınar”, Hititler. Bir Anadolu İmparatorluğu, eds. M.Doğan-Alparslan- M. Alparslan, İstanbul 2013, s. 282-287.
• Macqueen, J.G., “Geography and history in western asia minör in the second millennium B.C.”, AnSt 18, 1968, ss. 169-185.
• Mellaart, James, “The Present State of Hittite Geography”, Fs N. Özgüç, Ankara 1993, ss. 415-422.
• Murat, Leyla, “Hitit Coğrafyasında Yukarı Ülke ve Tarihi Önemi”, Türkiye’de Sosyal Bilimlerin Gelişmesi ve Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Sempozyumu Bildirileri, (24-26 Nisan 1996), Ankara 1998, ss. 175-188.
• Nashef, Khaled, Réportoire Géographique des Textes Cunéiformes, Die Orts-und Gewässernamen der altassyrischen Zeit, Wiesbaden 1991
• Neu, Eric, Der Anitta-Text, StBoT 18, Wiesbaden 1974.
• Omura, Sachihiro, “1994 Yılında İç Anadolu’da Yürütülen Yüzey Araştırmaları”, AST 13, 1995, ss. 243-272.
• Otten, Heinrich, Die Bronzetafel aus Boğazköy. Ein Staatsvertrag Tutḫalijas IV, Wiesbaden 1988.
• Puhvel, Jaan, Hittite Etymological Dictionary, Volume 3: Words begining with H, Newyork
• Rüster, Christel- Neu, Eric, Hethitisches Zeichenlexikon, Wiesbaden 1989.
• Savaş Özkan “Birkaç Hitit Kentinin Lokalizasyonu Hakkında”, Archivum Anatolicum 3, Ankara 1997, ss. 269-289.
• İbrahim, Tamer- Hasan Aslan vdd., T.C. Yozgat Valiliği, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Çevre Durum Raporu, Yozgat 2011.
• Taş, İlknur, “Hitit Metinlerinde Maša Ülkesi”, Arkeoloji ve Sanat 125, ss. 15-34.
• Tischler, Johann, Hethitisches Etymologisches Glossar, Lieferung 2, Innsbruck 1978.
• _____, Hethitisches Handwörterbuch, Innsbruck 2001
• Ünal, Ahmet, Multilinguales Handwörterbuch Des Hethitischen/ A Concise Multilingual Hittite Dictionary/Hititçe Çok Dilli El Sözlüğü, Hamburg 2007.
• _____, “Hitit Metinlerinde Eski Asur Ticaret Kolonileri Çağıyla İlgili Kayıt ve Anımsamalar”, Archivum Anatolicum, 3, Ankara 1997, ss. 351-353.
• Virgilio, José – Trabazo GarcDa- Groddek Detlev, Hethitische Texte in Transkription KUB 58, Wiesbaden 2005.