Hellenistik Dönem Öncesi Bithynia’da Hellen Kolonileri ile Bithynialılar Arasındaki İlişkiler

Yıl 2014, Cilt: 78 Sayı: 282, 407 - 434, 01.08.2014

Hale Güney

https://doi.org/10.37879/belleten.2014.407

Öz

Bu çalışma Hellenistik dönem öncesi Bithynia Bölgesi’nde yaşayan Bithynialılar ile Hellen kolonileri arasındaki ilişkileri inceler. Geçen yirmi yıllık süreçte Karadeniz’da kurulan Hellen kolonileri ve bunların yerel unsurlarla olan ilişkileri özellikle arkeolojik kazılardan elde edilen verilerin de yardımıyla üzerinde çalışılan önemli konulardan biri olmuştur. Ancak Propontis’in doğusuna, yani kabaca Bithynia bölgesine bakıldığında buradaki erken dönem yerleşmeleri ve koloniler konusunda arkeolojik açıdan genel bir sessizlik hâkimdir. Bu nedenle bu çalışmada antik yazılı kaynaklar öncelikle değerlendirilmekte ve arkeolojik verilere bölgede tespit edilebildiği kadarıyla değinilmektedir. Böylece çalışmanın amaçlarından biri de arkeolojik verilerin yetersizliği nedeniyle Bithynia’daki erken dönem yerleşim yerleri ve Hellen kolonizasyonu ile bölgede birlikte yaşamaya başlayan Bithynialılar ve koloniler arasındaki ilişkiler konusundaki bilgilerimizin eksikliğine dikkat çekmektir. Çalışma iki ana kısma ayrılır. İlk bölüm Hellen kolonizasyonu öncesinde Bithynialılar’ın etnik kökenleri ve egemenlik alanları konusuna değinir. İkinci kısım ise Bithynia’da kurulan Hellen kolonileri ve kolonilerin Bithynialılar ile olan ilişkilerinin nasıl şekillendiğini inceler.

Anahtar Kelimeler

Bithynia, Bithynialılar, Hellen Kolonizasyonu, Propontis, Astakos, Kios, Myrleia, Kallipolis, Kalpe, Thynias

The Relationships Between the Greek Colonists and the Bithynians in Bithynia During the pre-Hellenistic Period

Öz

This paper provides an account of the evidence concerning the relationships between the Greek colonists and the Bithynians in Bithynia during the pre-Hellenistic Period. The past two decades have seen increasing amount of literature on the Greek Colonisation in the Black Sea Region thanks to the existence of archaeological excavations and surveys. In recent years, there has been an increasing interest in the relationships between the Greek colonists and the indigenous people. As to the sources for this period in Bithynia, historical accounts are more accessible, than archaeological records which are scarce. Therefore, the ancient written sources, although they are mostly non-contemporaneous, will primarily be evaluated and archaeological finds will also be touched upon in this context where they are attested in the region.For that reason, the second purpose of this paper is to draw attention to the gap in the current state of our knowledge of early settlements and settlers in Bithynia due to the lack of archaeological evidence from the region. The paper has been divided into two major parts. The first part deals with the origins and territory of Bithynia before the colonisation period. It touches upon the question of who the Bithynian people were, and where the Bithynian people settled in Bithynia. Secondly, this study examines how the relationships between the Greek Colonists and the Bithynians were shaped, and it therefore evaluates the relationships between the Greek colonists and the Bithynians.

Anahtar Kelimeler

Bithynia, the Bithynians, the Greek Colonisation, Propontis, Astacus, Cius, Myrleia, Kallipolis, Calpe, Thynias

