İkiztepe Mezarlık Kazıları ve Ölü Gömme Gelenekleri 2000 ve 2001 Dönemleri

Yıl 2003, Cilt: 67 Sayı: 249, 383 - 402, 20.08.2003

Önder Bilgi

https://doi.org/10.37879/belleten.2003.383

Öz

İkiztepe örenyerinde 1974 yılından beri geliştirilmekte olan kazılar sonucunda ortaya çıkartılmış bulunan özellikle İlk Tunç Çağı mezarlığı ile kültür katları ve katlara ait münferit mezarlarda ele geçirilen önemli sayıdaki arsenikli bakırdan yapılmış silah, alet, takı ve sembol nitelikli eserler İkiztepe'nin Anadolu arkeolojisinde önemli bir yere sahip olduğunu göstermiştir. İkiztepe'deki kazılar, ayrıca, Bölgenin geleneksel ahşap mimarisinin kökeninin Geç Kalkolitik Çağdan gelişmiş olduğu hususunda aydınlatıcı verileri de ortaya koymuştur. Ele geçen 4000 civarındaki pişmiş toprak dokuma tezgah ağırlıkları ile tarakları (kirkitler) ve ağırşaklar İkiztepe'nin bir dokumacılık merkezi olduğuna da dikkat çekmiştir.

Anahtar Kelimeler

İkiztepe, Mezarlık Kazıları, Ölü Gömme Gelenekleri, İlk Tunç Çağı

İkiztepe tomb excavations and related burial customs

Öz

During the excavations carried out in connection with the project in 2000 and 2001 at İkiztepe, 28 new graves were unearthed in Trench "M" covering 200 m2 at Mound I. Of these 28 graves two are pot burials, and the rest is simple earthen burials. The two pot burials belong to the Middle Bronze Age. The 14 of the earthen burials belong to Early Bronze Age III, and the rest is of the Early Bronze Age II date. The study of the skeletons has shown that two pot burials and thirteen of the earthen burials have a baby or child skeleton. There is no common orientation among the earthen burials. The deceaseds were buried commanly extended on their backs with the arms usually at the sides. Only seventeen earthen burials are seen contained objects; eight from Early Bronze Age III and nine from Early Bronze Age II. As each burial contained different type of objects of varying numbers, it can be assumed that objects were left in the graves as personal belongings of the deceased rather than gifts. These newly unearthed burials, both the pot burials of the Middle Bronze Age and the simple earthen burials of the Early Bronze Age are the other graves of the graveyard of pot burials excavated in 1976 and of the graveyard of simple earthen burials excavated between 1975 and 1987. These graves have also shown that the border of both graveyards still extending on the northern slope of Mound I. Simple earthen burials unearthed at İkiztepe in the Early Bronze Age II and III have no parallels other than those excavated at Tekkeköy, Dündartepe, Horoztepe and Kalınkaya in Anatolia. The contemporary cultures in Anatolia seemingly preferred a stone cist or pithos as graves. Outside Anatolia, similar earthen burials to those found at İkiztepe are seen on the western coast of the Black Sea where extra-mural graveyards were located at Varna and Durankulak in Bulgaria. Objects were also found in these burials, but apart from some bracelets and a few pendants of ring type, there are no objects common to both the İkiztepe and Bulgarian burials.

