İ.Ö. 1. Bin Yılı Orta Anadolu Çanak-Çömleğinde Ana Tanrıça Kültü

Yıl 2000, Cilt: 64 Sayı: 241, 707 - 716, 20.12.2000

Şevket Dönmez

https://doi.org/10.37879/belleten.2000.707

Öz

İ.Ö. 1. Binyılı Orta Anadolu'sunda ana tanrıça kültü ile ilgili 2 grup çanak-çömlek görülmektedir. Birinci grubu, üzerinde ana tanrıça figürü olarak değerlendirilmiş kadın figürleri bulunan ve Geç Demir Çağı'na (İ.Ö. 650/600 - İ.Ö. 450/400) tarihlendirilenler, ikinci grubu ise, kabartma olarak yapılmış bir çift meme bezeği ile bir kadının göğüslerini yansıtarak büyük olasılıkla ana tarıçayı simgeleyen ve Hellenistik Çağ'a (İ.Ö. 4 - 1. yüzyıllar) tarihlendirilenler oluşturur.

Anahtar Kelimeler

İ.Ö. 1. Bin Yıl, Orta Anadolu, Çanak-Çömlek, Ana Tanrıça Kültü, Hellenistik Çağ, MÖ 1000, İnanış, İnanç

Evidence of the Mother Goddess Cult in the Ceramics of Central Anatolia in the First Millenium B.C.

Öz

Evidence of the Mother Goddess cult can be observed in two groups of ceramics from Central Anatolia in the first millenium B.C. The first of these two groups, whose development and variations may possibly be related, displays female figures that have been interpreted as representations of the Mother Goddess and is dated to the Late Iron Age. The second group, attributed to the Hellenistic Period, exhibits ornamentation in the form of a pair of breasts in relief, which in all probability symbolizes the Mother Goddess. One specimen from the first group was recovered at Boğazköy and two at Maşat Höyük tumulus, making a total of three. Exhibiting strong influence of Late Iron Age traditions, the second group is composed of eight examples characteristic of the Hellenistic Period, one from Maşat Höyük (i.e., tumulus), one from Alişar, three from Suluca Karahöyük (Hacıbektaş Höyük) and three from Topaklı. The decorative motif of breasts symbolizing the figure of the Mother Goddess points in a clear fashion to the influence of the Mother Goddess cult on the pottery of the Hellenistic Period. It is very probable that the Late Iron Age group of ceramics related to the Mother Goddess cult was utilized for storage in association with ritual requirements and, in terms of chronology and conception, they parallel those recovered in Greece, Eastern Anatolia and the Transcaucasus. Those of the second group dated to the Hellenistic period, however, are unique, possessing no counterparts in any other region or period.

Anahtar Kelimeler

First Millenium B.C., Central Anatolia, Pottery, Mother Goddess Cult, Hellenistic Period, Belief, Faith, 1000 BC

Kaynakça

• Akurgal 1955: E. Akurgal. Phrygische Kunst. Ankara
• Balkan 1964: K. Balkan. "Patnos'ta Keşfedilen Urartu Tapınağı ve Urartu Sarayı", Atatürk Konferansları I, Ankara, s. 235- 243
• Balkan/Sümer 1970: K. Balkan ve O. Sümer. "1968 Yılı Hacıbektaş Höyüğü (Suluca Karahöyük) Önraporu", Türk Arkeoloji Dergisi XVIII-1, Ankara, s. 37-49
• Berghe/De Meyer 1983: L. V. Berghe ve L. De Meyer. Urartu, Münih
• Bittel 1970: K. Bittel. Hattusha: The Capital of the Hittites. Oxford
• Bittel/Naumann 1953: K. Bittel ve R. Naumann. "Vorlaufiger Bericht über die Ausgrabungen in Boğazköy im Jahre 1952" Mitteilungen Deutschen Orient Gesellschaft 86, s.1-37
• Coldstream 1968: J.N. Coldstream. Greek Geometric Pottery. London
• Dyson 1965: H.J.R. Dyson. "Problem of Protohistoric Iran. Iran as seen from Hasanlu", Journal of Near Eastern Studies 24, s. 193-217
• Köroğlu 1995: K. Köroğlu. "Doğu Anadolu Kökenli İnsan (Kadın) Yüzlü Kaplar", Arkeoloji ve Sanat 68, İstanbul, s. 25-32
• Kroll/ZaIhaas 1976: S. Kroll ve G. Zahlhaas. "Katalog der Augesttellten Funde", Urartu. Eine Wiederentdeckter Rivale Assyriens, Münih, s. 68-86
• Mellink 1964: M.J. Mellink. "Archaeology in Asia Minor", American Journal of Archaeology 68, s. 149-166
• Mellink 1965: M.J. Mellink. "Archaeology in Asia Minor", American Journal of Archaeology 69, s. 133-149
• Omura 1992: S. Omura. Kaman-Kalehöyük 1. Tokyo
• Osten 1937: H.H. von der Osten. The Alishar Höyük Seasons of 1931-32. Part III (OIP XXX) Chicago
• Özcan 1992: B. Ozcan. "Sulusaray-1990 Kurtarma Kazısı", II. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, Ankara, s. 167-200
• Özgüç 1982: T. Özgüç. Maşat Höyük II. Ankara
• Polacco 1969: L. Polacco. "Topaklı Prima Campagno di scavo 1967. Notizia Preliminare", Studi Miceni et Egeo-Anatolici VIII, s.76-81
• 1971a: L. Polacco. "Topaklı Campagna di scavo 1967 Relaizone Preliminare", Studi Miceni et Egeo-Anatolici XIV, s. 17- 25
• 1971b: L. Polacco. "Topaklı Campagna di scavo 1970 Relaizone Preliminare", Studi Miceni et Egeo-Anatolici XIV ; s. 17-37
• 1972: L. Polacco. "Topaklı. The 1970 Campaign of Excavation", Türk Arkeoloji Dergisi XIX-I, Ankara, s. 187-200
• Prayon 1987: F. Prayon. Phrygische Plastik, Tübingen
• Schmidt 1933: E.F. Schmidt. The Alishar Höyük Seasons of 1928 and 1929. Part II, Chicago
• Sevin 1999: V. Sevin. "Karagündüz Kazılarının Işığı Altında Doğu Anadolu Geç Demir Çağ Çanak Çömleği", Light on Top of The Black Hill Studies Presented to Halet Çambel Karatepe'deki Işık Halet Çambel'e Sunulan Yazılar. (Eds. G. Arsebük, M.J. Mellink ve W. Schirmer) İstanbul, s. 715-726.
• Summers/Summers/Ahmet 1995: M.E.F. Summers, G.D. Summers ve K. Ahmet. "The Regional Survey at Kerkenes Dağ: An Interim Report on the Season of 1993 and 1994", Anatolian Studies XLV, s. 43-68
• Ünal 1968: A. Ünal. "1966 Çengeltepe (Yozgat) Sondajı Önraporu", Türk Arkeoloji Dergisi XV-1. Ankara, s. 119-141.