Kızılbaş Türk Don Juan’ın Avrupa Sefareti

Yıl 2012, Cilt: 76 Sayı: 276, 479 - 502, 01.08.2012

Serkan Acar

https://doi.org/10.37879/belleten.2012.479

Öz

Osmanlı-Safevî rekabeti Şah Abbas’ı Hıristiyan âleminde müttefik aramaya mecbur etti. Bu münasebetle 1599 yılında İran’dan Avrupa’ya bir elçi heyeti gönderildi. Heyete bu sırada İran’da bulunan Sir Anthony Sherley de dâhil edildi. Bu zat Şah Abbas’a kendini İskoçya kralının amcazadesi olarak tanıtmıştı. Asıl amacı ise maddi kazanım elde etmekti. Yine elçiler arasında Bayat boyuna mensup Oruç Beg isimli biri daha vardı. Bu sonuncunun babası bir muharebe sırasında Osmanlılar tarafından öldürülmüştü. Bundan ötürü Osmanlılara karşı kin besliyordu. Elçi heyeti Roma’ya ulaştığında Oruç Beg ve iki arkadaşı din değiştirerek Hıristiyan oldular. İspanya’ya ulaştıklarında ise vaftiz edildiler. Baş Sefir Hüseyin Ali Beg İran’a döndü ise de tanassur eden adamları İspanya’da yaşamaya devam ettiler. Oruç Beg yolculuğu sırasındaki gözlemlerini İspanyolca kaleme aldı ve eseri günümüze kadar ulaştı. Lâkin gönderilen heyet ciddi bir başarı elde edemedi.

Anahtar Kelimeler

İran, Şah Abbas, Don Juan, Sir Anthony Sherley, Safevîler, Osmanlılar

The European Embassy of the Kizilbash Turk Don Juan

Öz

The Ottoman-Safawid rivalry forced Shah Abbas, then Turcoman ruler of Iran, to seek for allies among the Christians. So, he sent a delegation to Europe in 1599. Sir Anthony Sherley, who had been living in Iran in those days, was also included in the delegation. This man had introduced himself to the shah as a cousin of the Scottish king. His main goal was material exploit. There was a man of the Bayat tribe, called Oruç Beg, in the delegation. His father had been killed in a battle by the Ottomans. Thus he hated the latter. When the embassy arrived at Rome, Oruç Beg and his two friends converted to Christianity, and were baptized when they reached Spain. Hüseyin Ali Beg, head of the delegation, returned to Iran, but his converted men remained in Spain. Oruç Beg wrote down his observations during the mission later in Spanish, and the manuscript survived to us. Efforts of the delegation, however, were fruitless.

Anahtar Kelimeler

Iran, Shah Abbas, Don Juan, Sir Anthony Sherley, Safavids, Ottomans

Kaynakça

• Abdurrahman Şeref, Özdemir-Oğlu Osman Paşa, Haz: Vehbi Günay, Bornova 2011.
• Atâullah-ı Hasanî, “İranl› Tarihçilere Göre Osmanlı-İran İlişkilerindeki Krizin Nedenleri (985-1049/1577-1639)”, Tarihten Günümüze Türk-İran İlişkileri Sempozyumu 16-17 Aralık 2002, Konya, Ankara 2003, s. 15-31.
• Barthold, V. V., Soçineniya, Tom IX, Moskova 1977.
• Don Juan of Persia, as Shi’as Catholic 1560-1604, Translated and Edited with an Introduction by G. Le Strange, New York-London 1926.
• Efendiyev, Oktay - Farzaliyev, Akif, “Vvedeniye”, Rossiya i Evropa Glazami Oruc-Beka Bayata-Don Juana, Per., O. Efendiyev-A. Farzaliyev, St. Petersburg 2007.
• Efendiyev, Oktay, Azerbaycanskoe Gosudarstvo Sefevidov, Bakü 1981.
• Kırzıoğlu, M. Fahrettin, Osmanlıların Kafkas Ellerini Fethi (1451-1590), Ankara 1976.
• Knobler, Adam, “Pseudo-Conversions and Patchworks Pedigrees: Christianization of Muslim Princes and the Diplomacy of Holy War”, Journal of World History, Vol. 7, No. 2 (Fall 1996), s. 181-197.
• Kütükoğlu, Bekir, Osmanlı-İran Siyasî Münasebetleri, İstanbul 1993.
• Lockhard, Laurence, “European Contacts with Persia, 1350-1736”, The Cambridge History of Iran, Vol. 6, Edited by Peter Jackson, Cambridge 1993, s. 373-411.
• Morgan, David, Medieval Persia 1040-1797, London 1988.
• Pigulevskaya, N. V.-Yakubovskiy, A. Yu. - Petruşevskiy, İ. P.- Stroyeva L. V.- Belenitskiy, L. M., İstoriya İrana s. Drevneyşih Vremen do Kontsa XVIII Veka, Leningrad, 1958.
• Polnoe Sobranide Russkih Letopisey Letopisnıy Sbornik, İmenuemıy Patriarşey ili Nikonovskoy Letopisyu, Tom XIV, Moskova 2000.
• “Puteşestvie Persidskago Posoltsva çrez Rossiyu ot Astrahani do Arhangelska, v 1599-1600 gg”, Perevod s İspanskago S. Sokolova, Çteniya v imperatorskom Obşçestve İstorii i Drevnostey Rossiyskih pri Moskovskom Universitete, İzd. E. V. Barsova, Kniga pervaya, Moskova 1899.
• Roemer, H. R., “The Safavid Period”, The Cambridge History of Iran, Vol. 6, Edited by Peter Jackson, Cambidge 1993, s. 189-350.
• Ross, E. Denison, Sir Anthony Sherley and His Persian Adventure, London 1933.
• Rota, Giorgio, “Safevî İranı ile Venedik Cumhuriyeti Arasındaki Diplomatik İlişkilere Genel Bir Bakış”, Çev: Nasuh Uslu, Türkler, C. VI, Ankara 2002, s. 899-906.
• Rossiya i Evropa Glazami Oruc-Beka Bayata-Don Juana, Per., O. Efendiyev-A. Farzaliyev, St. Petersburg 2007.
• Savory, Roger, Iran under the Safavids, Cambridge 1980.
• Sbornik İmperatorskago Russkago İstoriçeskago Obşçestva, Tom XXXVIII, St. Petersburg 1883.
• Sir Anthony Sherley his Relation of his Travels into Persia, Printed for Nathaniell Butter and Ioseph Bagfet, London 1613.
• Sümer, Faruk, Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri - Boy Teşkilatı - Destanları, İstanbul 1992.
• Sümer, Faruk, Safevî Devleti’nin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, Ankara 1999.
• The Fugger News-Letters, Authorized Translation by Pauline de Chary Foreword by H. Gordon Selfridge, London 1924.
• The Three Brothers or the Travels and Andventures of Sir Anthony, Sir Robert & Sir Thomas Sherley, in Persia, Russia, Turkey, Spain Etc. with Portraits, Printed by D. S. Maurice, London 1825.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, c. II, Ankara 1988.