Van Bölgesinde Post-Urartu Dönemi: Yıkıntılar Üzerinde Yeni Bir Yaşam

Yıl 2012, Cilt: 76 Sayı: 276, 351 - 368, 01.08.2012

Veli Sevin

https://doi.org/10.37879/belleten.2012.351

Öz

Van Gölü havzasındaki Çavuştepe Kalesi, Van Kalesi Höyüğü ve Karagündüz Höyüğü kazılarından elde edilen arkeolojik veriler ışığında Urartu Krallığı’nın yıkılışı sonrasında gelenek görenek ve materyal kültürde kimi yenilikler ortaya çıkmıştır. Çavuştepe Kalesi’nin yıkılış sonrasındaki ilkel kullanım evresine ilişkin kanıtların yanı sıra Van Kalesi ve Karagündüz höyüklerinde Urartu tabakası üzerine kurulmuş mezarlıklarda saptanan yeni arkeolojik bulgular bir değişim-geçiş sürecinin başlamış olduğunu belgelemektedir. Urartu Krallığı ile daha sonraki “triangle ware" denen boya bezemeli çanak çömlek evresi arasındaki bu geçiş süreci “post-Urartu" olarak tanımlanabilir. Yeni çanak çömlek biçimleri Çavuştepe’nin, İÖ. 653 ya da 645 yılında tahrip edildiği benimsenen Ayanis Kalesi’nden daha uzun ömür sürdüğünü ortaya koymakta ve Urartu Krallığı’nın yıkılış tarihinin İÖ. 7. yüzyılın ortalarından daha sonra olduğuna işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Post-Urartu, Çavuştepe Kalesi, Van Kalesi Höyüğü, Karagündüz

Post-Urartian Period in the Van Region, Eastern Turkey

Öz

Thanks to the archaeological reconnaisances conducted at the Çavuştepe Fortress, Van Kale Mound, and the mound of Karagündüz in the Lake Van region it is evident that some new elements appeared both in tradition and material culture after the end of Urartian Kingdom. Together with the evidence on the primitive stage after the destruction of Çavuştepe fortress new archaeological finds unearthed from the cemeteries on Urartian layers at the mounds of Van Kale and Karagündüz have revealed that a new transition process was starting out. This transition between the Urartian Kingdom and the painted pottery culture of the so-called “triangle ware" can be defined as post-Urartian period. New pottery forms have revealed that the Urartian fortress of Çavuştepe was long-lasting than Ayanis destructed in 653 or 645 B.C. and suggests that the collapse of the kingdom of Urartu might be after the middle of the seventh century B.C.

