Women Administrators and Teachers Working in Ottoman Era Girls' Schools of Education and the Courses they Taught

Yıl 2004, Cilt: 68 Sayı: 253, 649 - 670, 01.12.2004

Mustafa Şanal

https://doi.org/10.37879/belleten.2004.649

Öz

This work is a study into identifying the women administrators and teachers who worked at a women's teacher training institution that was established on 26 April 1870 as part of the westernization of education that began in the Ottoman period and continued during a time frame that lasted for almost fifty-four years. Towards this end I have benefited from, in wide degree, the yearbooks published during that period, documents from related archives, and other books and articles-both primary and secondary sources-that could shed light on this subject. I sorted the information derived from these documents and other elated resources into a classification. It is believed that this work is of additional importance due to the fact that it is an indication from that period of the approach taken to women working and holding administrative positions as women were assigned to positions as school principal or vice-principal at a school charged with training women teachers. Even if this was part of the movement towards the westernization of education, it is of some import, especially so if we consider the fact that even today the number of female administrators remains quite limited.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Teacher, School, History

Osmanlı İmparatorluğu’nda Kız Öğretmen Okulunda Görev Yapan Kadın İdareci ve Öğretmenler ile Okuttukları Dersler

Öz

Son yıllarda kadın eğitimine ilişkin araştırmaların çoğaldığı gözlemlenmektedir. Gerek tarihi boyutu içerisinde ve gerekse de güncel olarak kadın sorunları araştırılmakta ve bu araştırmalara dayanan bir çok yayın yapılmaktadır. Ancak tarihi boyutu içerisinde kadın idareci ve öğretmen yetiştirilmesi ile bu idareci ve öğretmenlerin etkinliği meselesi ihmal edilmiş, çoğu zaman da sorun olarak bile ifade edilme şansını bulamamıştır. Oysa günümüzde kadın öğretmenlerimizin okul yöneticiliğine ilişkin istek ve tutumları ile yetkililerin ve toplumun okul yöneticisi kadın öğretmenlere bakışı, bir ölçüde, eğitim tarihimizde görülen anlayış ve uygulamalardan kaynaklanmaktadır. Bu nedenle pek çok konuda olduğu gibi, kadın öğretmenler ve okul yöneticiliği ilişkisinin eğitim tarihimizdeki kökenlerinin ve gelişme sürecinin bilinmesi gerekmektedir(1). İşte bu çalışmada Osmanlı İmparatorluğu’nda kız öğretmen okulunda (Dârülmuallimât) görev yapan kadın öğretmenler ile bu kadın öğretmenlerin hangi dersleri okuttukları ve hangi idari görevlerde bulundukları incelenmeye çalışılmıştır. Bu amaç doğrultusunda ilk olarak Osmanlı İmparatorluğu’nda kız öğretmen okulunun tarihsel süreç içerisinde göstermiş olduğu gelişim ve dönüşümler hakkında bilgi verilmeye çalışılmış, daha sonra ise bu öğretmen okulunda görev yapan kadın idareci ve öğretmenlerin kimler olduğu ve bu öğretmenlerin hangi dersleri okuttukları konusuna değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Öğretmen, Okul, Tarih

