Likya Beyi Perikle ve Dönemine (MÖ 390/380-360) İlişkin Bazı Öneriler

Yıl 2020, Cilt: 84 Sayı: 299, 1 - 20, 27.04.2020

Ahmet Çelik

https://doi.org/10.37879/belleten.2020.1

Öz

Perikle bir Likya Beyi’dir. Onun döneminin siyasi hareketlerini açıklığa kavuşturabilmek adına yakın tarihli veya çağdaşı olan Trbbenimi, Arttum̃para, Mithrapata ve
Aruwãtijesi gibi önemli kişiler de mercek altına alınmıştır. Bu bağlamda Podalia Definesi’nin durumu incelenmiş ve Perikle’ye Likya Krallığı yolunu açan Arttum̃para ve
müttefiklerine karşı kazandığı zaferin tarihi ve tarafları, özellikle Limyra’da bulunan Tebursseli Mezar yazıtı göz önüne alınarak belirginleştirilmeye çalışılmış ve bu savaşa MÖ 370/365 tarihi önerilebilmiştir. Bu doğrultuda savaş öncesi Perikle’nin beylik sınırlarının Limyra ve yakın civarlarını kapsadığı, savaşla birlikte Telmessos’un ele geçirilip Arttum̃para’nın müttefikleri olabilecek Mithrapata ve Aruwãtijesi’nin de bertaraf edilmesiyle Perikle’nin önündeki engelin kalktığı ve öncelikle Milyas Bölgesi’ni
ele geçirilebildiği önerilmiştir. Ayrıca daha sonra ise bu kez Mithrapata ve Aruwãtijesi (Musa Dağı?) Definesi bağlamında dynastik dönem yerleşimi olabilecek Yukarı Olympos ve civarından yine Mithrapata ve Aruwãtijesi’nin gücünün çekilmesiyle engelin kalktığı ve Perikle’nin böylece Phaselis’i kuşatmış olabileceği önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Perikle, Trbbenimi, Arttum̃para, Mithrapata, Aruwãtijesi, Tebursseli, Likya

Some Suggestions Regarding to Lycian Dynast Perikle and his Time (390/380-360 BC)

Öz

Perikle is a Lycian Prince. In order to clarify the political movements of his time, important individuals such as Trbbenimi, Arttum̃para, Mithrapata and Aruwãtijesi who are his contemporaries also examined. In this context, the status of the Treasure of Podalia is examined and the historic victory and its parties against Arttum̃para and his allies, leading to the Lycian kingdom and Perikle elucidated by taking the Tebursseli Tomb inscription in Limyra into consideration and the war is dated 370/365 BC. Accordingly, it is suggested that before the war, Perikle’s borders covered Limyra and its immediate vicinity. With the war, Telmessos was captured and Mithrapata
and Aruwãtijesi, which could be the allies of Arttum̃para, were eliminated and the obstacles before Perikle removed and firstly Milyas region was captured. Additionally,
After the withdrawal of Mithrapata ve Aruwãtijesi’s hegemony in Upper Olympos and its vicinity which can be a dynastic period settlement in terms of Mithrapata ve
Aruwãtijesi (Mount Musa?) Treasury, the obstacle eliminated and therefore Perikle may have laid siege to Phaselis.