Anahtar Kelimeler

Post-Urartian, Çavuştepe Fortress, Van Kale Mound, Karagündüz

Kaynakça

• Arslan Sevin, N., V. Sevin 2007. “Eastern Anatolian Beads Through the Ages”, International Bead & Beadwork Conference (yay. haz. J. Allen, V. Hector), İstanbul
• ––––––––––, 2008.“Urartu Boncuklar›”, Toplumsal Tarih 171:32-37.
• Barnett, R.D., 1982. “Urartu”, The Cambridge Ancient History (2), Cambrid- ge: 314-371.
• Baflaran, S., 1989. “Çavuştepe Madencilik Atölyesi”, Jale İnan’a Armağan (yay.haz. N.Başgelen, M.Lugal), İstanbul: 443-448.
• Cuyler Young, T. Jr., 1965. “A Comparative Ceramic Chronology for Western Iran, 1500-500 B.C.”, Iran III: 53-83.
• Çevik, Ö., 2008. “Periodisation Criteria for Iron Age Chronology in Eastern Anatolia and Neighbouring Regions”, Ancient Near Eastern Studies 45: 1-20.
• Çilingiro€lu, A., 1999. “When was the castle of Ayanis built and what is the meaning of the word s‘uˇri’?”, Anatolian Iron Ages 4 (eds. A.Çilingiroğlu, R.J.Matthews), Anatolian Studies 49: 55-60.
• ––––––––––, 2001. “Temple Area”, Ayanis I (eds. A.Çilingiro€lu, M.Salvini), Roma:37-65
• ––––––––––, 2008. “Rusa son of Argiflti. Rusa II or Rusa III? “, Ancient Near Eastern Studies 45: 21-29.
• Çilingiroğlu, A., Z. Derin 2001. “Armour and Weapons “, Ayanis I (eds. A.Çilingiroğlu, M. Salvini), Roma: 155-187.
• Dyson, R.H., 1965. “Problems of Protohistoric Iran as seen from Hasanlu”, Journal of Near Eastern Studies 24: 193-217.
• ––––––––––, 1999. “Triangle-Festoon Ware Reconsidered”, Iranica Antiqua XXXIV: 115-144.
• Emre, K., 1969. “Altıntepe’de Urartu Seramiği”, Belleten 131: 279-289.
• Erdem, A., A. Batmaz 2008. “Contributions of the Ayanis Fortress to Iron Age Chronology”, Ancient Near Eastern Studies 45: 65-84.
• Erzen, A., 1964. “Çavuştepe Kazısı”, Belleten 111: 569-570.
• ––––––––––, 1965. “Van Bölgesi Kazıları”, Belleten 115: 554-555.
• ––––––––––, 1968. “Van Bölgesi Çavuştepe 1967 Kazısı”, Belleten 127: 412-418.
• ––––––––––, 1978. Çavuştepe I: M.Ö. 7.-6. Yüzyıl Urartu Mimarlık Anıtları ve Orta-çağ Nekropolü, Ankara.
• ––––––––––, 1986. “1985 Yıl› Çavufltepe Kazısı Çalışmaları”, VIII. Kazı Sonuçları Toplantısı I: 305-309
• Ghirshman, R., 1954. Mission Archéologique en Iran XXXVI. Village Perse-Achéménide, Paris.
• Goff, C., 1968. “Luristan in the First Half of the First Millennium B.C.”, Iran VI: 105-134.
• ––––––––––, 1985. “Excavations at Baba Jan: The Architecture and Pottery of Level I”, Iran XXIII: 1-20.
• Gopnik, H., 2000. The Ceramics of Godin II: Ceramic Variability in the Archaeological Record, University of Toronto.
• Kalkan, H., 2008. M.Ö.6-4. Yüzyıllarda Doğu Anadolu: Tarihsel ve Kültürel Değerlendirme İzmir (Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yayınlanmamış doktora tezi).
• ––––––––––, 2011. “Doğu Anadolu’da Geç Demir Çağ. Sorunlar ve Gözlemler” Olba (baskıda)
• Kessler, K., 1986. “Zu den Beziehungen zwischen Urartu und Mesopotamien”, (hrsg. V.Haas), Das Reich Urartu.Ein altorientalischer Stadt im 1. Jahrtausend v.Chr. Xenia. Universitätsverlag Konstanz GMBH: 59- 86.
• Khodjach, S.I., N.S. Troukhtanova, K.L. Hovannisian 1972. Erébouni, Moskva.
• Kohl, P.L., S. Kroll 1999. “Notes on the Fall of Horom”, Iranica Antiqua 34: 243-259
• Konyar, E., 2011. “Excavations at the Mound of Van Fortress/Tushpa”, Colloquium Anatolicum X: 147-166.
• Kroll, S., 1976. Keramik Urartäischer Festungen in Iran, Archäologische Mitteilungen aus Iran Ergänzungsband 2, Berlin
• ––––––––––, 1979. “Meder in Batsam”, Bastam I: Ausgrabungen in den urartäischen Anlagen 1972-1975 (hrsg. W. Kleiss), Berlin: 229-234.
• ––––––––––, 1984. “Urartus Untergang in anderer Sicht”, ‹stanbuler Mit- teilungen 34: 152-169.
• ––––––––––, 2003. “Medes and Persians in Transcaucasia?”, Continuity of Empire (?) Assyria, Media, Persia (eds. G.B. Lanfrachi, M.Roaf, R. Rolliner), History of the Ancient Near East/Monographs- V, Padova: 282-287.
• ––––––––––, 2011. “İran’daki Urartu Şehirleri”, Urartu. Doğuda Değişim (yay.haz. K.Köroğlu, E. Konyar), Yap› Kredi Yayınları, İstanbul: 150-169
• Martirosyan, A.A., 1961. Gorod Teisebaini, Erevan.
• Medvedskaya, I., 1989. “The End of Urartian Presence in the Region of Lake Urmia”, Archaeologia Iranica et Orientalis. Miscallenea in Honorem Louis Vanden Berghe I (eds., L.de Meyer, E.Haerinck), Gent: 439-452.
