Devşirme Sistemi ve 1603-4 Yıllarında Bursa’da Devşirilen Çocuklar

Yıl 2015, Cilt: 79 Sayı: 286, 901 - 930, 01.12.2015

Gülay Yılmaz

https://doi.org/10.37879/belleten.2015.901

Öz

Bu makale devşirme sistemini iki sorunsal ekseninde incelemektedir: devşirme sistemi yerel düzeyde nasıl işlemiştir ve devşirilme esnasından ne tip yerel politikaları tetiklemiştir; ve devşirilen çocukların bu sürec içerisindeki deneyimleri nelerdir. 1603-4 yılı Bursa’sı alan çalışması olarak alınmış ve sistem bunun üzerinden değerlendirilmiştir. Makale 1603-4 yılları arasında devşirilmiş çocukların listesini veren eşsiz bir defter olan sürü defterinin araştırma sonuçlarından bir kesittir. Bunun yanısıra mühimme defterleri ve Bursa kadı mahkemesinin bazı sicil kayıtları kullanılmıştır. Makale Bursa’daki toprak sahipleri, voyvoda, kadı ve subaşılar gibi yerel güç odaklarının devşirme memurlarının kararlarında etkide bulunabilmek için nasıl lobi grupları oluşturduklarını göstermektedir. Önemli sorunsallardan bir tanesi de erken modern dönem Osmanlı dünyasına Hıristiyan bir çocuk olmanın ne anlama geldiğidir. Bu çocuklar kimlerdir, nasıl seçilmişlerdir, seçilme veya seçilmemeye nasıl tepki vermişlerdir gibi sorular bu makalede değerlendirilmiştir. Makale aynı zamanda çocukların toplanmış oldukları bölge ve köylerin yerleri, çocukların yaşları, görünüşleri ve sağlık durumları hakkında da bilgi sunmaktadır ki bu minvalde yapılmış tek denemedir.

Anahtar Kelimeler

devşirme, erken modern dönemde çocukluk, Bursa, acemi oğlan, Osmanlı çocuklar

The Devshirme System and the Levied Children of Bursa in 1603-4

Öz

This paper addresses two main questions in regards to the devshirme system: how did the devshirme system function at a local level and how were local politics triggered by the levy; and what were the experiences of the children who were levied. Utilizing a unique register called sürü defter that lists children who were levied in 1603-4, the system is traced in the region of Bursa in 1603-4. The mühimme defters and court records from Bursa are also referenced. Besides examining the bureaucratic implications of carrying out the devshirme, one of the important questions addressed is what did it mean to be a Christian child in the early modern Ottoman world. Issues such as who these children were, how they were selected as devshirmes, and how they reacted to being selected or not, are considered here. The paper shows that reactions to the child-levy by the families and children involved varied across a spectrum – from resistance to desirability. This paper also looks at where these children were selected, their age, appearance, and health as registered in the documents, as well as what happened to them after their arrival in the capital, Istanbul. We also learn that locally powerful figures in Bursa such as landlords, voyvodas, kadıs, subasıs, formed groups to lobby the levy officers in order to influence their decisions.

Anahtar Kelimeler

devshirme, early modern childhood, Bursa, acemi oglan, Ottoman children

Kaynakça

• Maliyeden Müdevver (MAD), 07600.
• Mühimme Defterleri (MD) 5, 6, 7, 2, 24, 30.
• İbn’ül Emin Askeri (IE. AS) 242.
• Bursa Court Records, A 155.
• Atıf Efendi Library Kanunname, 1734.
• Süleymaniye Library Kıyafet Name, B. Vehbi 918
• Published Primary Sources
• Kanuname-i Pençik, in Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, II. Beyazid Devri Kanunnameler, Vol. 2, edited by Ahmet Akgündüz, Fey Vakfı Yayınları, Istanbul 1990, 128-34.
• Kavanin-i Yeniçeriyan, in Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, I. Ahmet Devri Kanunnameleri, Vol. 9, edited by Ahmet Akgündüz, Fey Vakfı Yayınları, Istanbul 1990.
• Mühimme Defteri 90, edited by Nezihi Aykut, İdris Bostan, Feridun Emecen, Yusuf Halaçoğlu, Mehmet İpşirli, Ismet Miroğlu, Abdülkadir Özcan, and İlhan Şahin, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, Istanbul 1993.
• Mühimme 3, edited by Nezihi Aykut, İdris Bostan, Murat Cebecioğlu, Feridun Emecen, Mücteba İkgürel, Mehmet İpşirli, Cevdet Küçük, Özcan Mert, Abdülkadir Özcan, İlhan Şahin, Hüdai Şentürk, Mustafa Çetin Varlık, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara 1993.
• Alberi, Eugenio ed., Relazioni Degli Ambasciatori Veneti al Senato, Vol 1, Firenze: Società editrice fiorentina, 1840.
• Aşıkpaşazade, Aşıkpaşaoğlu Tarih, edited by Nihal Atsız, Milli Egitim Bakanlığı, Ankara 1970.
• Oruç Bey, Oruç Bey Tarihi, edited by Necdet Öztürk, Çamlıca Basım, Istanbul 2007.
• Koçi Bey, Koçi Bey Risaleleri, edited by Seda Çakmakçıoğlu, Kabalcı, Istanbul 2007.
• Nicolas, Nicolay, Dans L’empire de Soliman le Magnifique, Press du Cnrs, 1989.
• Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini, edited by Zekeriya Kurşun, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, 9 vols, Yapı Kredi Yayınları, Istanbul 1999.
• Hoca Saadettin Efendi, TACÜ’T-TEVARIH, edited by Ismet Parmaksızoğlu, 5 vols, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1992.
• Yılmaz, Coskun and Necdet Yilmaz eds. Osmanlılarda Sağlık-Health in the Ottomans 2 vols, Biofarma, Istanbul 2006.
• Barkan, Ömer L., “Essai sur les données statistiques des registres de recesement dans l’empire ottoman aux XVe et XVIe siècles”, JESHO 1, no. 1, (1957): 9-36.
• Bennassar, Bartolomé - Lucile Bennasar, Les Chrétiens D’Allah. Paris: Perrin, 2006.
• Beydilli, Kemal, “Yeniçeri” DIA 43, Türkiye Diyanet Vakfı Ankara 450-62
• Carmichael, Ann G., “Bubonic Plague”, In The Cambridge World History of Human Disease, edited by Kenneth F. Kiple, 628-631 Cambridge University Press, Cambridge 2000.
• Darling, Linda, Revenue-Raising and Legitimacy, Tax Collection and Finance Administration in the Ottoman Empire, 1560-1660, Leiden, New York: Brill, 1996.
• İnalcık, Halil, “The Emergence of Big Farms, Çiftliks, State, Landlords and Tennants”, Turcica 3 (1984): 105-126.
• Jennings, Ronald, “Urban Population in Anatolia in the Sixteenth Century: A Study of Kayseri, Karaman, Amasya, Trabzon, and Erzurum”, International Journal of Middle East Studies 7, no. 1 (1976): 21-57.
• Jireček, Konstantin, Geschichte der Bulgaren, Prague: Hildesheim, 1876.
• Kafadar, Cemal, “Yeniçeri”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi vol. 7, s. 472-476.
• Karamuk, Gümeç, “Devşirmelerin Hukuki Durumları Üzerine”, In Mehmet Öz and Oktay Özel eds. Söğütten İstanbul’a Osmanlı Devletinin Kuruluş Üzerine Tartışmalar, İmge Kitabevi, Ankara 2000, s. 555-572.
• Kiel, Machiel, Art and Society of Bulgaria in the Turkish Period, Assen: Van Gorcum 1985.