Anahtar Kelimeler

Perikle, Trbbenimi, Arttum̃para, Mithrapata, Aruwãtijesi, Tebursseli, Lycia

Kaynakça

• Akşit, Oktay, Likya Tarihi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1967.
• Benda-Weber, Isabella, Lykier und Karer. Zwei autochtone Ethnien Kleinasiens Zwischen Orient und Okzident, Asia Minor Studien 56. Bonn 2005.
• Borchhdart, Jürgen, “Zur Politik Der Dynasten Trbbénimi und Perikle von Zémuri”, Lykia III, 1996-1997, s. 1-23.
• Borchhdart, Jürgen, Limyra: Zemuri Taşları, Likya Bölgesi’nde Limyra Antik Kenti’nin Gizemli Sularında Yapılan Arkeolojik Araştırmalar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 1999.
• Borchhdart, Jürgen - Neumann, Günter - Schulz, Klaus, “Tuminehi/Tymnessos”, Adalya VI, 2003, s. 21-89.
• Bryce, Trevor R., The Lycians I. The Lycians in Literary and Epigraphic Sources, Museum Tusculanum Press, Copenhagen 1986.
• Büyükyörük, Ferhan - Çelik, Ahmet, “Mithrapata ve Aruwãtijesi (Musa Dağı?) Definesi”, Cedrus VII, 2019, s. 239-265.
• Camgöz, Filiz, MÖ 2-M.S. 1. Yüzyıllarda Lykia Tarihi: Roma ile İlişkileri, Eyalet Olma Süreci, İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010.
• Childs, W. A. P., “The Date of the Heroon from Gölbaşı – Trysa”. American Journal of Archeology 77, 1973, s. 210.
• Childs, W. A. P., “Prolegomena to a Lycian Chronology II: the Heroon from Trysa”. Revue Archéologique, 1976, s. 281-316.
• CNG Auction-49, Classical Numismatic Group-49. An Internet & Mail Bid Sale, Lancester-London, 1999. ___________84, Classical Numismatic Group-84. An Internet & Mail Bid Sale, Lancester-London, 2010. ___________85, Classical Numismatic Group-85. An Internet & Mail Bid Sale, Lancester-London, 2010.
• ___________88, Classical Numismatic Group-88. An Internet & Mail Bid Sale, Lancester-London, 2011.
• ___________97, Classical Numismatic Group-97. An Internet & Mail Bid Sale, Lancester-London, 2014.
• ___________99, Classical Numismatic Group-99. An Internet & Mail Bid Sale, Lancester-London, 2015.
• ___________102, Classical Numismatic Group-102. An Internet & Mail Bid Sale, Lancester-London, 2016.
• ___________105, Classical Numismatic Group-105. An Internet & Mail Bid Sale, Lancester-London, 2017.
• Çevik, Nevzat, Likya Kitabı, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, İstanbul 2015.
• Demir, Muzaffer, “Peloponnesos Savaşı (İ.Ö. 431-404) Sırasında Karya ve Likya’ya Yönelik Atina Seferlerinin Amaçları: Yeni Bir Gözden Geçirme”, Adalya VII, 2004, s. 69-100.
• Doğan, Yadigar, Dynastik Lykia: Sikkeler Işığında İdari Örgütlenme ve Tarihi Coğrafya, Akdeniz Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Antalya 2012.
• ___________ “Dynastik Lykia: Sikkeler Işığında İdari Örgütlenme ve Tarihi Coğrafya”, ed. Tarkan Kahya, Aşkım Özdizbay, Nihal Tüner Önen, Marc Wilson, Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması II: Anadolu Akdenizi Sempozyumu 04-07 Kasım 2015, Sempozyum Bildirileri, Antalya 2015, s. 201-216.
• Fellows, Charles, Coins of Ancient Lycia: Before the Reign of Alexander, London 1855.
• Fried, Lisbeth S., The Priest and the Great King: Temple-Palace Relations in Persian Empire, Biblical and Judaic Studies Volume 10, The University of California, Indiana 2004.