Kaynakça

• Ammianus Marcellinus, The Res Gestae, the Roman History, çev. J.C. Rolfe, Londra, New York 1935-9.
• Apollonios Rhodios, Argonautika, the Argonautica, çev. R.C. Seaton, Loeb, Londra, New York 1921.
• Appianos, Rhomaika, Appian’s Roman History, çev. H. White, Londra, New York 1912-3.
• Arrianos, Anabasis Alexandri, The Campaigns of Alexander, çev. P. A. Brunt, Loeb, Londra, Cambridge-Mass. 1976.
• Bithynica Fragmenta Historicorum Graecorum, cilt. III, çev. K. Müller, Frank- furt am Main 1975.
• Athenaios, Deipnosophistai, the Deipnosophists, çev. C. B. Gulick, Loeb, Lond- ra 1928.
• Diodoros, Bibliotheca Historica, Historical Library, çev. C. H. Oldfather, Loeb, Londra 1933-1967.
• Herodotos, Historia, the Histories, çev. A. D. Godley, Loeb, Cambridge- Mass., Londra 1920-1957.
• Ksenophon, Hellenika; Anabasis; Symposium; Apology, çev. C. L. Brownson and O. J. Todd, Loeb, Londra, New York 1918-1922. Anabasis, Onbinlerin Dönüşü, çev. T. Gökçöl, İstanbul 2010.
• Lampsakos’lu Kharon, Die Fragmente der griechischen Historiker, ed. F. Jacoby, Leiden, Berlin 1926-1958.
• Memnon, Fragmenta Historicorum Graecorum, cilt. III, çev. K. Müller, Frank- furt am Main 1975.
• Pausanias, Perihegesis tes Hellados, Description of Greece, çev. W.H.S. Jones, H.A. Omerod, Loeb, Cambridge-Mass., Londra 1918.
• Plutarkhos, Plutarch's Lives. Alkibiades and Coriolanus; Lysander and Sulla, çev. B. Perrin, Loeb, cilt. IV, Cambridge-Mass., Londra 2000.
• Polyainos, Strategemata, Stratagems, çev. R. Shepherd, Londra 1793.
• Pseudo-Skylaks, Periplus, Geographi Graeci Minores, çev. C. W. L. Müller, Hildesheim 1990.
• Strabon, Geographika, Geography of Strabo, çev. H. L. Jones, Loeb, Londra, New York 1917-1949.
• Adak, Mustafa – Stauner, Konrad, “Zur Stellung von Armeeangehörigen in ihren Heimatstädten: Der Fall M. Aur. Antoninus Aus Prusias ad Hypium”, Gephyra 3 (2007), ss. 133-168.
• Arslan, Murat, Roma’nın Büyük Düşmanı Mithradates VI Eupator, Odin, İs- tanbul 2007.
• İstanbul’un Antikçağ Tarihi, İstanbul 2010.
• “Alkibiades'in Kalkhedon ve Byzantion Kuşatması: Nedenleri ve Sonuç- ları” Özsait Armağanı. Mehmet ve Nesrin Özsait Onuruna Sunulan Makale- ler, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, Antalya 2011, ss. 9-22.
• Asheri, David, “On the Holy Family of Astakos”, Sencer Şahin – Elmar Schwertheim – Jörg Wagner (eds.), Studien zur Religion und Kultur Kleinasiens: Festschrift für Friedrich Karl Dörner zum 65. Geburtstag am 28. Februar 1976, Leiden 1978, ss. 93-98.
• Avram, Alexandru, “The Propontic Coast of Asia Minor”, Mogens Herman Hansen – Thomas Heine Nielsen (eds.), An Inventory of Archaic and Classical Poleis, Oxford 2004, ss. 974-999.
• Aydıngün, Şengül – Aydıngün, Haluk, “Erken Demirçağ’da “İstanbul Boğazı” Üzerinden Trak/Frig Kavimlerinin Anadolu’ya Geçifline Ait İlk Bulgular”, Arkeoloji ve Sanat 142 (2013), ss. 65-78.
• Bayburtluoğlu, Cevdet, “İzmit’te Bulunmuş Olan Arkaik Kuros Başı”, Belleten 3 (1967), ss. 331-334.
• Berve, Helmut, Die Tyrannis bei den Griechen, cilt. I-II, Beck, Münih 1967.
• Blümel, Wolfgang – Merkelbach, Reinhold, Grabepigramm auf Mokazis, Epigraphica Anatolica 25 (1995), ss. 67–69.
