Milli Mücadele Dönemi’nde Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti Tarafından Uygulanan Sosyal Politikalar

Yıl 2016, Cilt: 80 Sayı: 287, 279 - 306, 01.04.2016

Necdet Hayta Tuğba Belenli

https://doi.org/10.37879/belleten.2016.279

Öz

Uzun yıllar süren savaşlar sonrasında başlayan ve üç yılı aşkın bir süre devam eden Türk Kurtuluş Savaşı, bilindiği üzere, çok zor maddi şartlar altında yaşam mücadelesi veren Anadolu’dan yürütülmüştür. Bu araştırmanın temel amacı, milli mücadelenin devam ettiği yıllarda TBMM Hükümeti tarafından, öncelikle savaş mağdurlarına olmak üzere, uygulanan sosyal politikaları tespit etmektir. Maddi anlamda büyük yoklukların yaşandığı ve neredeyse bütün kaynakların askeri harcamalara ayrıldığı bu dönemde, halk için yapılanlar diğer bütün dönemlere göre daha önemli ve anlamlıdır. Çalışmada TBMM Hükümeti’nin, resmi olarak devlet olmasının öncesinde, milli mücadele döneminin kendine has sorunları karşısında uyguladığı sosyal politikaları incelenmiştir. Öncelikli meselenin savaşın kazanılıp, bağımsızlığı elde etmenin olduğu bu dönemde, askeri harcamalardan sonra kalan her kuruşun halka hizmet için harcanması, takdire şayan bir olaydır.

Anahtar Kelimeler

Milli Mücadele Dönemi, Sosyal Politika, TBMM Hükümeti, Tarih

Social Policies Implemented by TBMM Government during the Years of War of Independence

Öz

As known, Turkish Independence War, which was initiated after long years of wars and lasted for more than 3 years, was administered from Anatolia that was then struggling with hard financial situations. The main purpose of this study is to determine the social policies, which were implemented by TBMM Government primarily on the war wearies during the years of war of independence. During those years when very difficult financial situation was experienced and almost all funds were reserved for military expenditures, the things, which were made for the public, are more significant and meaningful compared to all other times. This study focuses on the social policies implemented by TBMM Government before becoming the official state against the problems of war of independence. During that period, where the primary goal was to win the war and declare independence, disbursement of each penny remaining after military expenditure for the public is applaudable.

Anahtar Kelimeler

Years of war of independence, Social Policy, TBMM Government, History

Kaynakça

• “Muavenet-i İçtimaiye İşleri”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 47, 18 Temmuz 1336, Pazar.
• “Pahalılığa Karşı”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 159, 14 Nisan 1337, Perşembe.
• “Asker Aileleri Ekinleri”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 269, 22 Ağustos 1337, Pa- zartesi.
• “Antalya’da Asker Ekinleri”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 303, 25 Eylül 1337, Pazar.
• “Memleketimizi Müdafaa Uğrunda:Kastamonuluların Hâmiyyeti”, Hâkimiy- yet-i Milliyye, Sayı 51, 29 Temmuz 1336, Perşembe.
• “Hâmiyyet Yarışı”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 56, 17 Ağustos 1336, Salı.
• “Kurban Derileri”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 59, 27 Ağustos 1336, Cumartesi.
• “Lüzumlu Bir Kanun”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 154, 8 Nisan 1337, Cuma.
• “Büyük Millet Meclisinde”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 292, 14 Eylül 1337, Çarşamba.
• “Mecruh Zabitanımıza Terzi”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 293, 15 Eylül 1337, Perşembe.
• “Muhtaç Kadınlara Muavenet”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 309, 1 Teşrinievvel 1337, Cumartesi.
• “İzmir Muhacirleri”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 42, 1 Temmuz 1336, Perşembe. “İs- tanbul’da Anadolu Muhacirleri”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 49, 20 Temmuz 1336, Cuma.
• “İstanbul’da Kırkbeş Bin Muhacirimiz Var”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 111, 18 Şubat 1337, Cuma.
• “Muhacirine Arazi Tevzii”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 76, 15 Teşrinisani 1336, Pazartesi.
• “Halkımızın Fedakarlığı”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 287, 9 Eylül 1337, Cuma.
• “Vilayat-ı Şarkiye Muhacirleri”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 171, 28 Nisan 1337 Perşembe.
• “Muhacirine Arazi Tevzii”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 76, 15 Teşrinisani 1336, Pazartesi.
• “Halkımızın Fedakârlığı”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 287, 9 Eylül 1337, Cuma.
• “Vilayat-ı Şarkiye Muhacirleri”, Hâkimiyyet-i Milliyye, Sayı 171, 28 Nisan 1337 Perşembe. Zabıt Cerideleri
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, 1921-1922, Devre 1, Cilt 2, TBMM Basımevi, An
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre II, Cilt 8/1, İçtima Senesi 2, Otuz beşinci içti- ma, 12.4.1340, Cumartesi.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, Devre 1, Cilt 3, 1922-1923, TBMM Basımevi, An- kara 1980.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, Devre I, II, IV, Cilt 4, 1923-1934, TBMM Basıme- vi, Ankara 1980.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, Devre 1, Cilt 3, 1922-1923, TBMM Basımevi, An- kara 1980.
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, Devre I, II, IV, Cilt 4, 1923-1934, TBMM Basıme- vi, Ankara 1980. Makaleler
• Eroğlu, Nadir, “Atatürk Dönemi Para Politikaları 1923-1938”, Marmara Üniver- sitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c. XXVIII, İstanbul 2010, S. 1, s. 23-36.
• Müderrisoğlu, Alptekin, “Kurtuluş Savaşının Mali Kaynakları”, Ankara Üniver- sitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, c. 4, Ankara 1994, S. 13, s. 27-53.
• Özgişi, Tunca, “Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Anadolu’ya Zorunlu Göçler ve Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin Yardım Faaliyetleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c.7, 2014, S. 31, s. 386-393.
• Uca, Alaattin, “1915 Yılında Yayımlanan Bir Üsera Talimatnamesi ve Düşün- dürdükleri”, A.Ü. Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Dergisi, Ocak 2003, S.3, s. 169-184.
• Yılmaz, Gülay Akgül, “Türkiye’de 1923-1938 Dönemi Maliye Politikası Uy- gulamaları”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c. XXVII, 2009, S. II, s. 297-328. Tezler
• Ada, Hüsnü, The First Ottoman Civil Society Organizaton in The Service of The Ottoman State:The Case of The Otoman Red Crescent (Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti), Sabancı Üni- versitesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2004.
• Sarı, Buket, Hilal-i Ahmer Cemiyeti Antalya Şubesi’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Uşak 2010.
• Şenşekerci, Erkan, Türk Devriminde Celal Bayar (1918-1960), İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 1999.
• Tezcan, Cezmi, Tekâlif- Harbiye ve Tekâlif-i Milliye Örneklerinde Savaş Dönemleri Mâli Politikaları, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, Anka- ra 2005.
• Yıldırım, Kadir, Osmanlı Çalışma Hayatında İşçi Örgütlenmesi ve İşçi Hareketlerinin Gelişimi (1870-1922), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2011. Eserler
• Atatürk, M. Kemal, Nutuk: 1919-1927, haz. Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştır- ma Merkezi Yayınları, Ankara 2004.
• Atatürkçülük: Atatürk ve Atatürkçülüğe İlişkin Makaleler, İkinci Kitap, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1983.
• Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV: 1917-1938, der. Nimet Arsan, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1964.
• Atatürk’ün Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni Açış Konuşmaları, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara 1987.
• Atay, Falih Rıfkı, Çankaya, Pozitif Yayınları, İstanbul, tarihsiz.
• Avcıoğlu, Doğan, Milli Kurtuluş Tarihi: 1838’den 1995’e, Cilt 1, Tekin Yayınevi, 1979.
• Belgelerle Mustafa Kemal Atatürk, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2003.
• Benazus, Hanri, Niçin Atatürk, Bizim Kitaplar Yayınları, İstanbul 2012.
• Duru, Cihan, Kemal Turan, Abdurrahman Öngeoğlu, Atatürk Dönemi Maliye Politikası, Mondros’tan Cumhuriyet’e Mali ve Ekonomik Sorunlar, 1. Kitap, Ankara 1982.
• Hükümetler ve Programları: 1920-1960, haz. Nuran Dağlı, Belma Aktürk, T. B.M.M. Basımevi, 1. cilt, Ankara 1988.
• Imbert, Paul, Osmanlı’da Yenilenme ve Türkiye’nin Sorunları, haz.Muammer Sarıka- ya, Profil Yayınları, İstanbul 2007.
• Kahraman, Hasan Bülent, Türk Siyasetinin Yapısal Analizi-II (1920-1960), Agora Kitaplığı Yayınları, İstanbul 2010.
• Karal, Enver Ziya, Atatürk ve Devrim, Odtü Yayıncılık, 8. basım, Ankara, ta- rihsiz.
• Konukçu, Enver, Alaşehir Kongresi (16-25 Ağustos 1919), Atatürk Araştırma Mer- kezi Yayınları, Ankara 2000.
• Kessler, Gerhard, İçtimaî Siyaset, çev. Orhan Tuna, Milli Mecmua Basımevi, İstanbul 1945.
• Keyder, Çağlar, Dünya Ekonomisi İçinde Türkiye: 1923-1929, Yurt Yayınları, An
• Kuruç, Bilsay, Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi, Bilgi Yayınevi, 1. baskı, Anka- ra 1987.
• Nur, Rıza, Grace Ellison, İlk Meclisin Perde Arkası (1920-1923), Örgün Yayınevi, İstanbul 2007.
• Özdemir, Hikmet, Tekâlif-i Milliye, Cumhuriyet Yayınları, 2001.
• Sayar, Ahmed Güner, Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Ekonomik, Kültürel ve Devlet Felsefesine Ait Değişmeler, Ötüken Yayınları, İstanbul 2001.
• Sencer, Oya, Türkiye’de İşçi Sınıfı: Doğuşu ve Yapısı, Habora Kitabevi Yayınları, İstanbul 1969.
• Sürmeli, Serpil, Milli Mücadele’de Tekâlif-i Milliye Emirleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1998.
• Tezel, Yahya S., Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi: 1923-1950, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 3. baskı, İstanbul 1994.
• Tunaya, Tarık Z., Türkiyede Siyasi Partiler: 1859-1952, Doğan Kardeş A. Ş. Ya- yınları, İstanbul 1952. İnternet Kaynakları
• (Erişim)http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/GZC/d02/ CILT04/gcz02004022.pdf,16.4.2012
• (Erişim)(http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/ kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100129.pdf,21.3.2012.
• (Erişim)http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/ kanuntbmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100169.pdf,21.3.2012.
• (Erişim)http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d01/c017/ tbmm01017167.pdf, 05.03.2013.
• (Erişim)http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanunt- bmmc001/kanuntbmmc001/kanuntbmmc00100003.pdf(30.3.2012)
• (Erişim)http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d02/ c008/tbmm02008035.pdf20.4.2012