Batı Anadolu’daki Türk Yayılışına Karşı Bizans İmparatorluğu’nun Kuman-Alan Topluluklarını Balkanlardan Anadolu’ya Nakletmesi

Yıl 2012, Cilt: 76 Sayı: 276, 403 - 418, 01.08.2012

Yusuf Ayönü

https://doi.org/10.37879/belleten.2012.403

Öz

Bizans İmparatorluğunun uzun tarihi boyunca zaman zaman bazı toplulukların askerî sebeplerle imparatorluğun bir bölgesinden başka bir bölgesine zorunlu olarak göçürüldükleri bilinmektedir. XI. yüzyılın ikinci yansından itibaren Orta ve Doğu Anadolu Bölgesi’ni tedricen Türklere kaptıran Bizans yönetimi, Batı Anadolu’daki son hâkimiyet sahalarını kaybetmemek için büyük çaba sarf etmiştir. Bu doğrultuda alman önlemler çerçevesinde Balkanlardan Kuman ve Alan toplulukları Anadolu’ya getirilerek Türklerin yayılma sahalarına yerleştirildi. Bu makalede Bizans yönetiminin XIII. yüzyılın ortası ve XIV. yüzyılın hemen başında Batı Anadolu’daki Türk yayılışını durdurmak için uyguladığı askerî amaçlı iki büyük nüfus transferi ve bunların sonucu üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bizans İmparatorluğu, Kumanlar, Alanlar, Anadolu

The Transfer of Cumans and Alans from Balkans to Anatolia by Byzantine Empire against the Turkish Expansion in the Western Anatolia

Öz

It is known that during the long history of the Byzantine Empire, some communities who were forced to migrate from a region of the empire to another area occasionally. Byzantine government, losted gradually the Central and Eastern Anatolia to the Turks from the second half of the eleventh century, had made a great effort to stop the Turkish expansion into the last regions of the Byzantine Empire in the Western Anatolia. The measures taken within the framework of this policy, Cumans and Alans from Balkans were brought to Anatolia and was placed to expansion area of the Turks. This article will focus on the two major population transfer in the middle of the thirteenth century and the beginning of the fourteenth century by Byzantine rule for military purposes and the results of this transfer poicy.

