1997-1999 Yılları Yüzey Araştırmalarında İncelenen Amasya İli Demir Çağı Yerleşmeleri

Yıl 2005, Cilt: 69 Sayı: 255, 467 - 498, 20.08.2005

Şevket Dönmez

https://doi.org/10.37879/belleten.2005.467

Öz

Bu makalede 1997, 1998 ve 1999 yıllarında Orta Karadeniz Bölgesi'nin Kara Kesiminde yer alan Amasya ili Gümüşhacıköy, Merzifon, Suluova ve Göynücek ilçeleri ile Merkez ilçe sınırları içinde gerçekleştirdiğini yüzey araştırmasında incelediğim merkezlerden Demir Çağı yerleşmeleri içerenler ve bunların buluntuları ile Amasya Müzesi'nden bazı önemli örnekler tanıtılmaktadır. Gümüşhacıköy ilçesi, Gümüş beldesinin 20 km kuzeybatısında yer alan ve Büyük Alan ile Sallar köyleri arasındaki Niyazbaba türbesinden adını alan, türbenin 100 m kadar batısında bulunan (bkz. Harita Yer No.1), yaklaşık 4-5 m yüksekliğinde ve 80 x 40 m boyutundaki Niyazbaba Tepesi (Res.1), M. Özsait tarafından gerçekleştirilmiş olan yüzey araştırmaları sırasında saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Orta Karadeniz Bölgesi, Amasya, Gümüşhacıköy, Merzifon, Suluova, Göynücek, Arkeoloji

The Iron Age Settlements in Amasya Province, Surveyed Results 1997-1999

Öz

In this paper, the Iron Age settlements and their findings, that I have been surveyed in Amasya Province in Central Black Sea Region in 1997, 1998 and 1999 seasons, which are introduced and evaluated. Those settlements are Niyazbaba Tepesi in Gümüşhacıköy district, Alıcık Höyük, Alacapınar Tepesi, Delicik Tepe, Samadolu Höyüğü and Onhoroz Tepe in Merzifon district, Dereağıl Tepesi and Yoğurtçubaba Tepesi in Suluova district, Gediksaray Höyüğü in Göynücek district, Oluz Höyük and Doğantepe in central district of Amasya Province. Unfortunately, Amasya Province does not excavated settlement dated to Iron Age. But all the pot-sherds disclosed that they contain strong similarities with Samsun and Tokat provinces in Central Black Sea Region, with Ankara, Kırşehir, Çorum, Yozgat and Kayseri provinces in Central Anatolian Region Middle and Late Iron Age cultures. On this survey in the Central Black Sea Region, none of the potsherds like the features of the Early Iron Age pottery were found in Amasya Province. For Middle and Late Iron Age, originated in Kızılırmak Bend, usually called Alişar Höyük IV and Central Anatolian painted pottery tradition, found in Amasya Province. Again from Central Anatolia plain pottery, specially in brown and gray, found in the forms bowl, jug and crater in large quantities in Amasya Province. It is evident that in end of Late Iron Age i.e. late phase of Late Iron Age and Hellenistic Period, Amasya Province had close relations with Central Anatolian Region, from painted with parallel band decoration and ivy leafs bowls.

Anahtar Kelimeler

Central Black Sea Region, Amasya, Gümüşhacıköy, Merzifon, Suluova, Göynücek, Archaeology

