Kırım Hanı Murad Giray'ın Adli Reformu

Yıl 2011, Cilt: 75 Sayı: 273, 571 - 578, 01.08.2011

R. Yu. Poçekayev Çevirmen: Serkan Acar

https://doi.org/10.37879/belleten.2011.571

Öz

Kırım Hanı Murad Giray'ın (1089/1678-1094/1683) henüz saltanatının başlangıcında giriştiği adli reform teşebbüsü Kırım Hanlığı tarihinin girift hadiselerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Han tahta oturduktan hemen sonra adli işlerde, şeriatın yerine "Cengiz Töresi"nin esas alınmasını buyurdu ve kadıaskerlik makamını ilga ederek yerine "törebaşı"nı atadı. Ancak bu reformun devamı gelmemiştir: çok geçmeden Murad Giray, Türkler ile birlikte askeri harekâta katılmak için sultanın ordugâhına geldi. Burada Vani Efendi (V. D. Smimov'un deyimi ile tam bir vavsız evliya idi) adında biri hani bunun şeriata karşı yapılmış bir irtica hareketi olduğuna ikna etti.

Anahtar Kelimeler

Kırım, Murad Giray, Han, Cengiz Töresi

Kaynakça

• Alekseyev, A. K., Politiçeslcaya İstoriya Tukay-Timuridov: Po Materialam Persigskogo ıstoriçeskogo Soçineniye Bahr al-Asrar, SPB 2006.
• Ametka, F. A., Krimskie Hanstvo: Stanovlennya i Rozvitok Derjavnosti ta Prazıa. Avtorf: Kand. Dis., Harkiv 2003.
• Asseb o-ssgyar ili Sem Planet [Es Seb'üs S9yar Fi Ahbar-ı Müliiki't Tatar], Sodedaşçiy ıstonyu Knmskih Hanov ot Mengli Giro> Hana 1-go do Mengli Giro, Hana 2-go, Le. s 871/1466 po 1150/1737 g. Soçinenie So>ida Muhammeda Rizı, izdannoe İmperatorskim Kazanskim Universitetom pod Habludeniem Mirzı Kazembeka, Adyunkt-Professora Onogo Universiteta, Velikobritanskogo Korolevskogo i İrlandskogo Korolevskogo Aziatskogo Obşçestva Çlena, Kazan, 1832.
• Aydın, M. A., "Pravo v Osmanskom Gosudarstve", istonya Osmanskogo Gosudartsva, Obşestva i Tsivilizatsii, Moskova 2006.
• Bahruşin, S. V., "Osnovıe Momentı İstorü Krımskogo Hanstva", Materialı po Arheologü, İstorii, Etnografii Tavrü, Vıp. III., Simferopol 1993.
• Baytsova, E. E., İslam v Knmskom Hanstzıe, Sevastopol 2004.
• Bennigsen, A., Veinstein, G., "La Grande Horde Nogay et le commerence de steppes pontiques (fm XVe siecle-1560)", Türkiye'nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi, 1071-1920, Ed. by O. Okyar, H. inalcık, Ankara 1980.
• Doerfer, G., Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen. Bd. I. Wiesbaden 1963.
• Gayvoronskiy, A., Sozvezdie Gerayev, Simferopol 2003.
• Gordon, P., Dnevnik 1677- 1678, Moskova 2005.
• Halim Giray Sultan, Rozomy Kust Hanov ili istoriya Knma, Simferopol 2004.
• Hyuseyn Hezarfenn, "Telhisü'l- Beyan Fi Kavanin-i Osman", Osmanskaya İmpenya Gouderstvennaya Vlast i Sotsialno-Politiçeskaya Struktura, Moskova 1990.
• İstoriya Tatar Ts. de Bridia/Per. S. V. Aksenova i A. G. Yurçenko// Hristianskiy Mir i "Velikaya Mongolskaya İmperiya", SPB 2002.
• Klyaştornıy, S. G., Sultanov, T. İ., Gosudarstva i Narodı Evraziskih Stepy. Drevnosti i Srednevekove, SPB 2004.
• Klyashtornyi, S. G. [Klyaştornıy, S. G.1, "Customary Law in the Ancient Turldc States of Central Asia: The Legal Documents and Practical Regulation", Central Asian Law: An Historical Oveıview. A. Festschrıli for the JVinetieth Birthday of Herbert Franke, Jostens-Topeka-Kansas, 2004.
• Lençenko, V. A., "İstoriya i Topografıya Çigirina v XVII Veka", Gordon, P., Dneonik 1677-1678, Moskova 2005.
• Memoirs of Zehir-ed-Din Baber, Emperor of Hindustan, Written by Himself in the Jagatai Türki, Transl. by J. Leyden and W. Erksine, Notes and Hist. İntr. by C. Waddington, L., 1826.
• Poçekayev, R. Yu., "Evolyutsiya Töre v Sistema Mongolskogo Srednevekovogo Prava", Mongolskaya İmperiya i Koçevoy Mir, Ulan-Ude 2004.
• Poçekayev, R. Yu., "Pravovoe Nasledie Mongolskoy imperii v Gosudarstve Timuridov (Po Dannım Letopisey, Nurnizmatiçeskogo i Aktovogo Materiala)", Tsentralnaya Aziya ot Ahemenidov go Timuridov: Arheolog:ya, istonya, Etnog- ı rafiya, Kultura. Mat-h M6dunar. Nauç. Konf Posv. 100-letiyu So Dnya Rojdelüya A. M Beenitskogo (Sankt-Peterburg, 2-5 Noyabp>a 2004 g.), SPB 2005.
• Poçekayev, R. Yu., "Osobennosti Formirovaniya: Evolyutsii Pravovoy Sistemi Ulusa Cuçi", Tyurkologiçeskiy Sbomik, 2005, Moskova 2006.
• Precis de l'histoire des khans de Crimee, depuis l'an 880 jusqu'a l'an 1198 de l'herige, trafuit du turc par M. Kazimirski; revu par M. Amedee Joubert, joumal Asiatique, Paris 1833. T. MI.
• Seytyagyaev, N. S., "Proishojdenie Seyida Muhammeda Rizı (K Voprosu o Mesto Ego "Semi Planet" Sredi Proizvedeniy Knmskoy İstoriçeskoy Prozı XVIII v.)" , Kultura Narodov Priçernomonıa, 2002, No: 44.
• Smirnov, V. D., Knmskoe Hastvo Pod Verhovenstvom Ottomasnkoy Portı Do Naçala XVIII. v., Moskova 2005.
• Trepavlov, V. V., Tyurskie Narodı Povoljya i Priuralya: Ot Zolotoy Ordı K Moskovskomu Tsarstvu (Problema Adaptatsii), Die Geschichte Russlands im 16. und 17. jahrhundert aus der Perspektive seiner Regionen, Herausgegeben von Andreas Kappeler, Wiesbaden 2004.