• Gorecki, Joachim, “Sikke Basımı ve Sikke Buluntuları”, Limyra: Zemuri Taşları, Likya Bölgesi’nde Limyra Antik Kenti’nin Gizemli Sularında Yapılan Arkeolojik Araştırmalar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 1999, s. 123-136.
• Head, Barclay Vincent, Historia Numorum: A Manual of Greek Numismatics: New and Enlarged Edition, Clarendon Press, Oxford 1911.
• İşkan, Havva - Işık, Fahri, “Likya Ev Mimarisi Üzerine”, ed. Oktay Belli - Belma Barış Kurtel, 60. Yaşında Sinan Genim’e Armağan Makaleler, İstanbul 2005, s. 399-405.
• Işık, Fahri, “Anadolu Likya Uygarlığı: Likya’nın “Hellenleşmesi” Görüşüne Eleştirel Bir Yaklaşım”, Anadolu/Anatolia 36, 2010, s. 65-125.
• ___________, “Likya Uygarlığı’nın Anadolu-İon Özü Üzerine –Beylikler Dönemi’nin Ksanthos’u Özelinde-”, ed. Havva İşkan - Erkan Dündar, Lukka’dan Likya’ya: Sarpedon ve Aziz Nikolaos’ın Ülkesi, İstanbul 2016, s. 436-459.
• Işın, Gül, “The Easternmost Rock Tomb in Lycia: ‘Topal Gavur’ at Asartaş”, Lykia I, 1994, s. 68-77.
• ___________, “Topal Gavur’dan Apollonias’a: Bir Keşif Öyküsü” Aktüel Arkeoloji (Mart/Nisan) 2011, s. 88-95.
• Keen, Antony G., Dynastic Lycia: A Political of History of the Lycians and Their Relations with Foreign Powers, c. 545-362 BC., Brill, Leiden 1998.
• Kolb, Frank, “Hanedanlık Yerleşiminden Otonom Kente Gelişme: Klasik Çağda Likya’da Akültürasyon”, Adalya III, 1998, s. 37-62.
• ___________ , “Beylikler Dönemi’nde Likya (MÖ 550-360)”, ed. Havva İşkan - Erkan Dündar, Lukka’dan Likya’ya: Sarpedon ve Aziz Nikolaos’ın Ülkesi, İstanbul 2016, s. 36-45.
• Kolb, Frank - Tietz, Werner, “Zagaba: Münzprägung und politische Geographie in Zentrallykien”, Chiron 31, 2001, s. 347-416.
• Kolb, Frank - Thomsen, Andreas, “Forschungen zu Zentralorten und Chora auf dem Gebiet von Kyaneai (Zentrallykien): Methoden, Ergbenisse, Probleme”, ed. Frank Kolb, Chora und Polis. Kolloquien 54, 2004, 1-42.
• Korkut, Taner, “Die Götterdarstellungen auf den Münzen von Tlos”, Marburger Winckelmann-Programm, 2014, 17-34.
• Kraay, Colin M., - Hirmer, Max, Greek Coins, Abrams, New York 1966.
• Kraay, Colin M., Archaic and Classical Greek Coins, Methuen, London 1976.
• Landskron, Alice, Das Heroon von Trysa, Schriften des Kunsthistorischen Museums, Band 13 A, Wien 2015.
• Olçay, Nekriman - Mørkholm, Otto “The Coin Hoard From Podalia”. Numusmatic Chronicle. Seventh Series. Vol. XI, 1971, s. 1-29.
• Özüdoğru, Şükrü, “Pttara and the Dynast Wakhssepddimi (Wekhssere II)”, Adalya X, 2007, s. 31-48.
• ___________, Arkaik Dönem Plastik Eserleri Işığında Lykia İkonografisinde Yerli ve Yabancı Unsurlar, Akdeniz Üniversitesi, Doktora Tezi, Antalya 2008.
• Rix, Emma, Tombs and Territories: The Epigraphic Culture of Lycia, c. 450-197 BC, Oxford 2015.
• Robinson, E. S. G., “Coins from Lycia and Pamphylia”, The Journal of Hellenic Studies Volume 34, 1914, s. 36-46.
• Roosevelt, Christopher H., “Iron Age Western Anatolia: The Lydian Empire and Dynastic Lycia”, ed. D. T. Potts, A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East Volume I, 2012, s. 896-913.
