XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Tokat'ta Fiyatlar

Yıl 2010, Cilt: 74 Sayı: 270, 477 - 516, 01.08.2010

Mehmet Beşirli

https://doi.org/10.37879/belleten.2010.477

Öz

Osmanlı kentlerindeki fiyat hareketleri, genel olarak Osmanlı Devleti'nin ekonomik yapısının şekillenmesinde oldukça etkili olmuştur. Fiyatlar, özellikle halkın alım gücü, arz-talep ilişkisinin tespiti, yönü ve oranı ile ekonomik yapının gelişmesi ve genişlemesine etki etmiştir. Fiyatlar; aynı zamanda toplumun sosyal, idari, askeri ve kültürel ilişkilerini de düzenleyen önemli bir faktör olarak ortaya çıkmaktadır. Osmanlı şehirlerindeki gıda maddeleri ve temel ihtiyaç maddelerinin fiyat hareketleri daha çok Narh Meclisi'nde verilen fiyatlarla takip edilebilmektedir. Genellikle yılda iki defa Kadı huzurunda bütün esnaf temsilcilerinin katıldıkları Narh Meclisi'nde verilen narhlarda bütün zaruri gıda ve ihtiyaç maddelerinin fiyatlarını görmek mümkündür. Diğer yandan hububat fiyatlarını serbest piyasa fiyatları olarak kabul edilen tereke defterlerine göre ortaya çıkarmak daha isabetli sonuçlar vermektedir. Tokat'ta gıda maddelerine ve diğer ihtiyaç maddelerine verilen fiyatlar, Narh Meclisi tarafından tespit edildikten sonra, genellikle şer'iye sicillerinin baş ya da sonlarına cins, miktar ve birim fiyatları baz alınarak kaydedilirdi. Ayrıca bazen de şer'iye sicilleri dışında narh fiyatlarını müstakil olarak gösteren narh defterlerinin düzenlendiği de olmaktaydı. Bu çalışmada Tokat şer'iye sicilleri taranarak narh ve tereke fiyatlarına göre Tokat'taki gıda maddeleri başta olmak üzere temel ihtiyaç maddeleri fiyatları ortaya çıkarılacak ve sonrasında da fiyat hareketleri izlenecektir. Bu yolla Tokat'ta incelenen dönem içinde gıda maddeleri ve temel ihtiyaç maddelerindeki fiyat artışları, bunlara sebep olan etkenler üzerine bir değerlendirme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, 19. yüzyıl Tokat, narh, kadı, şer'iye sicilleri, gıda maddeleri

Prices in Tokat during the First Half of the XIXth Century

Öz

Price movements in the Ottoman cities became very effective in the formation of the economic structure of the Ottoman State. Prices contributed to the development of the economic structure in terms of especially people's buying power, and determination of supply and demand relations. At the same time, prices appear to have been an important factor, regulating social, administrative, military and cultural relations of the society. Price movements in foodstuffs and other essentials in the Ottoman cities are usually traced through the prices determined by the Fixed Price (Narh) councils. In narhs determined in the Fixed Price council meetings enacted with the participation of all representatives of guilds before the Judge (Kadi) twice a year in general, it is possible to see the prices related to all foodstuffs and other essentials. On the other hand, for more precise results about grain prices one has to consult with the inheritance records (tereke), where prices recorded are usually accepted to represent free market prices. Having been determined by the Fixed Price Council, prices for foodstuffs and other essentials in Tokat would usually be recorded into first or last pages of kadi's court registers in terms of kind, amount and unit price. In addition, apart from court registers, sometimes registers of fixed prices were prepared that contain fixed prices of commodities. In this study, the court registers of Tokat are surveyed and prices of foodstuffs and other essentials are determined according to lists of fixed prices and records of inheritance, and then price movements are evaluated. Thus, we try to assess the price increases seen in foodstuffs and other essentials as well as factors causing them in Tokat in the period under study.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, 19th century Tokat, fixed prices (narh), sharia court registers, foodstuffs

Kaynakça

• Beşirli, Mehmet, “XIX. Yüzyılın Ortalarında Çorum’da Fiyatlar”, Osmanlı Döneminde Çorum Sempozyumu (Tebliğler-Müzakereler), Çorum, 01-03 Ekim 2004, Ço- rum 2006.
• Cezar, Yavuz, Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi (XVIII. Yüzyıldan Tanzmat’a Mali Tarih), İstanbul 1986.
• Öztürk, Mustafa, “Tokat’ta Fiyatlar (1772-1823) I”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu, 2-6 Temmuz 1986, Ankara 1987.
• -------------, “XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Antakya’da Fiyatlar”, Fırat Üniversitesi Dergi- si, C. 3, Sayı 2, Elazığ 1989.
• Pamuk, Şevket, Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, 2. Baskı, İstanbul 2000. Üçarol, Rifat, Siyasi Tarih (1789-1994), 4. Baskı, İstanbul 1995