Anahtar Kelimeler

İkiztepe, Tomb Excavations, Burial customs, Early Bronze Age

Kaynakça

• AKURGAL, E.
• 1958 "Forschungen in Phrygen und Yortankultur-Siedlung in Ovabayındır bei Balıkesir", Anatolia (Anadolu) III, Ankara, 145-164
• AKYURT, İ.M.
• 1998 M.Ö. 2. Binde Anadolu'da Ölü Gömme Adetleri, Ankara, TTKY
• ALKIM, H.
• 1986 "İkiztepe Kazılarında Saptanan Kültür Katları ve Elde Edilen Madeni Eserlerden Örnekler", IX. Türk Tarih Kongresi, Cilt I, Ankara, 119-132
• ALKIM, U.B.
• 1979 "İkiztepe Kazısı: İlk Sonuçlar". VIII. Türk Tarih Kongresi, Cilt I, Ankara, 151-157
• 1983 "Einige charakterische Metallfunde von İkiztepe", Beitrage zur Altertumskunde Kleinasiens Festschrift für Kurt Bittel, Mainz, 29-42
• 1984 "İkiztepe Kazısının Arkeolojik Sonuçlarına Toplu Bir Bakış", TÜBİTAK Arkeometri Ünitesi Bilimsel Toplantı Bildirileri I, Ankara, 46-51
• ALKIM, U.B/H. ALKIM/Ö. BİLGİ
• 1988 İkiztepe I. Birinci ve İkinci Dönem Kazıları/The First and Second Seasons' Excavations (1974-1975), Ankara, TTKY
• ALP, S.
• 1956 "Konya-Karahöyük Hafriyatı", Türk Arkeoloji Dergisi VI-1, 35-37
• ARIK, R.O.
• 1937 Alaca Höyük Hafriyatının İlk Neticeleri, İstanbul
• BACKOFEN, U.W.
• 1985 "Anthropologische Untersuchungen Der Nekropole İkiztepe Samsun", III. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 421428
• 1987 "Paleodemography of The Early Bronze Age Cemetery of İkiztepe-Samsun", V. Araştırma Sonuçları Toplantısı-II, 175-182
• BİLGEN, A.N.
• 2001 "1999 Yılı Çavlum Köyü Mezarlık Kazısı", 22. Kazı Sonuçları Toplantısı-1, 399-408
• BİLGİ, Ö.
• 1983 "1981 Dönemi İkiztepe Kazıları", IV. Kazı Sonuçları Toplantısı, 49-54
• 1984a "İkiztepe Kazılarının 1982 Dönemi Sonuçları". V. Kazı Sonuçları Toplantısı, 87-91
• 1984b "Metal Objects from İkiztepe-Turkey", Beitrage zur Allgemeinen und Vergleichenden Archaologie 6, 31-96
• 1985 "İkiztepe Kazılarının 1983 Dönemi Sonuçları" I. Kazı Sonuçları Toplantısı, 55-64
• 1986 "İkiztepe Kazılarının 1984 Dönemi Sonuçları", II. Kazı Sonuçları Toplantısı , 111-118
• 1987 "İkiztepe Kazılarının 1985 Dönemi Sonuçları", VIII. Kazı Sonuçları Toplantısı-I, 149-156
• 1988 "İkiztepe Kazılarının 1986 Dönemi Sonuçları", IX. Kazı Sonuçları Toplantısı-I, 169-180
• 1989 "İkiztepe Kazılarının 1987 Dönemi Sonuçları ve Çevre Araştırmaları", X. Kazı Sonuçları Toplantısı-I, 201-210
• 1990a "Metal Objects from İkiztepe-Turkey", Beitrage zur Allgemeinen und Vergleichenden Archaologie 9-10, 119-219
• 1990b "1974 ile 1986 Kazı Dönemlerinde Bulunan Tunç Silahların Işığı Altında İkiztepe'nin Önasya'daki Yeri", X. Türk Tarih Kongresi, Cilt I, Ankara, 71-77
• 1997 "İkiztepe Kazılarının 1995 Dönemi Sonuçları", XVIII. Kazı Sonuçları Toplantısı-I, 145-161
• 1999a "Samsun-İkiztepe Arkeolojik Kazıları Tepe III Çalışmaları, 1993 ve 1994 Dönemleri Sonuçları", Anadolu Araştırmaları XV, 137-165
• 1999b "Samsun-İkiztepe Arkeolojik Kazıları Tepe III1 Çalışmaları, 1995 Dönemi Sonuçları", Anadolu Araştırmaları XV, 167-190
• 1999c "Samsun-İkiztepe Arkeolojik Kazıları Tepe III Çalışmaları, 1996 Dönemi Sonuçları ve Genel Değerlendirme", Anadolu Araştırmaları XV, 191-230
• 1999d "İkiztepe Kazılarının 1997 Dönemi Sonuçları", XX. Kazı Sonuçları Toplantısı-I, 485-505
• 1999e "İkiztepe'de Ele Geçen Son Buluntuların Işığında Orta Karadeniz Bölgesi Protohistorik Çağ Maden Sanatı Hakkında Yeni Gözlemler", XII. Türk Tarih Kongresi, Cilt I, Ankara, 41-50
• 2000a "İkiztepe Kazılarının 1998 Dönemi Sonuçları", XXI. Kazı Sonuçları Toplantısı-I, 381-396
• 2000b "Metal Worker of the Central Black Sea Region of Turkey in the Early Bronze Age. A New Perspective on the Question of the Indo-Europeans' Original Homeland", Proceedings of the First International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East , Roma, 109-127
• 2001a Protohistorik Çağda Orta Karadeniz Bölgesi Madencileri. Hind-Avrupalıların Anavatanı Sorununa Yeni Bir Yaklaşım/Protohistoric Age Metallurgists of the Central Black Sea Region. A New Perspective on the Question of the Indo-Europeans' Original Homeland, İstanbul
• 2001b "Orta Karadeniz Bölgesi Protohistorik Çağ Maden Sanatının Kökeni ve Gelişimi", Belleten LXV/242, 1-35
• BİTTEL, K.
• 1939 "Ein Graberfeld der Yortan-Kultur bei Babaköy", Archiv für Orientforschung 13, 1-31
• EMRE, K.
• 1978 Yanarlar. Afyon Yöresinde Bir Hitit Mezarlığı, Ankara, TTKY
• GÜRKAN. G./J .SEEHER
• 1991 "Die Frühbronzezeitliche Nekropole von Küçükhöyük bei Bozüyük", Istanbuler Mitteilungen 41, 39-96
• IVANOV, I.
• 1978 Treasures of the Varna Chalcolithic Necropolis, Sofya
• 1991 "Der Bestattungsritus in der chalcolithischen Nekropole von Varna", Die Kupferzeit als historische Epoche. Beitrage Altertumskunde Saarbrücken 55 (Ed. J. Lichardus), 125-149
• KAMİL, T.
• 1982 Yortan Cemetery in the Early Bronze Age of Western Anatolia, BAR Int. Series 145, Oxford
• KAYA, D.
• 1994 "1992 Yılı Göndürle Erken Tunç Çağı Mezarlığı Kurtarma Kazısı", IV. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, 129-146
• KOŞAY, H.Z.
• 1938 Alaca Höyük 1936. Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Hafriyatı. 1936'daki Çalışmalara ve Keşiflere Ait İlk Rapor. Ankara TTKY
• 1951 Alaca Höyük 1937-1939. Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Kazısı. 1937-1939'daki Çalışmalar ve Keşiflere Ait İlk Rapor. Ankara TTKY
• KÖKTEN, K/N. ÖZGÜÇ/T. ÖZGÜÇ
• 1945 "1940 ve 1941 Yılında Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan Samsun Bölgesi Kazılarının Hakkında İlk Kısa Rapor", Belleten IX/35., 361-400
• MELLINK, M.J.
• 1956 A Hittite Cemetery at Gordion, Philadelphia
• 1967 "Excavations at Karataş-Semayük in Lycia, 1966", American Journal of Archaeology 71, 251-267
• 1968 "Excavations at Karataş-Semayük in Lycia, 1967", American Journal of Archaeology 72 , 243-259
• 1969 "Excavations at Karataş-Semayük in Lycia, 1968", American Journal of Archaeology 73,319-331
• 1972 "Archaeology in Asia Minor", American Journal of Archaeology 77,169-173
• 1974 "Archaeology in Asia Minor", American Journal of Archaeology 78 , 105-130
• 1986 "The Remains of Second Millennium B.C. Habitation at Karataş-Semayük", VII. Kazı Sonuçları Toplantısı, 287-291
• OSTEN, H.H. von der
• 1937 The Alishar Hüyük. Seasons of 1927. Part II (OIP XXXIX), Chicago
• ÖZGÜÇ, T.
• 1944 "Öntarihte Isparta Ovası Kültürü ve Yeni Buluntuları", Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi II/3, 407-418
• 1948a Ön Tarihte Anadolu'da Ölü Gömme Gelenekleri. Ankara TTKY
• 1948b "Samsun Hafriyatının 1941-1942 Yılı Neticeleri", III. Türk Tarih Kongresi, Ankara, 393-416
• 1950 Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Kültepe Kazısı Raporu 1948,. Ankara TTKY
