Dârülmuallimin-i Âliyede Fenn-i Terbiye Dersi ve Bir Öğrenci İsyanı

Yıl 2015, Cilt: 79 Sayı: 284, 319 - 334, 01.04.2015

Fatih Demirel

https://doi.org/10.37879/belleten.2015.319

Öz

II. Meşrutiyet Dönemi, sosyal, ekonomik, siyasi, askeri vb. açılardan oldukça farklı ve hareketli bir dönemdir. Dönemde, diğer pek çok alanda olduğu gibi eğitim alanında da reform girişimlerinde bulunulmuştur. Sultan II. Mahmud tarafından kurulan ilk sivil modern eğitim kurumlarının akabinde, o okullara öğretmen yetiştirmek için dârülmualliminler açılmıştır. 1848 yılında ilk dârülmuallimin örneğinin açılmasıyla birlikte pedagoji alanındaki tecrübe de gelişmeye başlamıştır. 1900’lü yılların başları, öğretmen yetiştirme ve pedagoji alanında önemli gelişmelere sahne olmuştur. II. Meşrutiyet Dönemi'nde bu alandaki çalışmalar dikkate değer bir ilerleme kaydetmiştir. Dönemde, dârülmualliminlerdeki yapısal reformlarla birlikte müfredat yönünden de önemli değişiklikler ve gelişmeler gerçekleştirilmiştir. Dârülmuallimin müfredatında Usul-i Tedris (Öğretim Yöntemleri) olarak yer alan ders II. Meşrutiyet'ten sonra Fenn-i Terbiye (Eğitim Bilimleri) olarak müfredattaki yerini almıştır. Dârülmuallimin müfredatındaki bu değişim çeşitli problemleri de beraberinde getirmiştir. Diğer taraftan II. Meşrutiyet Dönemi'nde, eğitim kurumlarındaki disiplin vakaları, önceki dönemlerden farklı özelliklere sahiptir. Bu çalışmada dârülmuallimin müfredatlarında Usûl-i Tedris ve Fenn-i Terbiye derslerinin yeri, II. Meşrutiyet Dönemi'nde Fenn-i Terbiye dersinin uygulanışı, öğretmen adaylarının, meslek ve eğitim bilimleri algısı, idare, öğretmen, öğrenci ilişkileri, idarenin disiplin vakalarındaki tutumu, disiplin vakalarındaki değişim ele alınmıştır. Dârülmuallimin öğretmen ve öğrencilerinin, öğrenme ve öğretme sanatının önemini anlamış olmaları, öğrencilerin usul-i tedris konusundaki eksiklikleri, idarenin, bir disiplin vakasında öğretmen yanlısı tutumu, öğrencilerin top yekûn ders protestosu, cüretkârlıkları, okuldan atılmaları ve sonrasında affedilerek okula yeniden kabulleri oldukça dikkat çekicidir.

Anahtar Kelimeler

Dârülmuallimin, fenn-i terbiye, usûl-i tedris, disiplin, öğretmen yetiştirme, II. Meşrutiyet

Fenn-i Terbiye (Educational Sciences) Course in the Dârülmuallimîn-i Âliye (School of Teacher Training) and a Student Riot

Öz

The Second Constitutionalist Period is very different and vivid in terms of social, economic, political and military affairs. Reform attempts were made during the period in education field alongside with other fields. Following the foundation of the first civil modern education institutions by Sultan Mahmud II, Dârülmuallimin (School of Teacher Training) was opened to train teachers for these institutions. With the establishment of the first "dârülmualllinin" in 1848, pedagogical experiences were increased. The first years of the 1900s witnessed to important developments in terms of teacher training and pedagogy. Remarkable developments in terms of structural reforms and curriculums of the Dârülmuallimin took place during The Second Constitutionalist Period. The course Usûl-i Tedris (Teaching Methods) in the curriculum of Dârülmuallimin was replaced with Fenn-i Terbiye (Educational Sciences) after The Second Constitutionalist Period. This change gave way to various problems. Besides, discipline issues taking place at education institutions of The Second Constitutionalist Period were different from the prior ones. The aim of this study is to analyze the place of Usûl-i Tedris and Fenn-i Terbiye courses in the curriculum of Dârülmuallimin; the application of Fenn-i Terbiye course during The Second Constitutionalist Period; professional and educational understanding of prospective teachers; the relationship between school administrators, teachers and students; the approach of the school administrators to the discipline issues and the change in discipline issues. The facts that the teachers and students of Dârülmuallimin understood the importance of teaching and learning art; that students lacked some Usûl-i Tedris; that the school administrators supported the teacher in a discipline issue; that the students protested the school all out and had the guts for this action; that the students were all expelled from the school and later excused to return to school were very interesting.

