The Rising of the Montenegro Government: Ottoman-Montenegro Border Determination (1858-60)

Yıl 2014, Cilt: 78 Sayı: 282, 659 - 698, 01.08.2014

Zafer Gölen

https://doi.org/10.37879/belleten.2014.659

Öz

Until 1850s, Montenegro was a place unknown to anybody in which the savage tribes lived in. But after this date, the Great States (England, France, Russia, Prussia, Austria-Hungary), which formed the habit of interfering with internal affairs of Ottoman Empire, gradually started to be interested in Montenegro. Unceasing battle news from the region and usage of Montenegro as a logistic base for continuous riots in Bosnia resulted in the idea of determination of the borders between the parties in 1857. According to the great states, the battles would be ended if the lands on which the Montenegrins claimed were given to them. However, Ottomans believed that the Montenegro attacks were caused by poverty, and they would be terminated if Montenegro was given some piece of land to cultivate. When all the parties agreed on this opinion, they started to work on this in 1858. However, this attempt almost turned into defining borders of two independent governments, in contrast to Ottomans’ thoughts. Eventually, lots of commissions have been set up and the borders were defined after working for approximately 2.5 years. The results were not in favor of Ottoman Government. On the contrary, the new borders caused conflict in many places and therefore induced further battles. But when the battles ended, Montenegrins had lands with established borders which they would call as theirs and they would add new lands to these ones until 1913.

Anahtar Kelimeler

Montenegro, İstanbul Protocol, Düvel-i Muazzama, Bosnia Herzegovina, Skodra

Karadağ Devleti’nin Doğuşu: Osmanlı-Karadağ Sınır Tespiti (1858-60)

Öz

Karadağ,1850’lere kadar kimsenin tanımadığı, dağlı vahşi kabilelerin yaşadığı bir yerdi. Fakat bu tarihten itibaren Osmanlı Devleti’nin içişlerine karışmayı kendilerine adet edinen Büyük Devletler (İngiltere, Fransa, Rusya, Prusya, Avusturya-Macaristan) yavaş yavaş Karadağ’la ilgilenmeye başladılar. Bölgeden gelen bitmek tükenmek bilmeyen çatışma haberleri, Bosna’da ardı ardına çıkan isyanlarda Karadağ’ın lojistik üs olarak kullanılması 1857’de taraflar arasında sınırların tespit edilmesi fikrinin doğmasına yol açtı. Büyük devletlere göre Karadağlıların üzerinde hak ettiği topraklar onlara verilirse çatışmalar sona erdirilebilirdi. Osmanlılar içinse Karadağ saldırılarının sebebi onların içinde bulunduğu fakirlikti, eğer Karadağ’a tarım yapabilecekleri bir parça toprak verilirse bu sorun ortadan kalkacak ve çatışmalar duracaktı. Tüm taraflar bu düşüncede birleşince 1858’de çalışmalar başladı. Ancak çalışmalar, Osmanlıların düşüncesinin tersine neredeyse bağımsız iki devletin arasına sınır çizme şeklini aldı. Nihayet birçok komisyon kuruldu ve yaklaşık 2,5 yıl süren çalışmalar sonucu sınır tespit edildi. Çalışmalar Osmanlı Devleti için istenen sonucu vermedi. Tam tersine yeni sınırlar birçok noktada tartışmaya yol açtığından başka çatışmalara sebep oldu. Fakat çalışmalar bittiğinde Karadağlıların benim diyebilecekleri, sınırları belirlenmiş toprakları vardı ve onlar 1913’e kadar bu topraklara yenilerini ekleyeceklerdir.