• Oelsner, J., 1999/2000. “Rezenzionen”, Archiv für Orientforschung 46/47: 373-380.
• Piotrovskii, B., 1969. Urartu, Archaeologia Mundi, München.
• Roaf, M., 2010. “Thureau-Dangin, Lehmann-Haupt, Rusa Sarduri hi and Rusa Erimena hi”, Armenian Journal of Near Eastern Studies V/1: 66-82.
• Rollinger, R., 2008. “The Median ‘Empire’, the end of Urartu and Cyrus’ the Great’s Campaign in 547 (Nabonidus Chronicle II, 16)”, Ancient West and East 7: 51-65.
• Salvini, M., 2002. “Una Stele di Rusa III Erimenahi dalla zona di Van”, Studi Micenei ed Egeo-Anatolici XLIV: 115-143.
• ––––––––––, 2006. Urartu Tarihi ve Kültürü (Almanca’dan çeviren B. Aksoy), Arkeoloji ve Sanat Yay›nlar›, ‹stanbul.
• Sarkhosh Curtis, V., J. Simpson 1998. “Archaeological News from Iran: Second Report”, Iran 36: 185-194.
• Sevin, V. 1985. “Van Bölgesi Yüzey Araştırması, 1984”, III. Araştırma Sonuçları Toplantısı: 287-295.
• ––––––––––, 1998. “Van/Karagündüz Kazılarının Işığında Doğu Anadolu Geç Demir Çağ Çanak Çömleği”, Karatepe’deki Işık. Halet Çambel’e Sunulan Yazılar (yay.haz. G.Arsebük et al.), İstanbul: 715-726.
• ––––––––––, 2002. “Late Iron Age Pottery of the Van Region Eastern Anatolia: In the Light of the Karagündüz Excavations”, Mauerschau. Fetschrift für Manfred Korfmann 1 (hrsg. R.Aslan et alii), Remshalden- Grunbach: 475-482.
• Sevin, V., A. Özfırat 2001. “Van-Altıntepe Excavations”, İstanbul University’s Contributions to Archaeology in Turkey (yay.haz. O. Belli), İstanbul.
• Sevin, V., A. Özfırat, E. Kavaklı 1999. “1997-1998 Van-Altıntepe Urartu Nekropolü Kazıları”, 21. Kazı Sonuçları Toplantısı 1: 421-434.
• ––––––––––, 2000. “Van-Karagündüz Kazıları (1997 Yılı Çalışmaları)”, Belleten 238: 847-867.
• Stone, E., P. Zimansky 2001. “Survey and Soundings in the Outer Town of Ayanis 1996-1998”, Ayanis I (eds. A.Çilingiro€lu, M.Salvini), Roma: 355-375.
• ––––––––––, 2003. “The Urartian Transformation in the Outer Town of Ayanis”, Archaeology in the Borderlands. Investigations in Caucasia and Beyond (eds. A.T.Smith, K.S.Rubinson), California, Los Angeles: 213- 228.
• Stronach, D., 1969. “Excavations at Tepe Nush-i Jan, 1967”, Iran VII: 1- 19.
• ––––––––––, 1974. “Achaemenid Village I at Susa and the Persian Migration to Fars”, Iraq XXXVI: 239-248.
• ––––––––––, 2007. “The Campaign of Cyrus the Great in 547 B.C. A Hitherto Unrecognized Source fort he Early History of Armenia”, Armenian Journal of Near Eastern Studies II: 163-173.
• Stronach, D., M. Roaf 1978. “Excavations at Tepe Nush-i Jan: Part 2. Median Pottery from the Fallen Floor in the Fort”, Iran XVI: 11- 24.
• Tarhan, M.T., 1993. “An Urartian Intramural ‘Pithos Burial’from the Mound of Van Kalesi”, Fetschrift für P. Neve. İstanbuler Mitteilungen 43: 279-282.
• ––––––––––, 1994. “Recent Research at the Uartian Capital Tushpa”, Tell Aviv 21/1: 22-57.
• ––––––––––, 2007. “Median and Achaemenid Periods at Tuspˇa”, The Achaemenid Impact on Local Populations and Cultures in Anatolia (yay.haz. İ. Delemen et alii.). Papers presented at the international workshop İstanbul 20-21 May 2005: 117-130.
• Tarhan, M.T., V. Sevin 1992. “Van Kalesi ve Eski Van şehri Kazıları, 1991”, XIV. Kazı Sonuçları Toplantısı I: 407-429.
• ––––––––––, 1994. “Van Kalesi ve Eski Van şehri Kazıları 1990 Yılı Çalışmaları”, Belleten 220: 843-854.
• Tiratsyan, N., 2010. “An Urartian Jar Burial from Nor Armavir”, Armenian Journal of Near Eastern Studies (ARAMAZD), Urartu and its Neighbours. Fetschrift in Honor of N. Harutyunyan V/2: 134-146.
• Wartke, R-B., 1993. Urartu das Reich am Ararat, Mainz am Rhein.
• Xnkikyan, O.S., 2002. Syunik during the Bronze and Iron Ages, Mayreni Publishing.
• Young, T.C. Jr., 1965. “A Comparative Ceramic Chronology for Wes- tern Iran, 1500-500 B.C.”, Iran III: 53-85.
• Zimansky, P., 1981. “Bones and Bullae: An Enigma from Bastam, Iran”, Archaeology, November/December: 53-55.
• ––––––––––, 1988. “”MB2/OB5 Excavations and the Problem of Urartian Bone Rooms”, Bastam II (hrsg. W.Kleiss). Teheraner Forschungen 5, Berlin: 107-124.
• ––––––––––, 1995. “An Urartian Ozymandias”, Biblical Archeologist 58/2: 94- 100.
• ––––––––––, 2005. “The Cities of Rusa II and the end of Urartu”, Anatolian Iron Ages 5 (eds. A.Çilingiroğlu, G. Darbyshire), Ankara: 235- 239.