Kaynakça

• BOA, İrâde, Dahiliye, Numara: 42823,Lef:1-6.
• BOA, İrâde, Dahiliye, Numara:43609, Lef:1-3.
• Dârülmuallimât Programı, İstanbul 1330, s.3.
• Dârülmuallimîn ve Dârülmuallimât Nizamnâmesi, Matbaa-i Amire, İstanbul 1331.
• Dârülmuallimîn ve Dârülmuallimât-ı İbtidâiye Tâlimatnâmesi, Matbaa-i Amire, İstanbul, 1332.
• Devlet Salnamesi, Sene: 1288, Sayfa: 134.
• Devlet Salnamesi, Sene: 1289, Sayfa: 255.
• Devlet Salnamesi, Sene: 1290, Sayfa: 197.
• Devlet Salnamesi, Sene: 1291, Sayfa: 197. İstanbul Kız Muallim Mektebi, s.63-65. İstanbul Kız Muallim Mektebi 1933, s.67.
• Devlet Salnamesi, Sene:1293, s.140.
• Devlet Salnamesi, Sene:1295, s.254.
• Devlet Salnamesi, Sene:1296, s.74.
• Devlet Salnamesi. Sene: 1298, Sayfa: 269.
• Devlet Salnamesi, Sene: 1299, Sayfa:260.
• Devlet Salnamesi, Sene: 1300, Sayfa:193.
• Devlet Salnamesi, Sene:1301, s.378-379.
• Devlet Salnamesi, Sene:1302, s.400-401.
• Devlet Salnamesi, Sene:1303, s.324-325.
• Devlet Salnamesi, Sene:1304, s.312-313.
• Devlet Salnamesi, Sene:1312, s.424.
• Devlet Salnamesi, Sene:1313, s.352-353.
• Devlet Salnamesi, Sene.1314, s.460-461.
• Devlet Salnamesi, Sene:1315, s.290-291.
• Devlet Salnamesi, Sene:1316, s.322-323.
• Devlet Salnamesi, Sene:1317, s.306-307.
• Devlet Salnamesi, Sene:1319, s.380-381.
• Maarif Salnamesi, Sene:1317, Sayfa:321-322.
• Maarif Salnamesi, Sene:1318, Sayfa:771.
• Takvim-i Vekâyi, 1 Zilkade 1286, Defa:1184.
• Takvim-i Vekâyi, 25 Muharrem 1287, Defa:1217.
• Akyüz, Yahya, “Tanzimattan Cumhuriyete Kadın Öğretmenler ve Okul Yö- neticiliği”, 2000 Yılında Türk Milli Eğitim Örgütü ve Yönetimi Eğitimde Yansımalar:VI, Ankara, 2001, s.250-268.
• Akyüz, Yahya, “Anaokullarının Türkiye’de Kuruluş ve Gelişim Tarihçesi”, Milli Eğitim, Sayı: 132, Ekim-Kasım-Aralık 1996, s.7-13.
• Akyüz, Yahya, “Öğretmenlik Mesleği ve Osmanlıda Kadın Öğretmen Yetişti- rilmesi”,Tarih ve Toplum, Aylık Ansiklopedik Dergi, İletişim Yayınları, Cilt:33, Sayı:195, Mart 2000.
• Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1999’a), Alfa Yayınları, İs- tanbul, 1999.
• Berker, Aziz, Türkiye’de İlköğretim, Milli Eğitim Basımevi, Ankara,1945.
• Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi I-II, Eser Matbaası, İstanbul,1977.
• Halide Salih, “Maarif Nezâreti Daire-i Aliyesine: Dârülmuallimât”, Tanin, Numara:56, 12 Eylül 1324.
• İstanbul Kız Muallim Mektebi 1933-Dârülmuallimât 1870, İstanbul Kız Muallim Mektebi Yayını, İstanbul, 1933.
• Kansu, Nafi Atuf, Türkiye Maarif Tarihi Hakkında Bir Deneme-I, Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi, İstanbul, 1930.
• Koçer, Hasan Ali, Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Problemi (1848-1967), Yargıçoğlu Matbaası, Ankara,1967.
• Mahmud Cevat, Maarif-i Umûmiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı, Matbaa- i Amire, 1338.
• Muallim Cevdet, “Dârülmuallimîn’in Yetmişinci Sene-i Devriyesi Münasebetiyle Verilen Konferans”, Tedrisat Mecmuası, Sayı: 32, 7 Mart 1332, s.175-200.
• Öztürk, Cemil, Türkiye’de Dünden Bugüne Öğretmen Yetiştiren Kurumlar, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1998.
• Öztürk, Cemil, Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikası, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1996.
• Sâtı, “Meşrutiyetten Sonra Maarif Tarihi”, Muallim, Sayı:19, 15 Şubat 1324, s.654-665.
• Somel, Selçuk Akşin, The Modernization Of Public Education In The Ottoman Empire 1839-1808, Brill, Leiden-Boston-Köln, 2001.
• Somel, Selçuk Akşin, “Osmanlı Modernleşme Döneminde Kız Eğitimi”, Kebikeç, Sayı:10, Ankara, 2000, s.223-238.
• Temelkuran, Tevfik, “Türkiye’de Açılan İlk Kız Öğretmen Okulu”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı:36, Eylül 1970, s.61-66.
• Uğurcan, Sema, “Tanzimat Devrinde Kadının Statüsü”, 150. Yılında Tanzimat, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları (Yayına Hazırlayan: Hakkı Dursun Yıldız), Ankara, 1992, s.497-510.