Mütareke Dönemi’nin İlk Aylarında İstanbul’da Ekmek Meselesi

Yıl 2014, Cilt: 78 Sayı: 281, 287 - 314, 01.04.2014

Necati Çavdar

https://doi.org/10.37879/belleten.2014.287

Öz

Harp dönemi ve sonrasındaki olağanüstü şartların hüküm sürdüğü zamanlarda insanların yüz yüze kaldığı en önemli tehlike iaşe sıkıntısı ve yoksulluktur. Birinci Dünya Harbi’nden çıkan Türk toplumunun da Mütareke Dönemi’ndeki öncelikli sorunu, temel ihtiyaç maddelerini ve özellikle ekmek ihtiyacını karşılamak olmuştur. Özellikle nüfusun yoğun olarak bulunduğu şehirlerin harp sonrasındaki iaşe sorunu hükümetlerin adeta imtihan konusu olmuştur. Bu makalede, mütareke döneminin ilk dört ayında iktidarda bulunmuş olan Ahmet Tevfik Paşa Hükümeti’nin İstanbul halkının iaşesini, özellikle ekmek ihtiyacını, karşılamak üzere yapmış olduğu icraat ve başvurduğu çözüm yolları üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mütareke, İaşe, Ekmek, Tevfik Paşa Hükümeti

Bread Shortage in Istanbul During the First Months of the Armistice Period

Öz

When extraordinary conditions during war and post war period prevail, the most important threat people face is the shortage of subsistence and poverty. Also the priority issue of Turkish society having ennerged from the First World War in the armistice period was to provide the basic requirements and particularly the need for bread especially in densely populated cities, the problem of subsistence in the post war was the subject of examination of the governments. And also in this article, The Government of Ahmet Tevfik Paşa, which was in power in the first four months in the armistice period, and its performance and solution ways followed to meet the subsistence of inhabitats of İstanbul, particularly the need of bread were discussed.

