Osmanlı Çarşılarına Bir Örnek: Burdur Ulu Cami ve Çevresi (Yukarı Pazar)

Yıl 2015, Cilt: 79 Sayı: 284, 15 - 48, 01.04.2015

Seda Şimşek Tolacı , Mine Tanaç Zeren Ş. Gülin Beyhan

https://doi.org/10.37879/belleten.2015.15

Öz

Dünyada farklı zamanlarda yaşanan, sanayileşme, şehirleşme ve modernleşme süreçleri, fiziksel çevre ve çevre değerlerini belirli ölçülerde değişikliğe uğratmıştır. Özellikle, 1950 yılından sonraki süreçte uygulanan kentleşme politikaları sonucunda, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan kültürel mirasın korunması için, özel bölgeler, korunması öncelikli alanlar ve yapılar tespit edilmiştir. Burdur Kentinde inşa edildiği dönem ve konum itibariyle, günümüz yerleşim alanının başlangıç noktası olarak kabul edilebilecek "Tarihi Ticari Merkez" bu alanlardan bir tanesidir. Çalışmada, Osmanlı kent kültüründeki çarşı mekansal özelliklerini taşıyan, alanın gelecek nesillere aktarılmasının ön koşulu olan korumanın en iyi şekliyle gerçekleştirilebilmesi için, yapıların özgün durumlarına dair bilgilerin aktarılması hedeflenmektedir. Koruma ve onarım sürecinde doğru müdahalelerin gerçekleştirilebilmesini sağlayacak bu bilgiler içerisinde, çarşının süreç içerisindeki gelişimi, konumu, dükkânların yerleşimi, plan tipleri, cephe elemanları ve bezeme unsurları yer almaktadır. Çalışmada yöntem olarak, arşive dayalı araştırma, yerinde gözlem ve uygulamaya yönelik alan çalışması kullanılmıştır. Arşiv çalışmasında, alanın tarihsel sürecine ilişkin bilgiler elde edilmiş, fiziksel ve sosyo-kültürel dönüşümleri belirlenmiştir. Alan çalışmasında, her yapı için yapı bilgi fişleri hazırlanmış, rölöve tekniği ile yapıların plan krokileri çıkarılmış, yapılar fotoğraflama yöntemi ile belgelenmiş, gerçekleştirilen birtakım onarım çalışmaları yerinde gözlemlenerek takip edilmiş ve ulaşılabilen en eski tarihli yapıların kullanıcıları ile kişisel görüşmeler gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Burdur, Osmanlı Kent Çarşısı, Kültürel Miras, Tarih

An Example for the Ottoman Bazaars: Great Mosque of Burdur and Its Surroundings (Upper Bazaar)

Öz

Physical environment and environmental values, to a certain extent, have been changed by industrialization, urbanization and modernization processes, which were experienced in different periods. Especially, as a result of urbanization policies implemented after 1950, special areas, the areas and buildings of first protection priority were identified in order to protect cultural heritage facing the threat of extinction. Considering its period of construction and location in Burdur, "The Historical Trade Centre" is one of these areas which can be regarded as the starting point of the current settlement area. In the study, it has been aimed to convey information about the buildings' current authentic structure, which have the typical bazaar features of the Ottoman urban culture, in order to protect them as in the best away, which is a prerequisite. This knowledge, which is to provide the structure with the right protection and restoration interventions, includes the development of the bazaar within time, its location, settlement of stores, plan types, facade elements and ornamental works. Archival research and fieldwork based on on-site observation and implementation were used as the method of the study. In the archival research, the information about the area's historical process and its physical and socio-cultural transformations was gathered. In the fieldwork, informative sheets about each structure were prepared; their plans were sketched out with the help of measured drawing, their photos were taken and documented, the restoration work which had done before was traced back and the owners and users of the oldest structures were interviewed. The study underlines the importance of protecting historical and cultural heritage by sampling the Historical Trade Centre in Burdur -a good example of the Ottoman city bazaars- as it is an attraction centre in the city, and it contributes to the economy and tourism of the city and has significant aspects socially, physically and culturally.