• 1953 "Kültepe'de 1950 Yılında TTK Adına Yapılan Kazılar Hakkında Ön-Rapor", Belleten XVII/65, 101-108
• 1954 "Kültepe'de 1953 Yılında Yapılan Kazılar", Belleten XVIII/71, 57-372
• 1955a "Kültepe Hafriyatı 1954 Ib Katı Eserleri", Belleten XIX/73, 55-63
• 1955b "Kültepe Hafriyatı 1954 II. Kat Eserleri", Belleten XIX/76., 445-452
• 1959 Kültepe Kaniş. Assur Ticaret Kolonilerinin Merkezinde Yapılan Yeni Araştırmalar. Ankara TTKY
• 1978 Maşat Höyük Kazıları ve Çevresindeki Araştırmalar. Ankara TTKY
• 1986 Kültepe Kaniş II. Eski Yakındoğunun Ticaret Merkezinde Yeni Araştırmalar. Ankara TTKY
• ÖZGÜÇ, T./M.AKOK
• 1958 Horoztepe. Eski Tunç Devri Mezarlığı ve İskan Yeri. Ankara TTKY
• ÖZKAN, T/H. ERKANAL
• 1999 Tahtalı Barajı Kurtarma Kazısı Projesi, İzmir
• ÖZSAİT, M.
• 1997 "1995 Yılı Harmanören Mezarlık Kazısı", XVIII. Kazı Sonuçları Toplantısı-I, 457-474
• 1998 "1996 Yılı Harmanören Mezarlık Kazısı", XIX. Kazı Sonuçları Toplantısı-I, 607-626
• 1999 "1995 Yılı Harmanören (Göndürle) Mezarlık Kazısı", XX. Kazı Sonuçları Toplantısı-I, 467-483
• 2000 "1998 Yılı Harmanören (Göndürle Höyük) Mezarlık Kazısı", 21. Kazı Sonuçları Toplantısı-I, 371-380
• ÖZTAN, A.
• 1995 "1993 Acemhöyük Kazıları". XVI. Kazı Sonuçları Toplantısı-I, 189-192
• PECORELLA, P.E.
• 1984 La Cultura Preistorica di Iasos in Caria., Roma
• PERNICKA, E/F. BEGEMANN/S. SCMMİDT-STRECKER/H. TODOROVA /I. KULEFF
• 1997 "Prehistoric Copper in Bulgaria". Eurasia Antiqua 3, 42-180
• SCHMIDT, E.F.
• 1932 The Alishar Hüyük. Seasons of 1928-1929, Part I (OIP XXIX), Chicago
• SCHULTZ, M.
• 1985 "Erkrankungen Der Kinder In Der Frühen Bronzezeit"., Informationen Georg-August-Universitat Göttingen 3, 5-20
• 1989 "Erkrankungen Des Kindesalters In Der Bronzezeit". Nedersachsisches Arzteblatt 9, 28-33
• 2003 "İkiztepe Infant Skeletons", İkiztepe II, (U.B.Alkım/H.Alkım/ Ö.Bilgi), Ankara, 223-234, TTKY
• SEEHER, J.
• 1991 "Die Nekropole von Demircihöyük-Sarıket", Istanbuler Mitteilungen 41: 97-124
• 1992 "Die Nekropole von Demircihöyük-Sarıket", Istanbuler Mitteilungen 42: 5-17
• 2000 Die Bronzezeitliche Nekropole von Demircihöyük-Sarıket, Tübingen
• SÜEL, M.
• 1989 "Balıbağı/1988 Kurtarma Kazısı ", Türk Arkeoloji Dergisi XXVIII, 145-163
• 1991 "Balıbağı/1989 Kurtarma Kazısı", I. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, 205-214
• 1992 "Balıbağı/1990 Kurtarma Kazısı", II. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, 129-146
• TODOROVA, H.
• 1989 Durankulak 1, Sofya
• 1992 "Die symbolischen Bestattungen des Graberfeldes Varna I", Balkanica 23, 255-269
• TODOROVA, H./T. DİMOV
• 1989 "Ausgrabungen in Durankulak 1974-1987", Varia Archaeologica 2, 291-309
• TOPBAŞ, A/T. EFE/A. İLASLI
• 1998 "Salvage Excavations of the Afyon Archaeological Museum, Part 2: The Settlements of Karaoğlan Mevkii and the Early Bronze Age Cemetery of Kaklık Mevkii", Anatolia Antiqua VI, 21-94
• ÜNLÜSOY, İ.
• 1993 "Isparta İli Atabey ilçesi Harmanören (Göndürle) Kurtarma Kazısı 1989- 1999", III. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, 291-322
• WARNER, J.L.
• 1994 Elmalı Karataş II. The Early Bronze Age Village of Karataş. Bryn Mawr
• YILDIRIM, T.
• 2001 "Yenihayat Eski Tunç Çağı Mezarlığı", Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi 2, 1-8