Harput İç Kale Mahalle Kazısı: Osmanlı’ya Arkeolojik Bir Yaklaşım (İlk Sonuçlar)

Yıl 2008, Cilt: 72 Sayı: 264, 629 - 642, 01.08.2008

Necla Arslan Sevin Veli Sevin Haydar Kalsen

https://doi.org/10.37879/belleten.2008.629

Öz

Uzun Osmanlı tarihi ve onun yarattığı çok renkli kültürü daha sağlıklı ve iyi tanımanın yollarından biri arkeoloji disiplinini sonuna dek kullanmaktan geçer. Üç kıtaya yayılmış altı yüz yıllık bir geçmişin ayrıntılarını yalnızca resmî vesikaya dayanıp güvenerek anlamak ve açıklamak pek mümkün görünmüyor. Arşivlerdeki “tekemmül etmiş” evrağa ne derecede güvenilebilir? Tahrir defterleri, şer’iyye sicilleri, mühime defterleri, salnameler, vaka-i nüvist kayıtları vb. notlar tek başlarına geçmişi tüm ayrıntılarıyla yansıtabilirler mi? Tartışmaya sonuna dek açık konular. Günümüzde zaten sık sık tartışılıyorlar da… Oysa maddesel kültür kalıntıları, eski kent ve köy yıkıntıları, tarihin yazılı belgelere hiç yansımamış birçok giz perdesini aralayabilecek, karanlık noktalara ışık saçabilecek kanıtlar barındırıyor derinlerinde. Katmanlar arasına sıkışıp kalmış bu kanıtlarla tarih daha somut verilerle ortaya konabilir ve geçmiş objektif olarak yansıtılabilir, hamasetten, kin ve nefretten uzak, doyurucu alabildiğine…

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Arkeoloji, Harput, Kazı

Excavations of the Quarter of Inner Fortress at Harput: An Archaeological Approach to Osmanlı

Öz

The ancient city of Harput was occupied from the Kingdom of Urartu to the beginning of twentieth century AD without a break. It was conquered by Yavuz Sultan Selim, the Ottoman king, at 1516, and was one of the important sites of Anatolia with its social, cultural and economical structure during the Ottoman era. At the citadel of Harput built on a rocky hill near the modern city of Elazığ an archaeological salvage project was initiated by the Museum of Elazığ from 2005 onwards. The aim of the excavation was to unearth the small district with its few houses, mosques, shops, ateliers and narrow streets that had been settled from the beginning of the Ottoman rule within the citadel. The mosque, Kale Camii, constructed on the Urartian stone foundations was excavated between 2006 and 2007. Stratigraphical data, structural characteristics and some small finds suggest that this building was one of the oldest mosques in Anatolia constructed by the Artuqids. Additionally two houses and a tin-maker's shop were excavated so far. The new excavation, however, carried on the district of the citadel at Harput directing in the approach of Ottoman archacology is at its preliminary stage yet.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Archaeology, Harput, Excavation

Kaynakça

• AKSIN, A., 1999. 19. Yüzyılda Harput, Ceren Ofset ve Matbaacılık, Elazığ.
• ALTUN, A. 1978 Anadolu’da Artuklu Devri Türk Mimarisinin Gelişimi, Kültür Bakanlığı Yayınları No: 264, İstanbul.
• ARDIÇOĞLU, N., 1964 Harput Tarihi, Harput Turizm Derneği Yayınları, No: 1 İstanbul.
• ARSLAN, SEVİN, N. 2008 “Harput’ta Bir Osmanlı Mahallesi ve Sakinleri” Toplumsal Tarih, 169:27-33.
• BARAM, U. ve L. CAROLL 2004. (yay.haz.) Osmanlı Arkeolojisi, Kitap Yayı- nevi, İstanbul
• BİZBİRLİK, A., 2002. 16. Yüzyıl Ortalarında Diyarbekir Beylarbeyliği’nde Vakıf- lar (972 Tahriri Işığında), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• DANIK, E., 2001. Ortaçağ’da Harput, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• EVLİYA ÇELEBİ 1986. Seyahatname III, İkra Yayıncılık, İstanbul.
• KÖROĞLU, K., 1996. Urartu Krallığı Döneminde Elazığ (Alzi) ve Çevresi, Ar- keoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul
• LEHMANN-HAUPT, C.F., 1907. Materialien zur älteren Geschichte Armeniens und Mesopotamiens, Berlin.
• _____, 1910. Armenien einst und jetzt I, Berlin.
• SEVİN, N.A. ve V. SEVİN, 2007. “Osmanlı Arkeolojisi Harput Kazıları”, Toplumsal Tarih 159: 48-53.
• SEVİN, V., 1989. “Elazığ-Bingöl Yüzey Araştırması, 1987”, Araştırma Sonuç- ları Toplantısı VI: 451-500.
• SUNGUROĞLU, İ., 1958. Harput Yollarında 1, İstanbul.
• _____, 1959. Harput Yollarında 2, İstanbul.
• TEKİN, O., 2007. “Harput Kazısından Bir Danişmentli Sikkesi”, Toplumsal Tarih, 164, 49-51
• ÜNAL, M., 1989. XVI. Yüzyılda Harput Sancağı (1518-1566), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• _____, 1992. “Şer’iyye Sicillerine Göre Harput’taki Eserlerin Korunması Hususunda Halkın ve İdarenin Tutumu”, Fırat Havzası Sanat Tarihi Sempozyumu, Elazığ: 51-54
• YAŞA, R., 1992. “Harput Evleri”, Fırat Havzası Sanat Tarihi Sempozyumu, Elazığ: 187-198.