Kaynakça

• Akurgal 1955: E. Akurgal. Phıygische Kunst. Ankara............
• Alp 1963: S. Alp. "Amasya Civarında Zara Bucağında Bulunan Hitit Heykeli ile Diğer Hitit Eserleri", Anatolia/Anadolu VI, Ankara: 91-126.
• Bahar 1999: H. Bahar. Demir Çağında Konya ve Çevresi. Konya.
• Balkan/Sümer 1968: K. Balkan ve O. Sümer, "1967 Yılı Hacı Bektaş (Suluca Karahöyük) Kazısı Önraporu", Türk Arkeoloji Dergisi XVI-2, Ankara: 15-19.
• Bayburtluoğlu 1979: İ. Bayburtuoğlu. "Eskiyapar Phryg Çağı' VIII. Türk Tarih Kongresi, Cilt I, Ankara: 93-303.
• Benter 2002: M. Benter. "II. Hydas Yüzey Araştırması 2000/Zweiter Hydas- Survey 2000", 19. Araştırma Sonuçları Toplantısı-J, Ankara: 177-188.
• Bilgi 1999b: Ö. Bilgi. "İkiztepe in the Late Iron Age" Anatolian Studies 49, London: 27-54.
• Bilgi 1999b: "Samsun-İkiztepe Arkeolojik Kazıları Tepe III Çalışmaları. 1993 ve 1994 Dönemi Sonuçları", Anadolu Araştırmaları/jahrbuch für Kleinasiadsche Forschung XV, İstanbul: 137-165.
• Bilgi 1999a: "Samsun-İkiztepe Arkeolojik Kazıları Tepe III Çalışmaları 1995 Dönemi Sonuçları", Anadolu Araştırmaları/Jahrbuch für Kleinasiatische Forschung XV, İstanbul: 167-190.
• Blegen 1958: C. Blegen. Troy.Excavations Conducted by the University of Cincinnati 1932-1938. Vol.IV. Setdements VIla, VIIb and VIII. Princeton.
• Bossert 2000: E.M. Bossert. Die Keramik Phrygischer Zeit von Boğazköy. Boğazköy- Hattusa Ergebnisse der Ausgrabungen XVIII, Mainz am Rhein.
• Buchholz 1973: H.G. Buchholz. "Grey Trojan Ware in Cyprus and Northern Syria", Bronze Age Migrations in the Aegean (R.A. Crossland ve A. Birchall). London: 179-87.
• Cummer 1976: W.W. Cummer. "Iron Age Pottery from Akalan", Istanbuler Mitteilungen 26, Berlin: 31-36.
• Çmaroğlu 2003: A. Çınaroğlu. "Alaca Höyük 2001 Yılı Kazı Çalışmaları", 24. Kazı Sonuçları Toplantısı-2, Ankara: 509-518.
• Darga 1959: M.S. Darga. "Arı sujet des ceramiques decouvertes au Höyük d'Eğriköy", Anadolu Araştırmaları 1,2/Jahrbuch für Kleinasiatische Forschung 111,2, İstanbul: 195-201.
• Dönmez 1999: Ş. Dönmez. "Sinop-Samsun-Amasya illeri Yüzey Araştırması, 1997", XV1 Araştırma Sonuçları Toplantısı-II, Ankara: 513-536.
• Dönmez 2000a: "Sinop-Samsun-Amasya illeri Yüzey Araştırması, 1998", / 7. Araştırma Sonuçları Toplantısı-2, Ankara: 229-244.
• Dönmez 2000b: "Orta Karadeniz Bölgesi Yüzey Araştırması", Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (1932-1999). (Ed. O. Belli), Ankara: 330-334.
• Dönmez 2000a: "Adana Müzesi'nden Boya Bezekli Bir Geç Demir Çağı Testisi", Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi 1, Ankara: 5-8.
• Dönmez 2001a: 'The Central Black Sea Region Survey", İstanbul University's Contributions to Archaeology in Turkey (1932-2000). (Ed. O. Belli), İstanbul: 302-306.
• Dönmez 2001b: "Amasya Müzesi'nden Boya Bezekli İki Çanak Işığında Kızıhrmak Kavsi Geç Demir ve Helenistik Çağlan Çanak-Çömleğine Yeni Bir Bakış' TÜBA-AR 4, Ankara: 89-99.
• Dönmez 2002a: "1997-1999 Yılları Yüzey Araştırmalarında incelenen Samsun- Amasya illeri İ.Ö. 2. Binyılı Yerleşmeleri", Belleten LXV/244, Ankara: 873-903.
