Şaraga Höyük Orta Tunç Çağı Seramik Fırınları

Yıl 2013, Cilt: 77 Sayı: 278, 1 - 14, 01.04.2013

Sabahattin Ezer

https://doi.org/10.37879/belleten.2013.1

Öz

Anadolu'daki prehistorik ve protohistorik dönemlere ilişkin yapılan arkeolojik araştırmalarda sınırlı sayıda seramik fırını bulunmuştur. Bundan dolayı, Şaraga Höyük'te 2003 yılı kazı sezonunda bulunan ve Orta Tunç Çağı'nın II. evresine tarihlendirilen 2 adet seramik fırını, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin M.Ö. 2. binyılı seramik üretim teknolojisi hakkında bilgi vermesi açısından son derece önemlidir. Bu fırınlardan biri diğerine oranla daha büyüktür. Çalışma sistemleri açısından birbirleri ile aynı özelliklere sahip olan bu iki seramik fırını, tipolojik açıdan ise bazı farklılıklar göstermektedir. Her iki fırın, yanma odası ve pişme odası olmak üzere iki bölümden oluşmuştur. İki bölüm arasındaki ısı transferini gerçekleştiren "ısı aktarım kanalı" bulunmaktadır. 1 numaralı büyük fırın iri kapların pişirilmesinde, 2 numaralı fırın ise; küçük kapların pişirilmesinde kullanılmıştır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve benzer kültür özellikleri gösteren yakın komşu bölgelerde bulunmuş olan, Tunç Çağı ve öncesi dönemlere ait bazı seramik fırını örneklerine bakıldığında, seramik fırını tipolojisinin ve çalışma sisteminin çok ciddi radikal değişimler göstermediklerini söyleyebiliriz. Şaraga Höyük seramik fırınları, Fırat Vadisi boyunca görülen Orta Tunç Çağı'na ait ağzı yivli seramik grubunun Şaraga Höyük'te yerel olarak üretildiğini kanıtlamıştır. Şaraga Höyük Orta Tunç Çağı tabakasında ele geçen taştan çömlekçi çarkı mili, pişmemiş kil örnekleri, büyük ve küçük boy seramik fırınları, etrafa saçılmış durumda ele geçen çok sayıda ıskarta seramik kırıkları ve seramik fırınında bulunan tüm kaplar, seramik üretim sürecindeki bütün aşamaları açıkça ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şaraga Höyük, Orta Tunç Çağı, Fırın, Seramik, Güneydoğu Anadolu

Middle Bronze Age Pottery Kilns at Şaraga Höyük

Öz

As a result of archeological research conducted on prehistoric and protohistoric periods in Anatolia a limited number of ceramic kilns were found. Therefore, two kilns, which have been found during the 2003 excavation season in Saraga Hoyuk and which belong to MBA II, are of great importance because they provide information regarding the ceramic production technology in the 2nd millennium B.C. One of these kilns is of big (Kiln 1) and the other is of small (Kiln 2) size. The both kilns show the similar work systems but both of them show same different features as the typologically. The kilns consist two chambers, in which the combustion and firing chambers. The kilns have heat transmission duct for the transfering of heat between combustion and firing chambers. Kiln 1 was used for firing of big size vessels and Kiln 2 for small size vessels. A few Middle Bronze Age pottery kiln were found in Southeast Anatolia and culturally related neighboring regions. Although, when we look Bronze and before age pottery kilns, we can say no radical shift has been empirically observed in the pottery firing techniques in the region. Kilns of Saraga Hoyuk proved that grooved rim ceramic group found along the Euphrates Valley has been produced locally at Saraga Hoyuk. The Middle Bronze Age level of Şaraga Höyük yielded material evidence for all stages of ceramic production at the site, including rotary stone, lumps of unbaked clay, pottery kilns of small and large sizes, scatters of ceramic wasters concentrated around the kilns, as well as intact ceramic vessels found in situ in the kilns.