• Schwabacher, Willy, “Lycian Coin Portraits”, ed. Colin M. Kraay - G. Kenneth Jenkins, Essays in Greek Coinage: Presented To Stanley Robinson, Oxford, 1968, s. 111-124.
• Sear, David R., Greek Coins and Their Values (Volume II: Asia and North Africa), London 1979.
• Seyer, Martin, “Kral Perikle’nin Şehri: Limyra”, ed. Havva İşkan - Erkan Dündar, Lukka’dan Likya’ya: Sarpedon ve Aziz Nikolaos’ın Ülkesi, İstanbul 2016, s. 260-273.
• Sheedy, Kenneth A.,“The Heroic Image and the Portrait Coinages of Lykian Dynasts”, ed. N. Wright, Ancient Coins from Asia Minor and the East: Selections from the Colin Pitchfork Collection, Ancient Coins in Australian Collections Volume 2, 2011, s. 23-29.
• Şare, Tuna, Dress and Identity in the Arts of Western Anatolia: the Seventh Through Fourth Centruies BCE, Rutgers University, Ph. D. Thesis, New Jersey 2011.
• ___________, “The Sculpture of the Heroon of Perikle at Limyra: the Making of a Lycian King, Anatolian Studies Volume 63, 2013, s. 55-74.
• Tavernier, Jan, Iranica in the Achaemenid Period (ca. 550-330 B.C.) Lexicon of Old Iranian Proper Names and Loanwords, Attested in Non-Iraian Texts, Paris 2007.
• Ten Cate, Houwink P. J. H., The Luwian Populations Groups of Lycia and Cilicia Aspera During the Hellenistic Period. Leiden 1961.
• Thomsen, Andreas, “Die Siedlungen auf dem Avşar Tepesi – ein neuentdeckter lykischer ‘Dynasten’-Sitz nahe Kyaneai”, ed. Frank Kolb, Asia Minor Studien Band 24, Lykische Studien 3, 1992, s. 31-38.
• ___________, “Arbeiten auf dem Avşar Tepesi 1993/1994”, ed. Frank Kolb, Asia Minor Studien Band 29, Lykische Studien 4,1998, s. 43-54.
• ___________ , (a) “Oberflächenuntersuchungen auf dem Avşar Tepesi”, ed. Frank Kolb, Asia Minor Studien Band 41, Lykische Studien 5, 2000, s. 9-18.
• ___________, (b) “Bericht über eine Sondage am Dynastengrab auf dem Avşar Tepesi”, ed. Frank Kolb, Asia Minor Studien Band 41, Lykische Studien 5, 2000, s. 19-32
• ___________ , Die Lykische Dynastensiedlung Auf Dem Avşar Tepesi. Bonn 2002.
• Tietz, Werner , “Orta Likya: Kyaneai, Phellos, Kekova”, ed. Havva İşkan - Erkan Dündar, Lukka’dan Likya’ya: Sarpedon ve Aziz Nikolaos’ın Ülkesi, İstanbul 2016, s. 362-373.
• Triton XVI, In Conjunction with the 41st Annual New York International Numismatic Convention, 8-9 January, New York 2013.
• ___________, XVII, In Conjunction with the 42nd Annual New York International Numismatic Convention, 7-8 January, New York 2014.
• ___________, XVIII, In Conjunction with the 43rd Annual New York International Numismatic Convention, 6-7 January, New York 2015.
• ___________, XIX, In Conjunction with the 44th Annual New York International Numismatic Convention, 5 January,1-2, New York 2016.
• Vismara, Novella, “Problemi Pondometrici Della Monetazione Arcaica della Lycia: Una Visione D’insieme”, XIII Congreso International de Numismática Madrid-2003, Madrid 2005, s. 307-315.
• ___________ , “Likya Sikkeleri”, ed. Havva İşkan - Erkan Dündar, Lukka’dan Likya’ya: Sarpedon ve Aziz Nikolaos’ın Ülkesi, İstanbul 2016, s. 122-135.
• Zimmermann, M., Untersuchungen zur Historischen Landenskunde Zentrallykiens, Antiquitas Reihe I: Abahandlungnezur alten Geschichte 42, Bonn 1992.