• Dönmez 2002b: "The 2" Millennium BC Setdements in Samsun and Amasya Provinces, Central Black Sea Region, Turkey", Ancient West & East 1/2, Leiden: 243-293.
• Dönmez 2003a: "The Early Iron Age Problem in the Central Black Sea Region", Identifying Changes: The Transition from Bronze to Iron Ages in Anatolia and Its Neighbouring Regions. Proceedings of the International Workshop (Ed. B. Fischer, H. Genz, E. Jean ve K. Köroğlu). (İstanbul, November 8-9, 2002), İstanbul: 213-228.
• Dönmez 2003b: "Yeni Bulguların Işığında Orta Karadeniz Bölgesi Demir Çağı Çanak-Çömleğine Bir Bakış", Anadolu/Anatolia 24, Ankara: 1-17. Dörpfeld 1902: W. Dörpfeld. Troja und Mon I-II Athen.
• Dyson 1999: R.H. Dyson. `Triangle-Festoon Ware Reconsidered", Iranica An - tiqua XXXIV, Gent: 115-144.
• Emre 1996: K. Emre. `The Early Bronze Age at Maşat Höyük", Essays on Ancient Anatolia and Syria in the Second and Third Millennium B.C. (Ed. H.I.H. Prince T. Mikasa), Wiesbaden, 1-67.
• Erkanal 1999: H. Erkanal. "1997 Liman Tepe Kazılan", XX. Kazı Sonuçları Toplantısı-1, Ankara: 325-336.
• Fischer 1963: F. Fischer. Die hethitische Keramik von Boğazköy. Berlin.
• Genz 2000: H. Genz. "Die Eisenzeit in Zentralanatolien im Lichte der keramischen Funde vom Büyükkaya in Boğazköy/Hattusa' TÜBA-AR 3, Ankara: 35-54.
• Genz 2001: "Iron Age Pottery from Çadır Höyük", Anatolica XXVII, Leiden: 159-170.
• Genz 2003: "The Early Iron Age in Central Anatolia", Identifying Changes: The Transition from Bronze to Iron Ages in Anatolia and Its Neighbouring Regions. Proceedings of the International Worlcshop (Ed. B. Fischer, H. Genz, E. Jean ve K. Köroğlu). (İstanbul, November 8-9, 2002), İstanbul: 179-191.
• Gunter 1991: A.C. Gunter. Gordion Excavations Final Reports III. The Bronze Age. Pennsylvania.
• Koşay 1938: H. Z. Koşay. Alaca Höyük. 1936'daki Çahşmalara ve Keşiflere Ait İlk Rapor. Ankara, TTKY.
• Koşay/Akok 1966: H. Z. Koşay ve M. Akok. Alaca Höyük Kazısı 1940- 1948'deki Çalışmalara ve Keşiflere Ait İlk Rapor/Ausgrabungen von Alaca Höyük Vorbericht über die Forschungen und Entdeckungen von 1940-1948. Ankara, TTKY.
• Koşay/Akok 1973: H. Z. Koşay ve M. Akok. Alaca Höyük Kazısı 1963-1967 Çalışmaları ve Keşiflere Ait İlk Rapor/Alaca Höyük Excavations Preliminaıy Report on Research and Discoveries 1963-1967. Ankara, TTKY.
• Marro/Özdoğan/Tibet 1996: C. Marro, A. Özdoğan ve A. Tibet "Prospection Archeologique Franco-Turque dans la Region de Kastamonu (Mer Noire).Premier Rapport Preliminaire", Anatolia Antiqua IV, Paris: 273-290.
• Murat 1998: L. Murat."Hitit Dünyasında Gaşgaların Yeri", III. Uluslararası Hititoloji Kongresi, Ankara: 435-443.
• Müller 1971: W. Müller. Troja. Leipzig................
• Müller-Karpe 1995: V. Müller-Karpe. "Atlı Göçebelerden Kalma Anadolu'- daki Kovanlı Savaş Kazmaları", In Memoriam/İ. Metin Akyurt-Bahattin Devam Anı Kitabı. Eski Yakın Doğu Kültürleri Üzerine İncelemeler/ Studies for Ancient Near Eastern Cultures. İstanbul: 233-238. Omura 1992a: S. Omura. Kaman-Kalehöyük I. Ibaraki.