• Kolçak, Özgür, “XVII. Yüzyıl Askeri Gelişimi ve Osmanlılar: 1660-64 Osmanlı-Avusturya Savaşları”, Ph.D. diss., University of İstanbul 2012.
• Kunt, Metin, “Kulların Kulları”, Boğaziçi Üniversitesi Dergisi 3 (1975): 27–42.
• Lowry, Heath, Ottoman Bursa in Travel Accounts, Indiana University Press, Bloomington 2003.
• Lybyer, Albert Howe, The Government of the Ottoman Empire in the Time of Suleiman the Magnificent, Mass.: Harvard University Press, Cambridge 1913.
• Menage, V.L., “Notes and Communications: Sidelights on the Devshirme from Idris and Sa‘uddin”, BSOAS 18, no. 1 (1956), s. 181-183.
• Meriwether, Margaret L., “The Rights of Children and the Responsibilities of Women, Women as Wasis in Ottoman Aleppo, 1770-1840”, In Women, the Family, and Divorce Laws in Islamic History, edited by Amira El Azhary Sonbol, 219-235, Syracuse University Press, Syracuse 1996.
• Özcan, Abdülkadir, “Devşirme”, DIA, Vol. 9, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara 1988, 254-257.
• Özcan, Tahsin, “Hukuk ve Tıp: Fetvalara Göre Osmanlı Toplumunda Hasta-Doktor İlişkileri”, In Osmanlılarda Sağlık/Health in the Ottomans, edited by Coşkun Yılmaz - Necdet Yılmaz, 335-341, Biofarma, Istanbul 2006.
• Palmer, J.A.B., “The Origins of the Janissaries”, John Rylands Library Bulletin 35, no. 2 (1953): 448-481.
• Papoulia, Basilike D., Ursprung und Wesen der “Knabenlese” im Osmanischen Reich, München: Verlag R. Oldenbourg 1963.
• Petrov, Petăr K., Asimilatorskata Politika na Turskite Zavoevateli, Sofia, 1962.
• Protić, Andrej, Denationalizirane i Văzraždane na Bălgarskoto Izkustvo, Sofia 1927.
• Salzmann, Ariel, “An Ancien Régime Revisited: ‘Privatization’ and Political Economy in the Eighteenth-Century Ottoman Empire”, Politics and Society 21, no. 4 (1993): 393-424.
• Thomas, Lewis, A Study of Naima, edited by Norman Itzkowitz, New York University Press, New York 1972.
• Todorov, Nikolai, The Balkan City 1400-1900, University of Washington Press, London 1983.
• Toledano, Ehud R., “The Concept of Slavery in Ottoman and Other Muslim Societies”, In Slave Elites in the Middle East and Africa: A Comparative Study, edited by Miura Toru and John Edward Philips, 159-176. Kegan Paul International, London 2000.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilatında Kapıkulu Ocakları, 2 vols, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1988.
• Varlık, Nüket, “ Disease and Empire: A History of Plague Epidemics in the Early Modern Ottoman Empire (1453-1600), Ph.D. diss., University of Chicago, 2008. Veinstein, Gilles, “Sokollu Mehmed Pasha,” EI2 , vol. 9, Brill, Leiden 1986: 706- 711.
• Vryonis, Speros, “Isidore Clabas and the Turkish Devşirme”, Speculum 3, no. 3 (1956): 433-443.
• Wittek, Paul, “Devşirme and Sharia”, Bulletin of the School of Oriental African Studies 17, no. 2 (1955): 271-278.
• Yerasimos, Stefanos, Süleymaniye Yapı Kredi, Istanbul 2002.
• Yıldırım, Nuran, A History of Healthcare in Istanbul, Istanbul University and Europen Capital of Culture Istanbul 2010, Düzey Matbaacılık, Istanbul 2010.
• Yilmaz, Gulay, “Becoming a Devşirme: The Training of Conscripted Children in the Ottoman Empire,” in Children in Slavery Through the Ages, edited by Gwyn Campbell, Suzanne Miers, and Joseph C. Miller, p. 119-135, Ohio University Press, Ohio 2009.
• ——— “The Economic and Social Roles of Janissaries in a Seventeenth-Century Ottoman City: The Case of Istanbul”, Ph.D. diss., McGill University, 2011.
• Yılmaz, Yasin, ‘Süleymaniye Darüşşifası ve Tıp medresesi,’ Osmanlılarda Sağlık/Health in the Ottomans, edited by Coşkun Yılmaz and Necdet Yılmaz. 285-297, Biofarma, Istanbul 2006.