Anahtar Kelimeler

Karadağ, İstanbul Protokolü, Düvel-i Muazzama, Bosna Hersek, İşkodra

Kaynakça

• 47, 193, 2597
• 132/63, 143/78, 159/32, 163/22, 178/33, 182/93, 192/99, 193/65, 194/34, 200/40, 221/51, 255/4, 258/91, 260/64, 265/41, 266/100, 274/50, 279/4, 279/16, 279/62, 279/78, 283/2, 283/43, 284/2, 286/71, 288/24, 289/72, 301/15, 301/77, 302/33, 302/70, 308/83, 315/51, 318/61, 319/30, 322/97, 331/59, 351/46, 355/8, 355/94, 357/14
• 253/15596
• 89/4370,89/4371, 332/21384
• 132/5657, 132/5660
• 315/13259
• 38/92, 39/48, 73/1, 73/30, 77/1, 79/25, 82/94, 90/17, 90/31, 90/73, 94/80
• 136/18, 136/42, 156/15, 156/77
• 18/1, 15/55
• 267/14, 315/49, 317/86, 347/16, 348/64, 408/35, 460/36, 523/4
• Takvim-i Vekâyi, Def‘a:218, 5 Muharrem 1257/27 Şubat 1841
• Archives Diplomatiques 1867, Recueil de Diplomatie D’Histoire, Tome I, 7.
• Année, Librairie Diplomatique D’Amyot, Éditeur, Paris.
• Baron I. De Testa, Recueil des Traités de la Porte Ottomane, Tome: VI, Muzard, Éditeur, Place Dauphine, Paris 1884.
• British and Foreign State Papers, Volume: L, William Ridgway, London 1867.
• Brunswik, Benoit, Recueil De Documents Diplomatiques Relatifs Au Monténégro Avec Une Introduction, Chez M. S. H.-H. Weiss, Libraire A Péra, Constantinople 1876.
• Burdett, Anita L. P., The Historical Boundaries Between Bosnia, Croatia, Serbia: Documents and Maps 1815-1945, Archive Editions, 1995.
• Clercq, M. De, Recueil des Traités De La France, Tome: VII-1856-1859, Amyot, Éditeur Des Archives Diplomatiques, Paris 1866.
• Çadırcı, Musa, “Tanzimat Döneminde Çıkarılan Men’-i Mürûr ve Pasaport Nizâmnâmeleri”, Belleten, C.XV, Sa.19, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1993, s.169-182.
• Destani, Beitullah, Montenegro Political and Ethnic Boundaries 1840-1920, Volume 1: 1840-1880, Archive Editions 2001.
• Hertslet, Edward, The Map of Europe by Treaty; showing the various political and territorial changes wich have taken place since the general peace of 1814 with numerous maps and notes, Volume: II-III, Butterworths&Harrison, London 1875.
• Ahmed Cevdet Paşa, Tezâkir 13-39, Yayınlayan: Cavid Baysun, Türk Tarih Kurumu, 3. Baskı Ankara 1991.
• Almanach de Gotha. Annuaire Diplomatique et Statistique Pour L’année 1860, 1861, 1865,Justus Perthes, Gotha.
• Ali Suavi, Monténégro, Imprimerie Victor Goupy, Paris 1876.
• Andrijašević, Ž. M. –Š. Rastoder, The History of Montenegro, Montenegro Diaspora Centre, Podgorica 2006.
• Coquelle, P., Histoire De Monténégro Et De La Bosnie Depuis Les Origines, Ernest Leroux, Éditeur, Paris 1893.
• Danişmend, İ.H., İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C.IV, Türkiye Yayınevi, 2. Baskı İstanbul 1961.
• Delàrue, Henri, Le Monténégro, Benjamin Duprat, Paris 1862.
• Denton, W., Montenegro Its People and Their History, Daldy, Isbister &Co., London 1877.
• Drobnjak, S. - Šabotić, Sait Š., Müslümansko/Bošnjačko Stanovništvo Onogoškog-Nikšićkog Kraja 1477-2003, Almanah, Podgorica 2005.
• Durgun, Sezgi, Memalik-i Şahane’den Vatan’a, İletişim Yayınları, İstanbul 2011.
• Engelhard, E. P., Türkiye ve Tanzimat Devlet-i Osmaniyye’nin Tarih-i Islâhatı 1826–1882, Mütercimi: Ali Reşad, Kanaat Kitabhânesi, İstanbul 1328.
• Ergirili Ahmed Hilmi İbni Resul, Osmanlı-Karadağ Muhârebâtı Tarihçesi, İstanbul Üniversitesi Yazma Eserler Kütüphanesi, nr:10071.
• Frilley, G. –J. Wlahovitj, Le Monténégro Contemporain, E. Plon et Cie, Imprimeurs-Éditeurs, Paris 1876.
• Gölen, Zafer, “1852-53 Karadağ Askerî Harekâtı ve Sonuçları”, History Studies, Volume:1, 2009, s.212-296
• __________, “1857-59 Bosna Hersek İsyânı”, Belleten, C.LXXIII, Sa.267, Ankara 2009, s.465-522.
• __________, “1862 Karadağ Askerî Harekâtı ve Sonuçları”, Belleten, C.LXXV, Sa.273, Ankara 2011, 503-543.
• Hertslet, Edward, The Foreign Office List, Forming a Complete British Diplomatic and Consular Handbook, Harrison, London 1865.
• Karal, E. Z., Osmanlı Tarihi, C.VI, Türk Tarih Kurumu, 5. Baskı Ankara 1995.
• Lenormant, F., Turcs et Monténégrins, Didier & Ce , Libraires –Éditéurs, Paris 1866.
• Murad Efendi, Türkiye Manzaraları, Çeviren: Alev Sunata Kırım, Kitap Yayınevi, İstanbul 2007.
• Münif Efendi, “Karadağ”, Mecnû‘a-i Fünûn, Birinci Sene, nr:1, Mâh-ı Muharrem, Cerîdehânede Tab‘ Olunmuşdur, İstanbul 1279, s.55- 64.
• Özcan, Uğur, II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı-Karadağ İlişkileri, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2012.
• Özdem, Ali Gökçen, Karadağ’ın Osmanlı Egemenliğine Karşı Mücadelesi (1830- 1878), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Elazığ 2012.
• Pasco Wassa, Esquisse Historique sur Le Montenegro D’Après Les Traditions de L’Albanie, Imprimerie du Courrier D’Orient, Constantinople 1872.
• Stevenson, F. S., A History of Montenegro, Jarrold & Sons, Warwick Lane, E.C., London tarihsiz.
• Temizer, Abidin, Karadağ’ın Sosyal ve Ekonomik Yapısı (1853-1913), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Samsun 2013.
• Tuncer, Hüner, 19. Yüzyılda Osmanlı-Avrupa İlişkileri, Ümit Yayıncılık, Ankara 2000.
• Vak’a-nüvis Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, Yayına Hazırlayan: M. Münir Aktepe, C.XV, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1993
• Zinkeisen, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C.V, Çeviren: Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2011.
• Zlatar, Zdenko, Njegoš’s Montenegro. Epic Poetry, Blood Feud and Warfare in a Tribal Zone 1830-1851, East European Monograps, Boulder, New York 2005.
• http://en.wikipedia.org/wiki/Pashko_Vasa.