Hitit Tanrılar Topluluğunda Bir Tanrıça: Kappariyamu

Yıl 2021, Cilt: 85 Sayı: 303, 361 - 382, 17.08.2021

Nursel Aslantürk

https://doi.org/10.37879/belleten.2021.361

Öz

Eski Anadolu’nun en önemli uygarlıklarından biri olan Hitit uygarlığı tarih boyunca çok sayıda önemli uygarlığa beşiklik etmiş olan ve uygarlıklar tarihinde birçok ilklere tanıklık eden Anadolu’nun verimli toprakları üzerinde MÖ. II. bin yıllarında kurulmuştur. Hint Avrupalı kavimlerden olan Hititler, “Hatti Ülkesi” olarak adlandırdıkları Anadolu’da, siyasi birliği kurduktan sonra yayılmacı bir politika benimsemişlerdir. Bu politika sonucunda Hitit Devleti, Güney ve Güneydoğu Anadolu, Mezopotamya ve Kuzey Suriye’de etki alanı oldukça geniş bir imparatorluk haline gelmişlerdir. Boğazköy’de yapılan arkeolojik araştırmalar sonucunda bulgulanan Hitit dilinde yazılmış olan çiviyazılı kil tabletlerden Hititler’in dine dayalı bir yönetim sistemi benimsedikleri öğrenilmektedir. Bu çalışma, politeist (çok tanrılı) bir inanç sistemine sahip olan Hititlerin resmi dininde ve pantheonunda yer alan Tanrıça Kappariḭamu’nun kökenini, adının anlamını, tanrıçanın ne zaman ve nasıl kutsandığını Hitit çiviyazılı belgelerden elde edilen veriler doğrultusunda filolojik değerlendirmelerle ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hitit, Hatti, Kappariyamu (Kappariḭamu), Kappariyamuwa (Kappariḭamuṷa), Din, Tanrı(ça)

A Goddess in the Community of Hittite Goddess: Kappariyamu

Öz

The Hittites, as one of the greatest civilizations of Ancient Anatolia, had established their civilization in 2nd BC on the fertile lands of Anatolia which has been a cradle to many civilizations and has witnessed various first strings throughout history. As one of the Indo-European tribes, the Hittites established the political unity and later, they pursued an expansionist policy in Anatolia where they call “the Hattian country”. As a consequence of this policy, the Hittites became an ample empire with a great influence in South and Southeast Anatolia, Mesopotamia and Northern Syria. According to the cuneiform clay tablets written in Hittite language that were discovered in result of the archeological researches in Boğazköy, it has been learned that the Hittites adopted a regime of governance based on religion. This work aims at revealing the Goddess Kappariḭamu’s origin, the meaning of her name and when and how the goddess was blessed in the official religion and pantheon of Hittites, who had a polytheistic belief system, based on the data provided by the Hittite cuneiform texts with philological analysis.

Anahtar Kelimeler

Hittite, Hattian, Kappariyamu (Kappariḭamu), Kappariyamuwa (Kappariḭamuṷa), Religion, God(dess)

Kaynakça

• Akdoǧan, Rukiye, Hethitische Texte Bo 4658-Bo 5000. Teil 1: Transkriptionen. Teil 2: Autographien, DBH 46, Wiesbaden 2016.
• Alp, Sedat, Beiträge zur Erforschung des hethitischen Tempels. Kultanlagen im Lichte der Keilschrifttexte. Neue Deutungen, Ankara 1983.
• Archi, Alfonso, “How a God of Nature Became a Tutelary God of The King”, IX. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri, 1. Cilt, (2019), s. 49-63.
• Arıkan, Yasemin, “Hitit Dini Üzerine Bir İnceleme”, AÜDTCF Dergisi, C 38/S. 1-2, (1996). s. 271-285.
• Arıkan, Yasemin, “Hitit Dininin Tarihi Gelişimi ve Hitit Panteonu”, Yaşar Coşkun’a Saygı Yazıları, 2018, s. 41-72.
• Aslantürk, Nursel, Hitit Belgelerinde Hurri Tanrıları ve Onların Kültleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri (Hititoloji) Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2013, s. 25-26.
• Badalì, Enrico, Strumenti musicali, musici e musica nella celebrazione delle feste ittite, THeth 14/1, Heidelberg 1991.
• Bawanypeck, Daliah, Die Rituale der Auguren, THeth 25, Heidelberg 2005.
• Cornil, Pierre. “Liste des noms géographiques des textes hittites. KBo XXIIIXXX, XXXIII, KUB XLV-LVII”, Hethitica 10, (1990) s. 7-108.
• del Monte Giuseppe F., Die Orts- und Gewässernamen der hethitischen Texte. Supplement, RGTC 6/2 Wiesbaden 1992.
• Doğan-Alparslan, Meltem Hitit kralı II. Muwatalli: Kişiliği ve İcraatı (Filolojik Belgeler Işığında), Ege Yayınları, İstanbul 2018
• Ertem, Hayri, Boğazköy Metinlerinde Geçen Coğrafya Adları Dizini, Ankara 1973.
• Groddek, Detlev, Hethitische Texte in Transkription. KBo 30, DBH 2, Dresden 2002.
• Groddek, Detlev, Hethitische Texte in Transkription. KUB 55, DBH 4, Dresden 2002.
• Groddek, Detlev, Hagenbuchner, Albertine, Hoffmann Inge, Hethitische Texte in Transkription. VS NF 12, DBH 6, Dresden 2002.
• Groddek, Detlev, Hethitische Texte in Transkription. KUB 59, DBH 14, Dresden 2004.
• Groddek, Detlev, Hethitische Texte in Transkription. KUB 20, DBH 13, Dresden 2004.
• Groddek, Detlev, Hethitische Texte in Transkription. KUB 60, DBH 20, Wiesbaden 2006.
• Güterbock Hans, Gustav, Hittite Religion, Forgetten Religions, (1950) s. 81-109.
• Frantz-Szabó, Gabriella, Kappariḭamu, RlA 5, (1976-1980), s. 400.
• van Gessel, Ben H.L. Onomasticon of the Hittite Pantheon, Part I, Leiden-NewyorkKöln 1998.
• Haas, Volkert, Geschichte der Hethitischen Religion, HbOr I/15, Leiden 1994.
• Hoffner, Harry A., Alimenta Hethaeorum. Food Production in Hittite Asia Minor, New Haven 1974.
• Pecchioli Daddi, di Franca, