Teacher of Anatolia Seljuk Princess and Sultans: Mecdüddin İshak

Yıl 2012, Cilt: 76 Sayı: 276, 419 - 430, 01.08.2012

Mehmet Ali Hacıgökmen

https://doi.org/10.37879/belleten.2012.419

Öz

People who are engaged in education of “Melik”s in Turkish history are called Atabey or Lala. These people were the advisers of the Sultan therewithal. Mecdüddün İshak was also one of them. We know that he was the son of Gıyaseddin Keyhüsrev I and hodja and advicer of İzzedin Keykavus I. He was not only engaged in sultan teaching, he was also a very important diplomat establishing the relationship between Turkey Selcuks and Abbasi Caliphate in the years of 1204 and 1221. He accomplished this mission successfully; the commissionaire of fütüvvet organisation revivified by Nasr Li Dinillah was brought to Anatolia. It was a chance for Turkey Seljuks that these commissionaires were Evhadüddin Kirmanî and Şeyh Nasiruddin Mahmud (Ahi Evren). Thus, Meddüddün îshak conduced to foundation of an organisation in Anatolia called Ahilik. He also brought a lot of scholar to Anatolia. This subject will be studied in our paper.

Anahtar Kelimeler

Mecduddin Ishak, Ibnu’I- Arabi, Futuvve, Konevi, Gıyaseddin Keyhusrev

Türkiye Selçukluları Şehzade ve Sultanlar Muallimi Mecdüddin İshak

Öz

Türkiye tarihinde Meliklerin eğitimi ile iştigal eden kişilere Atabey veya Lala denir. Bu kişiler Sultanların ve Meliklerin aynı zamanda danışmanlarıdır. Mecddüddün İshak da böyle birisidir. Onun, I. Gıyaseddin Keyhüsrev ve oğlu I. İzzeddin Keykavus’un hocalığını ve danışmanlığını yaptığını biliyoruz. Mecdüddin İshak sultan muallimliği yapmamış aynı zamanda, Türkiye Selçuklularının 1204-1221 yıllan arasında Abbasi Halifeliği ile ilişkilerini sağlamış çok önemli bir diplomattır. Bu görevini başarı ile yerine getirmiş, Nâsır Li Dinillah taralından yeniden ihya edilen futüvvet teşkilatı temsilcilerinin Anadolu’ya gelmesi sağlanmış, bu temsilcilerin Evhadüddin Kirmanî ve Şeyh Nasiruddin Mahmud (Ahi Evren) olması Türkiye Selçukluları için bir şans olmuştur. Böylece Anadolu’da adına Ahilik dediğimiz bir teşkilatın kuruluşuna vesile olunmuştur. Aynı zamanda Anadolu’ya birçok âlimin gelmesi Mecdüddin İshak aracılığıyla olmuştur. Çalışmamızda bu konular üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mecdüddin İshak, İbnu’l- Arabi, Sadreddin Konevi, Fütüvvet, Gıyaseddin Keyhüsrev