• Omura 1992b: "1990 Yılı Kaman-Kalehöyük Kazıları", XIIL Kazı Sonuçları Toplantısı I, Ankara: 319-336.
• Osten 1937a: H. H. von der Osten. The Alishar Hüyük Seasons of 1930-32. Part II (OIP XXIX), Chicago.
• Osten 1937b: The Alishar Hüyük Seasons of 1930-32. Pan III (0IP XXX), Chicago.
• Ökse 1994: A.T. Ökse. "Sivas İli 1992 Yüzey Araştırması", XL Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara: 243-258.
• Ökse 1995: "Sivas İli 1993 Yüzey Araştırması", XIL Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara: 317-328.
• Ökse 1996: "Sivas İli 1994 Yüzey Araştırması", XIII. Araştırma Sonuçları Toplantısı- I, Ankara: 205-228.
• Ökse 1997: "Sivas İli 1995 Yüzey Araştırması", XIV. Araştırma Sonuçları Toplantısı-II, Ankara: 375-400.
• Ökse 1999: "Sivas İli 1997 Yüzey Araştırması", XV/. Araştırma Sonuçları Toplantısı-I, Ankara: 467-490.
• Ökse 2000: "Sivas İli 1998 Yüzey Araştırması ", 17. Araştırma Sonuçları Toplantısı- 2, Ankara: 11-24.
• Özcan 1991: B. Özcan. "Sulusaray-Sebastopolis Antik Kenti", L Müze Kurtarma Kazıları Semineri, Ankara: 261-308.
• Özdemir 2001: C. Özdemir. Amasya Kalesi ve Kral Kaya Mezarları. Amasya.
• Özdoğan/Marro/Tibet 1997: A.Özdoğan, C. Marro ve A. Tibet "Kastamonu Yüzey Araştırması (1995)", XIV. Araştırma Sonuçları Toplantısı-II, Ankara: 303-330.
• Özdoğan/Marro/Tibet 1999:"Kastamonu Yüzey Araştırması 1997 Yılı Çalışmaları", XVL Araştırma Sonuçları Toplantısı-II, Ankara: 219-244.
• Özdoğan/Marro/Tibet/Kuzucuoğlu 1998: A. Özdoğan, C. Marro, T. Aksel ve C. Kuzucuoğlu. "Kastamonu Yüzey Araştırması 1996 Yılı Çalışmaları", XV. Araştırma Sonuçları Toplantısı-II, Ankara: 63-104.
• Özgüç 1971: T. Özgüç. Demir Devrinde Kültepe ve Civart/Kültepe and Its Vicinity in the Iron Age. Ankara, TIKY.
• Özgüç 1975: "Kululu Hakkında Yeni Gözlemler", Anadolu/Anatolia XVII, Ankara: 1-18.
• Özgüç 1978: Maşat Höyük Kazıları ve Çevresindeki Araştrmalar/Excavations at Maşat Höyük and Investigations in Its Vicinity. Ankara, TTKY.
• Özgüç 1982: Maşat Höyük İİ. Boğazköy'ün Kuzeydoğusunda Bir Hitit Merkezi/ A Hittite Center Northeast of Boğazköy. Ankara, ITKY.
• Özsait 1989: M. Özsait. "1987 Yılı Amasya-Suluova Tarihöncesi Araştırmaları", VI Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara: 287-300.
• Özsait 1990: "1988 Yılı Gümüşhacıköy Çevresi Tarihöncesi Araştırmaları", VIL Araştırma Sonuçları Toplantısı , Ankara: 367-380.
• Özsait 1992: "1990 Yılında Ordu-Mesudiye Çevresinde Yapılan Yüzey Araştırmaları", IX. Araştırma Sonuçları Toplantısı , Ankara: 357-376.
• Özsait 1993: "1991 Yılı Ordu-Mesudiye Yüzey Araştırmaları", X. Araştırma Sonuçları Toplantısı , Ankara: 311-330.
• Özsait 1998: "1995 ve 1996 Yıllarında Amasya Merzifon ve Gümüşhacıköy Yüzey Araştırmaları", .XV. Araştırma Sonuçları Toplantısı-II, Ankara: 143- 162.
• Özsait 2003a: "2001 Yılı Samsun ve Amasya Yüzey Araştırmaları", 20. Araştırma Sonuçları Toplantısı-2, Ankara: 127-140.
• Özsait 2003b: "Les Cramiques du Fer Ancien dans les Rgions de Amasya et de Samsun", Identifying Changes: The Transition from Bronze to Iron Ages in Anatolia and Its Neighbouring Regions. Proceedings of the International Workshop (Ed. B. Fischer, H. Genz, E. Jean ve K. Köroğlu). (İstanbul, November 8-9, 2002), İstanbul: 199-212.
