Other Face of the War: Prisoners of the Ottoman-Russian War of 1877-1878 in Romania

Yıl 2020, Cilt: 84 Sayı: 300, 789 - 824, 21.08.2020

Naim Ürkmez

https://doi.org/10.37879/belleten.2020.789

Öz

In the Ottoman-Russian War in 1877-1878 (Russo-Turkish War, also called 93 Harbi in Turkish), around 40.000 Ottoman soldiers were taken prisoners after the Russians captured Pleven on 10 December 1877. About 30.000 of these prisoners were taken to Russia under severe winter conditions. The remaining 10.000 prisoners were left in Romania, which entered the war in alliance with the Russians against the Ottoman Empire. In this study, the sad story of the soldiers who were taken as prisoners to Bucharest after being captured in Pleven is told. This study depicts the conditions of the prisoners who were sent to Bucharest and how they continued to live on in exile. This study, which is rather human-centered than political history, portrays the consequences of the war and sufferings caused by the war from the eyes of the exiled soldiers. Romania, which takes sides with Russia in the war against the Ottoman Empire, gained its independence with the Berlin Treaty. But Romania lost Bessarabia to Russia. For this reason, the Romanian government, which remained distant to the Russians after the war, began to cooperate with the Ottoman Empire and against the common enemy. During this period, the Romanian authorities treated Turkish prisoners as well as possible. After all, the Ottoman Empire and Romania signed a prisoner exchange agreement. This agreement was vital for the recognition of the Romanian State. After the first diplomatic contacts were settled, the relations between Romania and the Ottoman Empire gained momentum, and diplomatic representatives were established mutually. As a result, this set a political environment that is based on mutual respect and trust between the two sides. Romania gave importance to international recognition, especially by the Ottoman Empire, while the Ottomans thought that the newly established state could build a barrier against the Russians.

Anahtar Kelimeler

Pleven, Romania, Bucharest, Turkish Prisoners, 1877-1878 Ottoman-Russian War

Savaşın Öteki Yüzü: Romanya’daki 93 Harbi Esirleri

Öz

93 Harbi olarak adlandırılan 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi’nde Rusların 10 Aralık 1877’de Plevne’yi ele geçirmesinden sonra 40.000 civarındaki Osmanlı askeri Ruslara esir düşmüştü. Bu esirlerin yaklaşık 30.000’i ağır kış koşulları altında Rusya’ya götürülmüştü. Kalan 10.000 esir ise, savaşa Osmanlı Devleti’ne karşı Ruslarla ittifak ederek giren Romanya’ya bırakılmıştı. Bu çalışmada Plevne’de esir edildikten sonra Bükreş’e sevk edilen askerlerin hazin hikâyesi anlatılmıştır. Esirlerin hangi koşullarda Bükreş’e sevk edildiği ve bu şehirde ne surette yaşamlarını idame ettikleri betimlenmiştir. Siyasî tarihten daha ziyade insan merkezli olacak bu çalışmada esir düşen askerlerin gözünden, savaşın bilançosu ve sebep olduğu acılar tasvir edilmiştir. Bu savaşta Rusya’nın tarafında yer alarak Osmanlıya karşı mücadele eden Romanya, Berlin Antlaşması ile bağımsızlığını kazanmıştı. Ancak Besarabya’yı Rusya’ya kaptırmıştı. Bu sebeple savaştan sonra Ruslara karşı mesafeli duran Romanya hükümeti, elindeki esirleri de vasıta ederek Osmanlı Devleti ile ortak düşmana karşı işbirliği içerisine girme eğilimi içerisine girmişti. Bu süreç boyunca Rumen yetkililer, Türk esirlerine olabildiğince iyi bir şekilde muamele etmiştir. Netice itibariyle Osmanlı Devleti ile Romanya arasında yapılan esir iade mukavelesi imzalanmıştı. Bu mukavele, Romanya Devleti’nin tanınması açısından oldukça önemliydi. İlk diplomatik temasların bu surette kurulmasından sonra Romanya ile Osmanlı Devleti arasında olan ilişkiler hız kazanmış, karşılıklı olarak diplomatik temsilcilikler ihdas edilmiştir. Netice itibariyle iki taraf arasında güvene dayalı bir siyaset başlamıştı. Romanya, özellikle Osmanlı Devleti tarafından tanınmasını önemsemiş, Osmanlı Devleti ise yeni kurulan devletin, Ruslarla arasına bir set çekeceğini düşünmüştü.