• Boardman, John, “Aspects of Colonization”, Bulletin of the American Schools of Oriental Research 322 (2001), ss. 33-42.
• Bosch, Emin Clemens, İzmit Şehrinin Muhtasar Tarihi, çev. O. N. Arıdağ, İstanbul 1942.
• Burstein, Stanley Mayer, Outpost of Hellenism: The Emergence of Heraclea on the Black Sea, Classical Studies 14, Berkeley 1976.
• Busolt, Georg – Swoboda, Heinrich, Griechische Staatskunde, vol. I, Beck, Münih 1920.
• Çalık-Ross, Ayşe, Antik İzmit: Nikomedia, İstanbul 2007.
• Çapar, Ömer, “Ege Göçleri ve Sonrası Batı Anadolu”, I. Anadolu Demir Çağları Sempozyumu, 24-27 Nisan 1984, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakülte- si, Izmir 1987, ss. 12-34.
• Corsten, Thomas, Die Inschriften von Apameia (Bithynien) und Pylai, Inschriften griechischer Städte aus Kleinasien, 32, Bonn 1987.
• “The Role and Status of the Indigenous Population in Bithynia”, Tİnnes Bekker Nielsen (ed.), Rome and the Black Sea Region, Domination, Romanisation, Resistance, Aarhus 2006, ss. 85-92.
• “Thracian Personal Names and Military Settlements in Hellenistic Bithynia”, Elaine Matthews (ed.), Old and New Worlds in Greek Onomastics, Oxford 2007, ss. 121-135.
• Cuinet, Vital, “Vilayet de Constantinople et Mutessarriflik d'İsmidt”, La Turquie d'Asie. Geographie, Administrative, Statistique, Descriptive et raisonnee de chaque province de l'Asie Mineure, cilt. IV, Paris 1895, ss. 301-400.
• Dönmez-Öztürk, Filiz, “Göynük ve Mudurnu'dan Yeni Yazıtlar I”, Mediterranean Journal of Humanities 2 (2012), ss. 67-78.
• Doonan, Owen, Sinop Landscapes: Exploring Connection in the Hinterland of a Black Sea Port, Philadelphia 2004.
• “Exploring community in the hinterland of a Black Sea port”, Pia Guldager Bilde – Vladimir Stolba (eds.) Surveying the Greek chora: a region in comparative perspective, Aarhus 2006, ss. 47-58.
• “Sacred landscapes and the colonization of the Sinop Promontory”, Charles Gates ve diğerleri (eds.), Sacred Landscapes in Anatolia and Neighboring Regions, BAR International Series 2034, Oxford 2010, ss. 69-78.
• Dörner, Friedrich Karl, Inschriften und Denkmäler aus Bithynien, Istanbuler Forschungen 14, Berlin 1941.
• Dörner, Friedrich Karl – Hoepfner, Wolfram, “Das Eiland Thynias- Apollonia”, Istanbuler Mitteilungen 39 (1989), ss. 103-106.
• Fernoux, Henry-Louis, “Guerres, cites et mondes indigenes du Pont- Euxin et de la Propontide aux Ve et IVe siècles av. J.-C.”, Pallas 51 (1999), ss. 173-204.
• Fıratlı, Nezih, “Bithynia Araştırmalarına Birkaç İlave”, Belleten 17 (1953), ss. 15-25.
• “Adapazarı-Tersiye Köyü Tümülüsü”, İstanbul Arkeoloji Muzeleri Yıllığı 9 (1960), ss. 22-25.
• Gabrielsen, Vincent, “Trade and Tribute: Byzantion and the Black Sea Straits”, Vincent Gabrielsen – John Lund (eds.), The Black Sea in Antiquity, Regional and Interregional Economic Exchanges, Aarhus 2007, ss. 287-325.
• Graham, Alexander John, “Commercial Interchanges between Greeks and Natives” Collected Papers on Greek Colonization, Leiden 2001, ss. 45-175.
• Greaves, Alan, “Milesians on the Black Sea: Trade, Settlements and Religion”, Vincent Gabrielsen – John Lund (eds.), The Black Sea in Antiquity, Regional and Interregional Economic Exchanges, Aarhus 2007, ss. 9-23.
