Asur Belgelerinde Kan Parası

Yıl 2020, Cilt: 84 Sayı: 301, 887 - 906, 11.12.2020

Faruk Akyüz

https://doi.org/10.37879/belleten.2020.887

Öz

Bu çalışma Eski ve Yeni Asur Dönemi belgelerinden iyi bilinen “kan parası” uygulaması hakkındadır. Orta Asur Kanununda yer almasa da Kan parasının Asur toplum yaşamında ve hukuk anlayışında önemli bir yer edindiği diğer dönem belgelerinden bilinmektedir. Kan parasının, öldürülen kimsenin yakınları tarafından kazanılan bir hak olduğu anlaşılmaktadır. Asur belgelerinde kan parası dāmu kelimesiyle ifade edilmiştir. Bahsi geçen kelime Eski Asur Döneminde her zaman fonetik olarak yazılmışken, Yeni Asur Dönemi belgelerinde ÚŠ/MÚD logogramıyla da ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kan parası, Eski Asur, Yeni Asur, hukuk, yasal uygulamalar

Blood Money in the Assyrian Documents

Öz

This study is about the practice of “blood money”, which is well known from Old Assyrian and Neo-Assyrian documents. Although it is not included in the Middle Assyrian Law Code, it is known from the other sources of the period that it has an important place in Assyrian social life and legal understanding. It is understood that the blood money is a right earned by the relatives of the murdered person. In the Assyrian documents, the blood money is expressed with the word dāmu. While the word in question was always written phonetically in the Old Assyrian period, it was also expressed in the documents of the Neo-Assyrian Period with the logogram ÚŠ/ MÚD.

