Babaîler İsyanından Kızılbaşlığa: Anadolu'da İslâm Heterodoksisinin Doğuş ve Gelişim Tarihine Kısa Bir Bakış

Yıl 2000, Cilt: 64 Sayı: 239, 129 - 160, 20.04.2000

Ahmet Yaşar Ocak

https://doi.org/10.37879/belleten.2000.129

Öz

Alevîliğin tarihi, dünya tarihindeki benzeri birçok olgu gibi kökü uzun yüzyıllara dayanan bir süreç oluşturur. Bu süreç, uzun ve belli bir kronolojik boyutta, belli bir mekânda bazen çok yavaş ta olsa değişime uğrayarak bugüne kadar gelen çok ta homojen olmayan bir toplumsal yapının ürünüdür. Dolayısıyla bu tarihin bütün yönleriyle analizi, sistemli bir biçimde kavranması, anlaşılması ve anlatılması hayli çetin ve güç bir konu olarak böyle bir makale çerçevesinde tabii ki tam anlamıyla mümkün olamayacaktır. Bu makalenin amacı da, böyle bir iddiadan olabildiğince kaçınarak, bugünkü durumda tarihsel ve aktüel boyutlarıyla ortada duran Alevîlik olgusunu anlamaya yardımcı olabilecek genel bir tarihsel perspektif vermeyi denemektir.

Anahtar Kelimeler

Alevîlik, Babaîler İsyanı, Kızılbaşlık, Anadolu, İslâm

From the Bâbâ'î Rebellion to the Emergence of the Kızılbash

Öz

The history of the ‘Alawis, like many other similar phenomena in world history, embodies a process whose roots tap the deep recesses of time. This process, in its extended and explicit chronological aspect, is the product of a social structure peculiar to a certain area and one which exhibits a lack of homogeneity due to the change-albeit very slow-it has undergone. For this reason, a thorough analysis capable of facilitating, in a systematic and fully satisfactory manner, comprehension and explication of this history constitutes a daunting task. The present article represents an attempt to outline a general historical perspective that may assist the reader in understanding the ‘Alawi phenomenon as it currently exists in both its historical and actual dimensions. Stress is placed upon the fact that it is an error to view the subject of the ‘Alawis as an independent, singular, and unique episode divorced from the history of the Turks and that of Turkey and that of Islam in general and to approach it from this perspective. In other words, apart from similar structuralizations noted as occurring in the historical scheme, the ‘Alawis should not be construed as sui generis. Moreover, the writer aims to show that linking the origin of the ‘Alawi movement to the struggle for succession that occurred following the death of the Prophet Muhammad can lead to very serious errors in terms of time, space and chronology.

Anahtar Kelimeler

Alevism, Babai Revolt, Qizilbash, Anatolia, Islam