• Güney, Hale, “Nikomedia (İzmit)’da Sikke Basımı ve Kentin Roma Dö- nemi Kent Sikkeleri”, (Türkçe-İngilizce), Marmara Araştırmaları Sem- pozyum Kitabı, İstanbul 2008, ss. 41-61.
• “History of Settlers and Settlements in Bithynia from Archaic times to the Roman Empire”, H. Güney, The Resoures and Economy of Roman Nicomedia, Exeter Üniversitesi, Eskiçağ Tarihi Bölümü, Yayımlanmamış Dok- tora Tezi, Exeter 2012, ss. 65-104.
• Head, Barclay Vincent, Catalogue of Greek Coins, Corinth, Colonies of Corinth etc, Londra 1889.
• Historia numorum, Oxford 1911.
• Heinemann, Uwe, Stadtgeschichte im Hellenismus: die lokalhistoriographischen Vorgänger und Vorlagen Memnons von Herakleia, Münih 2010.
• Jones, Arnold Hugh Martin, The Cities of the Eastern Roman Provinces, Oxford 1971.
• Kocaeli Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Kocaeli İl Çevre Durum Raporu, 2006. Şurada: http://www.cedgm.gov.tr/icd_raporlari/ kocaeliicd2006.pdf Erişim Tarihi: 07/03/2012.
• Koçel-Erdem, Zeynep, “Astakos Kazısı”, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler 34 (2012), ss. 23-25.
• Kunnert, Ursula, Bürger unter sich. Phylen in den Städten des kaiserzeitlichen Ostens, Basel 2012.
• Mansel, Arif Müfit, “Gebze Yöresinde Kutluca Kubbeli Mezarı ve Onun Trakya Kubbeli Mezarları Arasında Aldığı Yer”, Belleten 37 (1973), ss. 43-58.
• Meriçboyu, Yıldız – Atasoy, Sümer, “İzmit Kanlıbağ Tümülüsü”, İstanbul Arkeoloji Müzesi Yıllığı 15-16 (1969), ss. 67-90.
• Merkelbach, Reinhold – Stauber, Josef, Steinepigramme aus dem griechischen Osten II, Münih-Leipzig 2001.
• Mitchell, Lynette, Greeks Bearing Gifts. The Public Use of Private Relationships in the Greek World, 435-323 BC, Cambridge 2002.
• Mitchell, Stephen, Anatolia, Land, Men, and Gods in Asia Minor I-II, Oxford 1993.
• “Olive cultivation in the economy of Roman Asia Minor”, Stephen Mitchell – Constantina Katsari (eds.), Patterns in the Economy of Roman Asia Minor, Swansea 2005, ss. 83-113.
• Mİrkholm, Otto, Erken Hellenistik Çağ Sikkeleri, çev. O. Tekin, İstanbul 2000.
• Opait, Andrej, “A Weighty Matter: Pontic Fish Amphorae”, Vincent Gabrielsen – John Lund (eds.), The Black Sea in Antiquity, Regional and Interregional Economic Exchanges, Aarhus 2007, ss. 101-123.
• Özlem-Aytaçlar, Pınar, “Onomastic Survey of the Indigenous Population of Northwestern Asia Minor”, Richard Catling – Fabienne Marchand (eds.) Onomatologos: studies in Greek personal names presented to Elaine Matthews, Oxford 2010, ss. 506-529.
• Öztürk, Hüseyin Sami, “Nikaia’dan (Bithynia) Yeni Yazıtlar I (New Inscriptions from Nicaea [BITHYNIA] I)”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi 137 (2011), ss. 147-154.
• Öztürk, Hüseyin Sami – Kılınç Aslan, Selen, “Nikaia’dan Yeni Yazıtlar II”, Gephyra 9 (2012), ss. 101-110.
• Öztürk, Hüseyin Sami – Plevneli, Ceren, “Nikaia’dan Yeni Yazıtlar III”, Mediterranean Journal of Humanities II/2 (2012), ss. 189-203.
• Polat-Öğüt, Sema – Şahin, Sencer, “Katalog der bithynischen Inschriften im Archaologischen Museum von İstanbul”, Epigraphica Anatolia 5 (1985), ss. 97-124.