Anahtar Kelimeler

Armistice, Subsistence, Bread, Tevfik Pasha Government

Kaynakça

• DH. İ.UM. (Dâhiliye Nezareti İdare-i Umumiye Evrakı)
• DH. İ.UM. EK. (Dâhiliye Nezareti İdare-i Umumiye Ekleri Evrakı)
• DH. SAİD-d, 2/1008. (Dâhiliye Nezareti Sicill-i Ahval Defterleri)
• DUİT. (Dosya Usulü İrade Tasnifleri Evrakı)
• MV. (Meclis-i Vükela Mazbataları)
• MMZC (Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi), D. 3, İ. 5, C. 1, TBMM. Basımevi, Ankara 1992.
• Meclis-i Mebusan Encümen Mazbataları ve Levayih-i Kanuniyye, Sene 1334, C. 2, TBMM. Basımevi, Ankara 1993.
• Alemdar 1918,1919. Ati, 1919.
• Düstûr, Tertib-i Sani, C. 9–11, 1928.
• Düstûr, Birinci Tertib, C. 2, s. 528–534.
• İkdam, 1918, 1919. İleri, 1919. Minber, 1918. Sabah, 1918, 1919.
• Takvim-i Vekayi, 1918, 1919.
• Tasvir-i Efkâr, 1919.
• Teceddüd Mecmuası, 1918. Vakit, 1918, 1919.
• Ahmet İzzet Paşa, Feryadım, Yayına Hazırlayan: Süheyl İzzet Furgaç-Yüksel Kanar, Nehir Ya- yınları, İstanbul 1993.
• Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, C. II, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2004.
• Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam, C. I, Remzi Kitabevi, İstanbul 1983.
• Aydın, Mehmet, Mütareke Döneminde İstanbul’un İaşesi Meselesi (1918–1922), OMÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Samsun 2002.
• –––––––, “Mütareke Döneminde İstanbul’da Hayat Pahalılığı Sorunu (1918–1922)”, History Studies, Volume 2/2, 2010.
• Ayışığı, Metin, Mareşal Ahmet İzzet Paşa, TTK Yayınları, Ankara 1997.
• –––––––, Kurtuluş Savaşı Sırasında Türkiye’ye Gelen Amerikan Heyetleri, TTK Yayınları, Ankara 2004.
• Aynural, Salih, İstanbul Değirmenleri ve Fırınları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2001.
• Bayur, Yusuf Hikmet, Atatürk, Hayatı ve Eseri, Güven Basımevi, Ankara 1963.
• Cavid Bey, Felaket Günleri, Mütareke Devri’nin Feci Tarihi, C. I, Yay. Haz: Osman Selim Kocahanoğ- lu, Temel Yayınları, İstanbul 2000.
• Criss, Bilge, İşgal Altında İstanbul, İletişim Yayınları, İstanbul 2007.
• Çavdar, Necati, Son Osmanlı Sadrazamı Ahmet Tevfik Paşa, Ondokuzmayıs Üniversitesi Sosyal Bi- limler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Samsun 2010.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye Ekonomisinin Tarihi, İmge Kitabevi, Ankara 2003.
• –––––––, İz Bırakan Gazeteler ve Gazeteciler, İmge Kitabevi, Ankara 2007.
• –––––––, Milli Mücadele’ye Başlarken Sayılarla Durum ve Genel Görünüm, Cumhuriyet gazetesi Ya- yınları, 2001.
• Eldem, Vedat, Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, TTK Yayınları, Ankara 1994.
• Erdoğan, Tamer, Türk Romanında Mütareke İstanbul’u, Kanat Kitap, İstanbul 2005.
• Ergin, Feridun, “Mütareke Kabineleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.VII, sy. 21, Temmuz 1991.
• İaşe-i Umumiye Kararnamesi, Matbaa-i Askeriye, Dersaadet 1333/1917.
• İstanbul ve Diğer Kentlerde 500 yıllık Fiyatlar ve Ücretler, Haz: Şevket Pamuk, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları, Ankara 2011.
• Kaya, Erol, Mustafa Kemal Atatürk’ün İlk Gazetesi Minber, Ebabil Yayınları, Ankara 2007.
• Kinross, Lord, Atatürk, Bir Milletin Yeniden Doğuşu, C. I, Çev: Ayhan Tezel, Sander Yayınları, İstanbul 1969.
• Kocaoğlu, Bünyamin, Mütarekede İttihatçılık, Temel Yayınları, İstanbul 2006.
• Kuneralp, Sinan, Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali, İsis Yay., İstanbul 1999.
• Okay, Cüneyd, Bir Meşrutiyet Aydını Nüzhet Sabit, Akçağ Yayınları, Ankara 2001.
• Sabit, Nüzhet, İaşe’de Kırkbeş Gün, Yayına Hazırlayan: Cüneyd Okay, İstanbul 2006.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu, Türkiye İş Bankası Ya- yınları, İstanbul 2010
• –––––––, “Yerel Yönetim Metinleri XII- Etmekçilik (Ekmekçilik) Hakkında Nizamname”, Çağ- daş Yerel Yönetimler Dergisi, C. 7, 1998, sy. 1.
• Şimşir, Bilal, Malta Sürgünleri, Bilgi Yayınları, İstanbul 1985.
• Tekeli, İlhan-Selim İlkin, “Osmanlı İmparatorluğunun I. Dünya Savaşındaki Ekonomik Düzen- lemeleri içinde İaşe Nezareti ve Kara Kemal Bey’in Yeri” XII. Türk Tarih Kongresi, C. III, TTK Yayınları, Ankara 1990.
• Temel, Mehmet, İşgal Yıllarında İstanbul’un Sosyal Durumu, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, An- kara 1998.
• Toprak, Zafer, İttihat ve Terakki ve Devletçilik, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1995.
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler-II, Mütareke Dönemi, İletişim Yayınları, İstanbul 2003.
• Türkgeldi, Ali Fuat, Görüp İşittiklerim, TTK Yayınları, Ankara 1951.
• Ünsal, Artun, Nimet Geldi Ekine, Yapı kredi Yayınları, İstanbul 2006.
• Yalman, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, C. I, Yenilik Kitabevi, 1970.