Anahtar Kelimeler

Plevne, Romanya, Bükreş, Türk Esirleri, 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Sadaret Divan (Beylikçi) Kalemi Name-i Hümayun Kısmı Evrakı (A. DVN. NMH), 24-9; A. DVN. NMH, 25-12.
• Sadaret Vilâyât-ı Mümtaze Kalemi Bulgaristan Evrakı (A. MTZ (04)), 18-27.
• Hariciye Nezareti Siyasî Kalem Evrakı (HR. SYS), 1-4; HR. SYS, 1060-4; HR. SYS, 1235- 48; HR. SYS, 1235-62; HR. SYS, 1235-67; HR. SYS, 1235-88.
• Hariciye Nezareti Tahrirat Kalemi Evrakı (HR. TH), 32-87.
• Hariciye Nezareti Tercüme Odası Evrakı (HR. TO), 39-7; HR. TO, 131-90; HR. TO, 374- 126; HR. TO, 476-5; HR. TO, 476-20; HR. TO, 521-30; HR. TO, 555-71; HR. TO, 555-86; HR. TO, 555-109.
• İrade-i Dahiliyye (İ. DH), 759-61928; 766-62403; İ. DH, 766-62444; İ. DH, 768- 62565; İ. DH, 769-62663; İ. DH. 772-62866; İ. DH, 773-62926; İ. DH, 778- 63332.
• İrade-i Hariciyye (İ. HR), 276-16812; İ. HR, 277-16906; İ. HR, 277-16959; İ. HR, 278-17004; İ. HR, 278-17011; İ. HR. 279-17114; İ. HR, 279-17136; İ. HR, 288-18044; İ. HR, 335-21539.
• Şura-yı Devlet Evrakı (ŞD), 611-3.
• Yıldız Evrakı Sadaret Resmî Maruzat (Y. A. RES), 2-6; Y. A. RES, 2-17; Y. A. RES, 2-55.
• Yıldız Esas Evrakı (Y. EE), 41-142; Y. EE, 42-233; Y. EE, 73-16; Y. EE, 84-100.
• Yıldız Perakende Sadaret Maruzatı Evrakı (Y. PRK. A), 1-114.
• Yıldız Perakende Hariciye Nezareti Maruzatı Evrakı (Y. PRK. HR), 2-53; Y. PRK. HR, 2-55.
• Süreli Yayınlar
• Tercüman-ı Hakikat
• The Graphic
• The Illustrated London News
• The Lancet
• Vakit
• Araştırma ve İnceleme Eserler
• Barkley, Henry C, A Ride Through Asia Minor and Armenia, London 1891.
• Birbudak, Togay Şeçkin, Romanya’nın Bağımsızlığını Kazanması, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2014.
• Forbes, Archibald, Czar and Sultan, New York 1894.
• Hülagü, M. Metin, Gazi Osman Paşa Yaralı Mareşal, İzmir 2006.
• İbrahim Edhem, Plevne Hâtıraları, Yay. Haz: Seyfullah Esin, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul 1979.
• Karpat, Kemal H, Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk, Çev: Recep Boztemur, İmge Kitabevi, Ankara 2004.
• Kurat, Yuluğ Tekin, “1877-78 Osmanlı-Rus Harbinin Sebepleri”, Belleten, XXVI/103, Temmuz 1962.
• Mahmud Celâleddin Paşa, Mir’at-ı Hakîkat II, (Haz: İ. Miroğlu, M. Derin, M. Halcoğlu, Ö. Akdaş), Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul 1980.
• Manastırlı Mehmet Rıfat Bey, 93 Harbi Faciası, Haz: Tahsin Yıldırım, Dün Bugün Yarın Yayınları, İstanbul 2010.
• Maxim, Mihai, “Romanya”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. XXXV, İstanbul 2008, s. 170.
• Ollier, Edmund, Cassell’s Illustrated of the Russo-Turkish War, c. II, London 1890.
• Özcan, Leyla, “Türk Kızılay Müessesesinin Milletlerarası Kızılhaç ile Olan Münasebetleri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, S. 3-4, 1964, ss. 609- 653.
• Reid, Stuart J, Memoirs of Sir Wemyss Reid 1842-1885, Outlook Verlag, Frankfurt 2018.
• Sertoğlu, Midhat, Mufassal Osmanlı Tarihi, c. VI, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2011.
• Şahin, Turhan, Öncesi ve Sonrasıyla 93 Harbi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1988.
• Şapolyo, Enver Behnan, Türk-Rus Savaşları Tarihi Gazi Osman Paşa ve Plevne Müdafaası, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1959.
• Uğuz, Sacit, Basiret Gazetesi’ne Göre 93 Harbi’nde Rumeli (1877-1878), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2003.