Anahtar Kelimeler

Blood money, Old Assyrian, Neo-Assyrian, law, legal practices

Kaynakça

• Akyüz, Faruk, “Yeni Asur Döneminde Anadolu’da Kölelik ve Köle Satışları” Anadolu’nun Eski Çağlarında İktisadi ve Zirai Hayat, Editörler, L. G. Gökçek – O. Pekşen – E. Yıldırım, İstanbul, 2018, s. 399–411.
• Akyüz, Faruk, “Asur Belgelerinde Nehir Ordali”, OANNES – Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2/2, 2020, s. 165–177.
• Albayrak, İrfan, “Eski Asurca Kaynaklara Göre Asur-Anadolu İlişkilerinde Hahhum Krallığı’nın Önemi”, Archivum Anatolicum, 12/2, Ankara 2018, s. 1–11.
• Baker, Heather D., Prosopography of the Neo–Assyrian Empire, Vol. 3/I, Helsinki, 2002.
• Baker, Heather D., Neo-Assyrian Specialists, Crafts, Offices, and other Professional Designations. The Prosopography of the Neo-Assyrian Empire, 4/I: Proffesions Index. Winona Lake 2017.
• Bayram, Sebahattin – Kahya, Ömer, “Asur Ticaret Kolonileri Çağı’nda Anadolu’daki Hukuki Uygulamalar Üzerine Bazı Değerlendirmeler”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5 (17 Ek Özel Sayı), (2018), s. 75–92.
• Çayır, Murat, Kültepe’de 1997 Yılında Bulunan Tabletlerin Değerlendirilmesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2012.
• Çeçen, Salih, “Kültepe Metinlerinde Bulunan Yeni Waklum Mektupları”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih–Coğrafya Fakültesi Dergisi, XXXIV, (1990), s. 35–51.
• Çeçen, Salih, “Yeni Delillere Göre Kültepe’de Kan Parasi”, XXXIV. Uluslararası Assiriyoloji Kongresi, 6–10 Temmuz 1987 İstanbul, Bildiriler Ankara, (1998), s. 291–296.
• Çeçen, Salih, “Kültepe Belgelerine Göre Anadolu Şehir Devletlerinde Ayaklanma,” ArAn 5, (2002), s. 65–68.
• Çeçen, Salih, – Hecker, Karl, “ina mātīka eblum, Zu einem neuen Text zum Wegerecht in der Kültepe-Zeit”, Alter Orient und Altes Testament 240 (Fs von Soden) içinde, Münster, (1995), s. 31–41.
• Deller, Karlheinz – Fales, F. Mario –Jakob–Rost, Liane, “Neo–Assyrian Texts from Assur. Prívate Archives in the Vorderasiatisches Museum of Berlin, Part 2,” SAAB 9/1–2 (1995), s. 3–137.
• Erol, Hakan, “Kültepe’den Bir Metne Göre Asur Bölgesinde Yaşanan Bir İsyan ve Anadolu’daki Diğer İsyanlarla İlgili Kayıtlar”, ArAn, 11/2, (2017), s. 23–38.
• Faist, Betina, “The Ordeal in The Neo–Assyrian Legal Procedure” AOAT 412, Ugarit–Verlag, Münster, (2014), s. 189–200.
• Fales, F. Mario, “Assyrian Legal Traditions”, A Companion to Assyria, Ed. E. Frahm, 2017, s. 398–422.
• Fales, F. Mario – Postgate, J. Nicholas, Imperial Administrative Records, Part II, Provincial and Military Administration. SAA 11, Helsinki, 1995.
• Günbattı, Cahit, “Kültepe’de Bulunmuş İki Antlaşma Metni”, Belleten C LXIX, (2005), s. 759–784.
• Günbattı, Cahit, “Two Treaty Texts Found at Kultepe”, Assyria and Beyond Studies Presented to Mogens Trolle Larsen, (2004), s. 249–268.
• Günbattı, Cahit, Kültepe, Kaniš, Anadolu’da İlk Yazı, İlk Belgeler, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kayseri 2017.
• Günbattı, Cahit – Çeçen Salih – Gökçek, L. Gürkan – Akyüz, Faruk, Kahramanmaraş’ta Bulunmuş Yeni Asurca Tabletler, TTK Yayınları, Ankara 2020.
• Hertel, T. Klitgaard, Old Assyrian Legal Practices, Law and Dispute in the Ancient Near East, (OAA 6, PIHANS 123), Leiden 2013.
• Jass, Remko, Neo–Assyrian Judicial Procedures, SAAS 5, Helsinki 1996.
• Kryszat, Guido, “Wer Schrieb Die Waklum–Briefe?”, Leiden: Assyrian and Beyond. Studies Presented to Mogens Trolle Larsen, (2004), s. 353–358.
• KT 6–b: Larsen, Mogens Trolle, Kültepe Tabletleri VI–b, The Archive of the Šalim– Aššur Family Volume 2: Ennam–Aššur, TTKY, Ankara 2013.
• KT 6–c: Larsen, Mogens Trolle, Kültepe Tabletleri VI–c, The Archive of the Šalim– Aššur Family Volum 3: Ali–ahum, TTK, Ankara 2014.
• KT 9–a: Albayrak, İrfan – Erol, Hakan, Kültepe Tabletleri IX–a, I. Cilt: Buzutaya ve Lipit–İštar Arşivleri, 1950 Yılı Tabletlerinden (Kt. c/k) Seçilmiş Metinler, TTK, Ankara 2016.
• Kuzuoğlu, Remzi, “Three Kültepe Texts Concerning Rebellions”, Journal of Near Eastern Studies 70, (2011), s. 25–33.
• Kwasman, Theodore, Legal Transactions of the Royal Court of Nineveh, Part I: Dated and Datable Texts. SAA 6, Helsinki 1991.
• Lewy, Julius, Die Kultepetexte aus der Sammlung Frida Hahn, Berlin, Leipzig 1930.
• Mattila, Raija, Legal Transactions of the Royal Court of Nineveh, Part II: Assur–banipal through Sîn–šarru–iškun. SAA 14, Helsinki 2002.
• Michel, Cécile, Correspondance Des Marchands De Kaniš Au Début Du IIe Millénaire Avant J.–C, Paris 2001.
• Mishaly, Ayala, “The Bēl Dāmē’s Role in the Neo-Assyrian Legal Process“, Zeitschrift für Altorientalische Rechtsgeschichte 6, (2000) s. 35-53.
• Öz, Esma, “Kültepe Kazılarında Ele Geçen Waklum Mektupları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 4/16, (2011), s. 1–11.
• Özgüç, Tahsin, Kültepe, Kaniš/Neša, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2005. Parpola, Simo, Letters from Assyrian Scholars to the Kings Esarhaddon and Assurbanipal II (AOAT 5/2), Neukirchen–Vluyn 1983.
• Parpola, Simo, The Correspondence of Assurbanipal, Part I: Letters from Assyria, Babylonia, and Vassal States. SAA 21, Helsinki 2018.
• Postgate, J. Nicholas, Fifty Neo–Assyrian Legal Documents, Warminster 1976.
• Roth, Martha T., “Homicide in the Neo–Assyrian Period”, American Oriental Series 67, (1987), s. 351–65.
• Roth, Martha T., Law Collections from Mesopotamia and Asia Minor, Scholars Press, Atlanta 1995.
• Radner, Karen, “The Reciprocal Relationship Between Judge and Society in the Neo-Assyrian Period”, Maarav 12, 2005, s. 41–68.
• Sever, Hüseyin, “Yeni Kültepe Tabletlerinde Geçen “Kīma awāt naru’āim” Tabiri ve Değerlendirilmesi”, Dil ve Tarih–Coğrafya Fakültesi Dergisi 34/1–2 (1990), s. 251–265.
• StAT 1: Radner, Karen, Ein neuassyrisches Privatarchiv der Tempelgoldschmiede von Assur. (Studien zu den Assur-Texten 1), Saarbrücken 1999.
• Toptaş, Koray – Akyüz, Faruk, “A Neo-Assyrian Sale Contract from the Province of the Chief Cupbearer (rab-šaqê) kept at the Hasankeyf Museum (Batman)”, Zeitschrift für Assyriologie und Vorderasiatische Archäologie, 110/2, 2020, s. 1–9.
• Toptaş, Koray –Kahya, Ömer, “Asurca ve Babilce Metinlerde Yemin” Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23/2, 2019, s. 315–330.
• Yalvaç, Kadriye – Tosun, Mebrure, Sumer, Babil, Asur Kanunları ve Ammi Ṣaduqa Fermanı, TTK Yayınları, Ankara 2002.