Kaynakça

• Aksarayî, Kerimüddin Mahmud, Musameretu’l- Ahbar, (tr. M. Öztürk), TTK yay., Ankara 2000.
• Alptekin, Çoşkun, “Atabey” DİA, IV, İst. 1991.
• Atefl, Ahmet, “Muhiddin Arabi” İA, VIII, Eskişehir 2001.
• Artuk, İbrahim “Alaeddin Keykubâd’ın Meliklik Devri Sikkeleri”, Belleten, 44/1980.
• Anonim Selçukname Anadolu Selçuklu Devleti Tarihi, III, (yay. ve çev. F.N. Uzluk) Ankara, 1952.
• Baykara, Tuncer, I. Gıyaseddin Keyhusrev, TTK yay., Ankara 1997.
• Bayram, Mikâil, Ahi Evren Ahi Teşkilatının Kuruluşu, Konya 1997.
• Bayram, Mikail, “Selçuklu Devlet Yapısının Şekillenmesi” Türkiye Selçukluları Üzerine Araştırmalar Konya 2003.
• Bayram, Mikail, Şeyh Evhadüddin Hamid el- Kirmanî ve Menâkıb-Nâmesi, Konya 2005.
• Bayram, Mikail, “Sadruddin Konevi Kütüphanesi ve Kitaplar›”, Türkiye Selçukluları Üzerine Araştırmalar, Konya 2003.
• Ebu’l Ferec Ebu’l Ferec Tarihi, (çev. Ö.R. Doğrul) II, TTK. Yay. Ankara 1950.
• Eren, Mehmet “Sadreddin Konevî Zâviyesi ve Fâtiha Tefsîri,” Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1997, sayı: 7.
• Cebecioğlu Etem “Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin (560/1165 638/1240)Hayatı ve Eserleri”, İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-1), yıl: 9 [2008], sayı: 21.
• Duda, W., Die Selschukengeschihte des İbn Bibi, Cophenhagen 1959.
• İbnü’l-Adim, Zübdetü’l- Haleb min Tarihi Haleb, III, (nşr. Sâmi ed- Dehan, III, Dımaşk 1951.
• İbn Arabi, Muhâdaratü’l-ebrâr ve müsâmeretü’l-ahyâr, Konya Yusufağa Ktb. nr. 546.
• İbn Arabi, Futühatü’l-Mekkiye (nşr. Osman Yahya-İ. Medkur) IV, 1972.
• İbn Bibi, El- Evâmirü’l- Alaiyye fi’l-Umuri’l- Alaiyye I, Tıpkı Baı›m, (nşr. A. Erzi- N.Lugal) Ankara 1957.
• İbn Bibi, El- Evâmirü’l- Alaiyye fi’l-Umuri’l- Alaiyye (Selçuk-nâme), (çev. M. Öztürk), I-II, Kültür Bakanlığı yay. Ankara 1996.
• İbnü Vasıl, Müferricü’l- kürub fi Ahbari beni Eyyub (Nşr. Cemaleddin eş-Seyyal) III-IV, Kahire 1953.
• İbnü’l-Esir, el-Kamil fi’t-tarih, XI-XII, (trc. A. Ağırakça- A. Özaydın), İstanbul 1987.
• İbn Kesir, el- Bidâye ve’n-nihaye, (çvr. M. Keskin), XIII., İstanbul 1995.
• Hacıgökmen, Mehmet Ali, “Anadolu Selçukluları Zamanında Sadrü’d- Din Konevî’nin Türkmen İsyanlarına Bakışı” S.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sa.10/Güz 2001.
• Kaya, Selim I. Gıyaseddin Keyhüsrev ve II. Süleyman-şah Dönemi ve Selçuklu Tarihi 1192-1211) TTK yay., Ankara 2006.
• Keklik, Nihat Sadru’d-Din Konevî’nin Felsefesinde Allah, Kainat ve İnsan, İstanbul 1967.
• Koca, Salim Türkiye Selçukluları Tarihi (Malazgirt’ten Miryokefalon’a(1071-1176), II., Çorum 2003.
• Koca, Salim, Sultan I. İzzeddin Keykâvus, TTK Yay., Ankara 1997.
• Kılıç, M. Erol, “İbnü’l-Arabî”, DİA, XX., İstanbul 1999.
• Michel le Syren, Cronique de Michel le Syrien, III, (Fr. Çev. J. B. Habot, Paris 1905.
• Muhyiddin Muzaffer, Fetevâyı hindiyat, Konya Yusufağa ktb. nr.4688.
• Müneccimbaşı, Camiüddüvel (nşr.ve trc. Ali Öngül), II, İzmir 2001.
• Musa Sadri Sadru’d-Din Konevî Menakıp-nâmesi, Es’ad Ef. Ktb. nr. 1753.
• Özaydın, A. Kerim, “ İbnü’Esir” DİA, XXI, İstanbul 2000.
• Sahih Ahmed Dede, “Mecmuatü’t- Tevarihi’l- Mevleviyye” (Nşr. Cem Zorlu), Konya 1992.
• Sühreverdî, Ebu Hafs Şihâbuddin, Avârifu’l-Maârif-Tasavvufun Esasları, (trc. H.Kamil Yılmaz-İrfan Gündüz), İstanbul 1990.
• Strayer Joseps R., “Athir (Ibn Al)”, Dictionary of the Middle Ages, I, New York 1998.
• Taeschner, Franz, “İslam Ortaçağında Futuvve” ‹ktisat Fak. Mec., XVI/ 13- 14.
• Turan, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, 7. Baskı., Bogaziçi Yay., İstanbul 1999.
• Turan, Osman, “Keykubat I”, İA, VI., MEB Yay., Eskişehir 2001.