The Inscriptions of Gravestones in the Burial Yard of the Esmahan Sultan Mosque in the Town of Mangalia, Romania

Yıl 2010, Cilt: 74 Sayı: 270, 389 - 420, 01.08.2010

Lütfi Şeyban

https://doi.org/10.37879/belleten.2010.389

Öz

This article deals with the epitaph readings of the gravestones found in the burial yard (hazire) of Esma Han Sultan Mosque in Mangalia, the Romanian city. A 16th century Ottoman architectural work, the mosque was restored in 2008 and during that time I did the deciphering of the inscriptions of gravestones. These gravestones are very important in demonstrating the existence of Turks in Romanian land. Therefore it is important to preserve them and to make future generations familiar with them. 

This article deals with the epitaph readings of the gravestones found in the burial yard (hazire) of Esma Han Sultan Mosque in Mangalia, the Romanian city. A 16th century Ottoman architectural work, the mosque was restored in 2008 and during that time I did the deciphering of the inscriptions of gravestones. These gravestones are very important in demonstrating the existence of Turks in Romanian land. Therefore it is important to preserve them and to make future generations familiar with them.

Anahtar Kelimeler

Esma Sultan Mosque, Gravestone, epitaph, Turk, Balkan, Ottoman, Romania, Dobruja, Mangalia

Mankalya Esma (Han) Sultan Camii Haziresi Mezartaşı Kitabeleri

Öz

Bu çalışma, Romanya'nın Dobruca Bölgesi Mankalya şehrinde bulunan Esma Sultan Camii haziresinde bulunan mezar taşı kitabelerinin çözümlemesini içermektedir. XVI. Yüzyıl Osmanlı eseri olan cami, 2008 yılında restore edilmiş ve bu esnada hazirenin düzenlemesi ve mezar taşı kitabelerinin çözümlemesi tarafımızdan gerçekleştirilmiştir. Bölgenin bir Türk yurdu olduğunu belgelemesi bakımından bu mezar taşlarının önemi büyüktür. Bu sebeple korunması ve yeni nesillere tanıtılması gerekmektedir. Mankalya (Romence Mangalia), Romanya'nın Dobruca bölgesinin Karadeniz kıyısında yer alan bir liman şehridir. Şehirde önemli miktarda Türk ve Tatar azınlık mevcuttur. XVI. yüzyılda yapılan Esmâ Sultan Camii, Romanya'daki en eski Osmanlı camisidir. Bugün câminin kitâbesi kayıp durumdadır. Bahçesine son yıllarda asılmış olduğu anlaşılan tabelada "Esmahan Sultan" şeklinde yazılan isim, Osmanlı arşiv belgelerinde Esmâ Sultan şeklinde kayıtlıdır. Esma Sultan, İkinci Sultan Selim'in kızı ve Sokullu Mehmet Paşanın eşidir. Kendisinin kurucusu olduğu vakıflar ve hizmetleri ile ilgili yüzlerce arşiv belgesi mevcuttur. Adının Mankalya'daki cami ile birlikte zikredildiği bir belgede ifade aynen şöyledir: "Mankalya'da Esma Sultan Camii'. Bu yüzden biz galatı meşhur olduğu şekliyle değil, arşivdeki bilgiye göre Esma Sultan Camii adıyla yazıyoruz.

Anahtar Kelimeler

Esma Sultan Camii, mezar taşı, kitabe, Türk, Balkan, Osmanlı, Romanya, Dobruca, Mankalya

Kaynakça

• Osmanlı Arşivi Belgeleri Seçmeleri: BOA-C.ML. 5/183, BOA-C.DH. 89/4443, BOA- A.MKT.MHM. 283/37, BOA-DH.MKT. 2031/122, BOA- İE.AS. 32/2830, BOA-C.ML. 14174/14174, BOA-C.ML. 603/24898, BOA-C.HR.9/401, BOA-C.EV. 649/32748..
• Ağanoğlu, H. Yıldırım, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanlar’ın Makûs Tâlihi: Göç, Kum Saati, İstanbul 2001
• Ayverdi, Ekrem Hakkı, Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri: Romanya Macaristan / 1404/1984, yay.haz. Aydın Yüksel, Gürbüz Ertürk, İbrahim Numan, İs- tanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul [t.y.]
• Batca, Maria, “Romanya-Dobroudja Türk Topluluğunun Toplumsal Hafızasında Sarı Saltık Baba, Babadağ Şehrinin Kuruluş Efsanesi”, 1. Uluslararası Türk Dünyası Eren ve Evliyaları Kongresi Bildirileri, (13-19 Ağustos 1998, Ankara, Ankara 1998), s. 75-84
• Binark, İsmet, Balkan Ülkelerinin Tarihi Kaynakları Bakımından Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nin Önemi, çev. Sadık Kınık, Mavişen Şişli, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 1996
• Brown, L. Carl, İmparatorluk Mirası : Balkanlar’da ve Ortadoğu’da Osmanlı Damgası, çev. Gül Çağalı Güven, İletişim Yayınları, İstanbul 2000
• Çetin, Atilla, “Romanya'da Bulunan Osmanlı Arşiv Malzemelerinin Yayınları ve Önemi”, Türk Dünyası Araştırmaları, (İstanbul 19809, S. 29, s. 243-248
• Dinç, Süleyman, “Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşiv Kayıtlarına Göre Romanya'daki Osmanlı Vakıfları”, Balkanlarda İslâm Medeniyeti-II. Milletlerarası Sempozyu- mu Tebliğleri, (Tiran, Arnavutluk, 4-7 Aralık 2003, İstanbul 2006), s. 383- 396
• Karpat, Kemal H., Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk, çev. Recep Boztemur, İmge Kitabevi, Ankara 2004
• Mahmut, Nedret – Enver Mahmut – Ervin İbram, “Romanya’da Yaşayan Türk ve Tatarlarlar Hakkında Kısa Bilgiler”, (Çevrimiçi) http://www.turan.info/ forum, 17 Ocak 2009
• Maxim, Mihai, “Romanya Tarihi İçin Türk Arşivlerinin Önemi”, Uluslararası Türk Arşivleri Sempozyumu: Tebliğler – Tartışmalar, (17-19 Kasım 2005, İstanbul, Ankara 2006), s. 326-329
• Naci, Ali Cafer, Romanya'daki Kırım Türklerinin Folklor ve Gelenekleri, İstanbul 1966 Önal, Mehmet Naci, Romanya Dobruca Türkleri ve Mukayeseleriyle Doğum Evlenme ve Ölüm Âdetleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1998
• Ülküsal, Müstecib, Dobruca ve Türkler, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara 1966.