Anahtar Kelimeler

Burdur, Ottoman City Bazaar, Cultural Heritage, History

Kaynakça

• Arıkan, Zeki, XV-XVI Yüzyıllarda Hamit Sancağı, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir 1988.
• Barlık, Tuğba, "Burdur Kenti'nin Gelişimi-2", Burdur Araştırmaları, Burdur Valiliği Çevre Koruma Vakfı Yayını, Sayı 4, Yıl 2, Ankara 2003, ss.45-48.
• Burdur Belediyesi, Ulucami Civarı Kentsel ve Ticari Sit alanı Koruma Amaçlı imar Planı Araştırması, Burdur 2008.
• Burdur İl Kültür Ve Turizm Müdürlüğü, Fotoğraf Arşivi, Burdur 2005.
• Cansever, Turgut, İslam'da Şehir ve Mimari, Timaş Yayınlan, İstanbul 2012.
• Cezar, Mustafa, Tipik Yapılarıyla Osmanlı Şehirciliğinde Çarşı ve Klasik Dönem imar Sistemi, Mimar Sinan Üniversitesi Yayını No:9, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1985.
• Çabuk, Suat - Demir, Kemal, "Osmanlı Kentlerinde Mahallelerin Mekânsallaştırılabilmesi İçin Bir Yöntem denemesi: Kayseri Örneği", Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi (ISSN: 2147-0626), Vol.1, No:3, Karabük Üniversitesi, Eylül 2012, DOI: 10.7596 / taksad.v1i3.57, http: / /kutaksam.karabuk.edu.tr/index.php, Erişim tarihi: 27.09.2013
• Ekinci, Yusuf, Burdur, Ankara 1995.
• Erkan Yusuf, Bekleyen Kent Burdur, Heyamola Yayınları, İstanbul 2010.
• Zamanın Ötesinden Burdur Gezi Rehberi, Renk Matbaası, İstanbul 2008.
• Erdem Rıza, Burdur 1928, Çoğaltan: Fevzi Bayraktar, Burdur 1940.
• Gölen Zafer, Burdur Kitabı-I:Sokaklar, Fakülte Kitabevi, Isparta 2011.
• Gönüllü, Ali Rıza, "Milli Mücadele Döneminde Burdur (1919-1922)", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:27, Konya 2010, ss. 589-635.
• İstanbul Kültür Mirası ve Kültür Ekonomisi Envanteri, Halk Kültürü, http: Histanbulkulturenvanteri.gov. tr/halk-kulturu /detay/envanter_id/ 203, Erişim Tarihi: 27.09.2013
• Kuzucu, Hayati, "1914 Depremi ve İkdam Gazetesinin Haberleri", http://www.burdurtarihi.com/deprem.html, Erişim Tarihi: 29.03.2013.
• Kür, Hasan, 210 Numaralı Şer'iyye Siciline Göre Burdur Kazası'nın İdâri, Sosyal ve Ekonomik Yapısı (H.1255-1261 /M.1839-1845), Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Isparta 2008, s. 40.
• Özata, Metin, İlk Çağlardan Kurtuluş Savaşı'na Burdur Tarihi, Umay Yayınları, İzmir 2009.
• Özdeş, Gündüz, Türk Çarşıları, Tepe Yayınları, Ankara 1998.
• Türk Çarşıları, ITO Mimarlık Fakültesi 28 Ekim 1952 Tarihli Doçentlik Çalışması, Pulhan Matbaası, İstanbul 1953.
• Planhol De Xavier, De La Plaine Pamphylienne Aux Lacs Pısidiens, Nomadisme Et Vie Paysanne, Lıbrairie Adrien Maısonneuve, Paris 1958.
• Sakaoğlu, Necdet, Osmanlı Çarşıları Atlası, Geleneksel Meslek Örgütlenmeleri ve Anadolu Çarşıları, Doğan Burda Yayıncılık, İstanbul 2010.
• Şahinalp, Mehmet Sait - Günal, Veysi, "Osmanlı Şehircilik Kültüründe Çarşı Sisteminin Lokasyon ve Çarsı İçi Kademelenme Yönünden Mekânsal Analizi", Erişim Tarihi: 17.03.2013, http://www.academia.edu/1814553/, 2012, Ankara 2012, s. 149.
• Şeker, Kadir, "Milli Mücadele Döneminde Burdur'da Sosyal Hayat" , Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Isparta 2010, Sayı:22, ss. 61-74.
• Şimşek Tolacı, Seda, "Burdur Tarihi Kent Dokusunun İncelenmesi", Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Isparta 2009, ss. 6-54. (Şekil 2, 3, 7, 8, 9, 10, 11, 12 ve Resim 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14,15,16, 17, 18, 19 ilgili kaynaktan yararlanılarak metin içerisinde kullanılmıştır.)
• Burdur "Oteller Bölgesi"nin Kültürel Miras Değerinin Belirlenmesi ve Mekânsal-İşlevsel Sürdürülebilirliği", Turizm ve Mimarlık Sempozyumu-3, Antalya 2010, s. 28.
• Türk Tarihi Döneminde (11.YY-21.YY) Burdur Kent Merkezinde Değişim Gösteren Yerleşim Dokusu" Göller Bölgesi Tarih ve Kültür Varlıkları Bilgi Şöleni, Ankara 2011, ss. 237-243.
• Tuğlacı, Pars, Osmanlı Şehirler, Milliyet Tesisleri, İstanbul 1985, s.66.f
• Tuncel Metin, "Burdur", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. VI, İstanbul 1992, ss. 426.
• Uslular Ltd. Şti., Burdur Ulu Cami Çevresi Sokak Sağlılaştırma Projesi, Ankara 2007
• Uysal, Mehmet, "Tarihsel Süreçte Geleneksel Konya Çarşısı İçin Bir Mekânsal Analiz", Milli Folklor Dergisi, Yıl: 22, Sayı 86, Ankara 2010, s. 150.
• Vilayet-i Salname-i Konya, Hicri 1299/ Miladi 1882.
• Yaşayan Çarşılar, Novartis Kültür Yayınlan, No:17, Stil Matbaacılık ve Yayıncılık San. ve Tic A:Ş., 1.bs., İstanbul 2005. 1973 İl Yıllığı, Güven Matbaası, Ankara1974, s. 10.
• Çarşı esnaflarından, Özsarı Manifatura Mağazası (Kuruluş:1928) sahibi Hacı Hasan Özsarı'nın torunu Hasan Özsarı ile kişisel görüşme yapılmıştır, Burdur, 27-09-2013.
• Kurna Köyü Eski muhtarlarından Ahmet Şimşek'in oğlu Mehmet Şimşek ile kişisel görüşme yapılmıştır, Burdur, 12-06-2008.