• Özsait/Özsait 1998: M. Özsait ve N. Özsait. "Amasya'da M.Ö. II. Bin Yılı Yerleşmeleri", III. Uluslararası Hititoloji Kongresi, Ankara: 457-468.
• Özsait/Özsait 2002a: "Les Ceramiques du Fer Ancien ("L' Age Obscur") dans la Region Amasya-Merzifon", Anatolia Antiqua X, De Baccard: 79-95.
• Özsait/Özsait 2002b:"Amasya'da Erken Demir Çağ Keramikleri", Arkeoloji ve Sanat 107, İstanbul: 17-24.
• Özsait/Özsait 2002c: "Amasya-Merzifon Araştırmaları", Anadolu Araştırmaları Jahrbuch Rir Kleinasiatische Foıschung XVL İstanbul: 527-552.
• Parzinger 1995: H. Parzinger, "Bemalte Keramik aus Boğazköy-Hattusa und die frühe Eisenzeit im westlichen Ostanatolian", Beitrage zur Kulturgeschicte Vorderasiens. Festschrift für Rainer Michael Boghmer (Ed. U. Finkbeiner, R. Ditmann ve H. Hauptmann). Mairız: 527-536.
• Parzinger/Sanz 1992: H. Parzinger ve R. Sanz. Die Oberstadt von Hattusa hethitische Keramik aus dem zentralen Tempelviertel. Funde aus den Grabungen 1982-1987. Berlin
• Sams 1994: G.K. Sams. The Early Phyrgian Potteıy. The Gordion Excavadons 1950-1973: Final Reports Volume IV. Pennsylvania
• Schmidt 1929: E.F. Schmidt. "Test Excavations in the City on Kerkenes Dagh", The American journal of Semitic Languages and Literatures XLV/4, Chicago: 211-274.
• Schmidt 1932: The Alishar Hüyük Seasons of 1928 and 1929. Part I (OIP XIX) Chicago.
• Schmidt 1933: The Alishar Hüyük Seasons of 1928 and 1929. Part II (OIP XX) Chicago.
• Schuchhardt 1941: C. Schuchhardt. Alteuropa. Die Entwicklung seiner Kulturen und Völker. Berlin.
• Schuler 1965: E. von Schuler. Die Kaskaer. Berlin........
• Seeher 1996: J. Seeher. "Boğazköy-Hattuşa 1994 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları", XVII Kazı Sonuçları Toplantısı I, Ankara: 249-261.
• Sevin 1998: V. Sevip. "Van/Karagündüz Kazılarının Işığında Doğu Anadolu Geç Demir Çağı Çanak Çömleği", Light on Top of the Black Hill Studies Presented to Hakt Çambel/Karatepe'deki Işık. Halet Çambel'e Sunulan Yazılar. (Eds. G. Arsebük, Mj. Melliıık ve W. Schrimer), İstanbul: 715-726.
• Sevip 2002: "Late Iron Age Pottery of the Van Region Eastem Anatolia: In the Lights the Karagündüz Excavation", Mauerschau. Festschrift für Manfred Korfmann. Band 1. (Eds. R. Aslan, S. Blum, G. Kasti, F. Schweizer ve D. Thumm). Remshalden-Grunbach: 475-482.
• Ünal 1982: V. Ünal. "Zwei Graber eurasischer Reiternomaden im nördlichen Zentralanatolien", Beitıige zur Allgemeinen und Vergleichenden Arcffiologie 4, Bonn: 65-81
• Tarhan 1984: M.T. Tarhan. "Eski Anadolu Tarihinde Kimınerler", I. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara: 109-120.
• Tezcan 1966: B. Tezcan. 1964 Yalnıcak Köyü Çalışmaları. Ankara.
• Tigrel 1979: G. Tigrel. "Kocabaş Kolleksiyonundaki Karapınar Kaynaldı Frig Vazoları", VIII Türk Tarih Kongresi, Cilt I, Ankara: 557-562.
• Uysal 1990: M.V. Uysal. Karaman Derbe Kerdhöyük. Archologische untersuchungen. Kayseri.