• “Katalog der bithynischen Inschriften im Archaologischen Museum von İstanbul’, Epigraphica Anatolia 8 (1986), ss. 109-128.
• Radt, Walter, Pergamon: Antik Bir Kentin Tarihi ve Yapıları, İstanbul 2000.
• Robert, Louis, A travers l’Asie Mineure. Poètes et prosateurs, monnaies grecques, voyageurs et géographie, Paris 1980.
• Robert, Louis – Jean, Bulletin Épigraphique, cilt. VIII, 1974, 1974-1977, Paris.
• Robu, Adrian, “Les etablissements megariens de la Propontide et du Pont-Euxin: Reseaux, solidarites et liens institutionnels”, Pallas 89 (2012), ss. 181-195.
• Rumscheid, Frank – Held, Winfried, “Erinnerungen an Mokazis. Eine neugefundene Stockwerkstele aus dem bithynischen Tarsos”, Istanbuler Mitteilungen 44 (1994), ss. 80-106.
• Şahin, Sencer, Neufunde Von Antiken İnschriften in Nikomedeia (İzmit) Und in der Umgebung der Stadt, Münih 1974.
• Katalog der antiken Inschriften des Museums von İznik (Nikaia)/İznik Müzesi Antik Yazıtlar Kataloğu II, 3. Testimonia, Inschriften griechischer Städte aus Kleinasien, Bonn 1987.
• “Neue Inschriften von der bithynischen Halbinsel”, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 18 (1975), ss. 27-48.
• Saprykin, Sergej, Heracleia Pontica and Tauric Chersonesus before Roman Domination. VI to I Centuries B.C., Amsterdam 1997.
• Scheidel, Walter, “The Greek Demographic Expansion: Models and Comparisons”, The Journal of Hellenic Studies 123 (2003), ss. 120-140.
• Solovyov, Sergei, “Ancient Greek pioneering in the northern Black Sea coastal area in the seventh century B.C.”, Gülden Erkut – Stephen Mitchell (eds.), The Black Sea: past, present and future, Londra: Londra: Ankara İngiliz Enstitüsü, İstanbul: Mimarlık Fakültesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2007, ss. 37-56.
• Sölch, Johann, “Bithynische Staedte im Altertum”, Klio 19 (1925), ss. 140- 188.
• Summerer, Latife, “Greeks and natives on the southern Black Sea coast in antiquity”, Gülden Erkut – Stephen Mitchell (eds.), The Black Sea: past, present and future, Londra: Ankara İngiliz Enstitüsü, İstanbul: Mimarlık Fakültesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2007, ss. 27-36.
• Talbert, Richard, The Barrington Atlas of the Greek and Roman World, Princeton 2000.
• Tezgör-Kassab, Dominique (ed.), SINOPE, The Results of Fifteen Years of Research, Proceedings of the International Symposium, 7-9 May 2009, Leiden 2012.
• Tsetskhladze, Gocha R., “Greek Penetration of the Black Sea”, Gocha R. Tsetskhladze – Franco de Angelis (eds.), The Archaeology of Greek Colonisation: Essays Dedicated to Sir John Boardman, Oxford 1994, ss. 111-136.
• “Introduction: Revisiting Ancient Greek Colonization”, Gocha R. Tsetskhladze (ed.), Greek Colonization, An Account of Greek Colonies and Other Settlements Overseas, Leiden, Boston 2006, ss. xxiii-1.
• Tuna-Nörling, Yasemin, “Attika Siyah Figür Seramiği’nin Batı Anado- lu’da Yayılımı”, XI. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara 1993, ss. 437-451.
• Ulugün, Yavuz, Seyahatnamelerde Kocaeli ve Çevresi, İzmit 2008.
• Vitucci, Giovanni, Il regno di Bitinia, Roma 1953.