Anahtar Kelimeler

Byzantine Empire, Cumans, Alans, Anatolia

Kaynakça

• Aksarayî, Kerîmüddin Mahmud, Müsâmeretü’l-Ahbâr ve Müsayeretü’l-Ahyâr, yay. O. Turan, Ankara 1943; Türkçe çev. I, Mürsel Öztürk, Ankara 2000.
• Angold, Michael, A Byzantine Government in Exile Government and Society under the Laskarids of Nicaea (1204-1261), Oxford 1975.
• Angold, Michael, The Byzantine Empire 1025-1081, New York 1988.
• Ayönü, Yusuf, Katalanlar›n Anadolu ve Trakya’daki Faaliyetleri (1302-1311), İzmir 2009.
• Barthold, V. V., “Ani”, ‹A., C.I, Eskişehir 1997, s.435-437.
• Bartusis, Mark C., The Late Byzantine Army; Arms and Society, 1204-1453, Philadelphia 1997.
• Bafltav, Şerif, Bizans İmparatorluğu Tarihi Son Devir (1261-1461), Ankara 1989.
• Brockelmann, Carl, İslâm Ulusları ve Devletleri Tarihi, çev. Neşet Çağatay, Ankara 1992.
• Carım, Fuad, Tarihin Türk’e Yüklediği Çetin Görev, İstanbul 1965.
• Cedrenus, Georgius, Synopsis Historiarum, II, CSHB, yay., I. Bekker, Bonn 1839.
• Charanis, Peter, “On the Asiatic Frontiers of the Empire of Nicaea”, Orientalia Christiana Periodica, XIII (1947), s.58-62.
• Charanis, Peter, “Ethnic Changes in the Byzantine Empire in the Seventh Century”, Dumbarton Oaks Papers, 13 (1959), s.23-44.
• Charanis, Peter, “The Transfer of Population as a Policy in the Byzantine Empire”, Comparative Studies in Society and History, 3/2 (Jan., 1961), s.140-154.
• Cheynet, Jean-Claude, “Les transferts de population sous la contrainte à Byzance”,Travauxetrecherchesdel’UMLVT, Lettératures Siciences hu- maines Les diplomacements contraints de population Marne-la- Vallée 2003, s. 45-69.
• Ersan, Mehmet, Selçuklular Zamanında Anadolu’da Ermeniler, Ankara 2007.
• Ersan, Mehmet, “Katalanların Anadolu’daki Faaliyetleri: 1304”, Uluslararası Batı Anadolu Beylikleri Sempozyumu, Bildiriler, 18-20 Ekim 2004, Balıkesir, s. 76-84.
• Ersan, Mehmet, “Katalanların Gelibolu ve Yöresindeki Faaliyetleri”, Çanakkale Tarihi, I, İstanbul 2008, s. 607-614.
• Geanakoplos, Deno John, Emperor Michael Palaeologus and the West 1258-1282 a Study in Byzantine-Latin Relations,Cambridge-Massachusetts 1959.
• Geôrgios Akropolitês, Khronikê Syngrafê, yay., Antônios D. Panagiôtou, Atina 2003.
• Giannakopoulos, Kônstantinos, “Hê Politikê tou Mikhaêl VIII stê Mikra Asia”, HHelE, C.9, Atina 1980, s.135-137.
• Grêgoras, Nikêforos, Rômaikê Historia, C.I, (1204-1341), yay., Dêmêtrês Moshos, Atina 1997.
• Hernandez, Frances, “The Turks with the Grand Catalan Company, 1305-1312”, Boğaziçi Üniversitesi Dergisi, 2, 1974, s.25-45.
• Honigmann, Ernst, Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı, çev. Fikret Işıltan, İstanbul 1970.
• Hopwood, Keith, “The Catalan Company in Anatolia and the Turkish Conquest of the Western Seaboard”, XIV. Türk Tarih Kurumu Kongresi, Bildiriler (9-13 Eylül 2002), I, Ankara, 2005, s. 383-390.
• Işın Demirkent, “1071 Malazgirt Savaşına Kadar Bizans’›n Askerî ve Siyasî Durumu”, T.D., Sa. 33, İstanbul 1982, s.133-146.
• İbn Bibi, El Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye, yay., A. Sadık Erzi, Ankara 1956; Türkçe çev., Mürsel Öztürk, I, Ankara 1996.
• Kaegi, Walter Emil, “The Contribution of Archery to Turkish Conquest of Anatolia”, Speculum, XXIX, January 1964, s.96-108.
• Komnena, Anna, The Alexiad of The Princess Anna Komnena, İngilizce çev., A. Dawes, London 1969; Türkçe çev., Bilge Umar, Alexiad: Anadolu’da ve Balkan Yarımadası’nda İmparator Alexios Komnenos Dönemi’nin Tarihi Malazgirt’in Sonrası, İstanbul 1996.
• Köprülü, Fuad, Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Ankara 1984.
• Kurat, Akdes Nimet, IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara 1992.
• Laiou Angeliki E., Constantinople and the Latins the Foreign Policy of Andronicus II 1282-1328, Massachusetts 1972.
• Laiou, Angeliki E., “To Vyzantio kai Hê Dysê”, Hê Historia tou Hellênikou Ethnous, 8, Atina 1980, s.166-183.
• Lampsidês, O. D., “O Antagônismos Metaksy tôn Kratôn tês Nikaias kai tôn Megalôn Komnênôn dia tên Klêronomian tês Vyzantinês Ideas”, AP, 34, (1977-78), s.3-19.
• Mango, Cyril, Bizans Yeni Roma İmparatorluğu, çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul 2008.
• Morgan, David, The Mongols, Cambridge-Massachusetts 1990.
• Nicol, Donald M., The Despotate of Epiros, 1267–1479: A Contribution to the History of Greece in the Middle Ages. Cambridge, 1984.
• Nicol, Donald M., Bizans’ın Son Yüzyılları (1261-1453), çev., Bilge Umar, İstanbul 2003.
• Norwich, John Julius, Byzantium The Decline and Fall, New York 1996.
• Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, Ankara 1991.
• Ostrogorsky, Georg, “The Palaelogi”, CMH, C.IV, Cambridge 1966, s.331-387.
• Öden, Zerrin Günal, “Bizans İmparatorluğu’nun Türklere Karşı Alan ve Katalanlar ile İttifakı”, İ.Ü.E.F.T.D., Sa. 35, (1994), s.123-129.
• Pakhymeres, Georgios, Relations Historiques, XXIV/1, XXIV/2, notlar Albert Failler Fransızca çev., Vitalien Laurent, Paris 1984; XXIV/4, notlar ve Fransızca çev., Albert Failler, Paris 1999.
• Runciman, Steven, “Anadolu’nun Ortaçağlardaki Rolü”, Belleten, VII/27, (1943), s.549-556
• Simpat Vekayinâmesi (951-1334), çev. Hrant D. Andreasyan (Türk Tarih Kurumu’nda Basılmamış nüsha)
• Treadgold, Warren, Byzantium and Its Army 284-1081, Stanford-California 1995.
• Treadgold, Warren, A History of the Byzantine State and Society, Stanford-California 1997.
• Turan, Osman Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul 1996.
• Uçar, Şahin, Anadolu’da İslâm-Bizans Mücadelesi, İstanbul 1990.
• Vardan Vartabet, “Türk Fütühatı Tarihi (889-1262)”, Tarih Semineri Dergisi, 1/2, çev. Hrant D. Andreasyan, İstanbul 1937, s.154-245.
• Vásáry, István, Cuman and Tatars Oriental Military in the Pre-Ottoman Balkans, 1185-1365, New York 2005; Türkçe çev., Ali Cevat Akkoyunlu, Kumanlar ve Tatarlar Osmanlı Öncesi Balkanlar’da Doğulu Askerler (1185-1365), İstanbul 2008.
• Vasiliev, A. A., History of the Byzantine Empire, II, Wisconsin 1976.
• Vryonis, Speros, “Mikra Asia (1204-1453)”, HHelE, C.9, Atina 1980, s. 316-325.
• Wittek, Paul, Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu, çev., Fatma Gül Berktay, İstanbul 1995.
• Wittek, Paul, Menteşe Beyliği 13-15 inci Asırda Garbî Küçük Asya Tarihine Ait Tetkik, çev., O.Ş. Gökyay, Ankara 1999.
• Wolf, R. L., “The Lascarids’ Asiatic Frontiers Once More”, Orientalia Christiana Periodica, XV (1949), s.194-197.
• Yınanç, Mükrimin Halil, Türkiye Tarihi: Selçuklular Devri I Anadolu’nun Fethi, İstanbul 1934.