Anahtar Kelimeler

Şaraga Höyük, Middle Bronze Age, Kiln, Pottery, Southeast Anatolia

Kaynakça

• Alizadeh, A, "A Protoliterate Kiln from Chogha Mish" Iran XXIII., (1985), pgs. 39-50.
• Cooper, L., Earb, Urbanism on the Syrian Euphrates. New York 2006.
• Delcroix, G.-Huot, J. L., "Les fours dits de potier dans I'Orient anden" Syria 49. (1972), pgs. 35-95.
• Duistermaat, K., The Pots and Potters of Assyria. Turnhout 2008.
• Ezer, S., "Şaraga Höyük'te Bulunmuş Olan Orta Tunç Çağı'na Ait Ağzı Yivli Seramik Grubunun Fırat Vadisindeki Yeri ve Önemi Hakkında Bazı Değerlendirmeler: Teknik, Tipoloji, Yayılım/Köken, Tarihlendirme" Anadolu/Anatolia 35, (2010), pgs. 39-52.
• Hauptmann, H., "Lidar Höyük 1981", Türk Arkeoloji Dergisi XXXVI-1., (1982), pgs. 93-103.
• Hauptmann, H., "Lidar Höyük 1984", Anatolian Studies, Vol. XXXV., (1985), pgs. 203-205.
• Hauptmann, H., "Lidar Höyük and Nevali Çori 1986", Anatolian Studies, VoL XXXVIL (1987), pgs. 203-206.
• Hauptmann, H., "Fırat Bölgesi Kazıları", Kayıp Zamanların Peşinden. (1999), pgs. 65-73.
• Heinrich, E.-Strommenger, E.- v.d., "Vierter vorffiufiger Bericht über die von der Deutschen Orient-Gesellschaft mit Mitteln der Stiftung Volkswagenverk in Habuba Kabira (Hububa Kabira, Herbstkampagnen 1971 und 1972 sowie Testgrabung Frühjahr 1973) und in Mumbaqat (Tall Munbaqa Herbstkampagne 1971) unternommenen Archologischen Unterscuhungen erstatted von Mitgliedern der Mission", MDOG 105. (1973), pgs. 6-68.
• Kletter, R. - Gorzalczany, A., "A Middle Bronze Age II Type of Pottery Kiln from Coastal Plain of Israel" Levant 33. (2001), pgs. 95-104.
• Kulakoğlu, F. — Güllüce H. v.d., "Gaziantep Kalehöyük 2003 Excavations" Proceedings of the 4th International Congress of the Archaeology of the Ancient Near East. Volume 2: Social and Cultural Transformation: The Archaeology of Transitional Periods and Dark Ages, Excavations Reports. (2008), pgs. 345- 352, (eds. Kühne, H. v.d.)
• Majidzadeh, Y., "The Development of the Pottery Kiln in Iran from Prehistoric to Historical Periods", Paleorient 3. (1977), pgs. 207-221.
• Matney, T. — Roaf, M. C. v.d., "Archaeological Excavations at Ziyaret Tepe, 2000 and 2001", Anatolica XXVIII (2002), pgs. 47-89.
• Matney, T. — Rainville, L. (eds.), "Archaeological Investigations at Ziyaret Tepe 2003-2004", Anatolica XXXI (2005), pgs. 19-68.
• Moorey, P.R.S., Ancient Mesopotamian Materials and Industries: The Archaeological Evidence. Indiana 1994.
• Müller - Karpe, A., Hethitische Töpferei der Oberstadt von Hattusa. Hitzeroth Marburg 1988.
• Oates, D. — Oates, J. — Mc Donald, H., Excavations at Tell Brak. VoL 1: The Mitanni and Old Babylonian Periods. London 1997.
• Orthmann, W., Halawa 1977-1979. Bonn 1981.
• Ökse, A. T., Önasya Arkeolojisi Seramik Terimleri, İstanbul 1999.
• Özgüç, N., Samsat. Sümeysat, Samosata, Kumaha, Hahha, Hahhum. Ankara 2009.
• Strommenger, E., Habuba Kabira. Eine Stadt vor 5000 Jahren Ausgrabungen der Deutschen Orient-Gessellschaft am Euphrat in Habuba Kabira. Syrien. Mainz am Rhein 1980.
• Sertok, K. — Kulakoğlu, F., "Şaraga Höyük 1999 Yılı Kazı Sonuçları" Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2000 Yılı Çalışmaları, (2001) pgs. 453-486.
• Sertok, K. — Kulakoğlu, F. — Squadrone, F., "Şaraga Höyük Salvage Excavations" 26. K S. T / 2. Cilt. pgs. (2005) 281-290.
• Sertok, K. — Kulakoğlu, F. — Squadrone, F., "Living Along and Together with The Euphrates The Effects of The Euphrates on a Long — life Settlement at Şaraga Höyük" Varia Anatolica XIX. (2007), pgs. 341-353.
• Streily, A. H. "Early Pottery Kilns in the Middle East" Paleorient 26-2, (2000) pgs.69-81.
• Yener, K. A., Tell Atchana, Ancient Alalakh Volume 1 The 2003-2004 Excavation Seasons. İstanbul 2010.
• Yener, K. A. — Edens, C. — Casana, J. v.d., "Tell Kurdu Excavations 1999" Anatolica XXVI. (2000), pgs. 31-119.