Anahtar Kelimeler

Dârülmuallimîn, fenn-i terbiye, usûl-i tedris(teaching methods), discipline, teacher training, The Second Constitutionalist Period

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri
• Maârif Nezâreti Mektûbi Kalemi(MF. MKT.), Dosya No: 1187/Gömlek No: 39.
• Diğer Resmi Kaynaklar
• Düstûr, I. Tertip, 2, İstanbul 1289.
• Sâlnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiye, 1316.
• Kitap ve Makaleler
• Dağlı, Yücel - Üçer, Cumhure, Tarih Çevirme Kılavuzu, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1997.
• Demirel, Fatih, "II. Meşrutiyetten Sonra Osmanlı'da Ortaöğretim: Sultâniler", Tarih İncelemeleri Dergisi, XXVII/II, (2012), ss. 339-358.
• Mekteb-i İdâdî, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum 2010.
• "Osmanlı Modern Eğitim Kurumlarında İşlenen Suçlar", History, Studies, 5/1, (2013), ss. 101-112.
• Demirel, Muammer, "Türk Eğitiminin Modernleşmesinde Rüşdiye Mektepleri", Türkler, XV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, ss. 44-60.
• Erdem, Yasemin Tümer, II. Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Kızların Eğitimi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2007.
• Ergün, Mustafa, İkinci Meşrûtiyet Devrinde Eğitim Hareketleri, Ocak Yayınları, Ankara 1996.
• Fortna, Benjamin C., Mekteb-i Hümayûn Osmanlı İmparatorluğu'nun Son Döneminde İslâm, Devlet ve Eğitim, Çev. Pelin Siral, İletişim Yayınları, İstanbul 2005.
• Gündüz, Mustafa, Mustafa Satı Bey ve Eğitim Bilimi (Fenn-i Tarbiye Cilt 1-2) Türkiye'de ilk Modern Eğitim Bilimi Kitabı, Otorite Yayınları, Ankara 2012.
• "Son Dönem Osmanlı Aydınlarının Yeni Birey ve Toplum Oluşturma Düşünceleri", Erdem (Atatürk Kültür Merkezi Dergisi), sy. 51, (2008), ss. 137-169.
• "Son Dönem Osmanlı Eğitiminde Disiplin ve Cezalandırma", Doğu Batı, 13/53, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2010, ss. 127-158.
• Kaya, Doğanay Fatma, Tanzimât'tan Cumhuriyet'e Rüşdiye Mektepleri, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum 2011.
• Nurdoğan, Arzu M., Osmanlı Modernleşme Sürecinde İlköğretim (1869-1922), Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2005.
• Öztürk, Cemil, Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikası, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1996.
• "Dârülmuallimin", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi ii DVİA], VIII, (İstanbul 1993), 551.
• Türkiye'de Dünden Bugüne Öğretmen Yetiştiren Kurumlar, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Yayınları, İstanbul 1998.
• Şahbaz, Namık Kemal - Şahbaz, Biroğlu Bengül, "Eyüp Hamdi Akman'ın Usûl-i Tedris'i ve Eserin Türkçe Eğitimi Açısından Önemi" Turkish Studies, 6/4, (2011), ss. 805-820.
• Unat, Faik Reşit, "Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış", Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1964.
• Yücel, Hasan Ali, Türkiyede Orta Öğretim, Devlet Basımevi, İstanbul 1938.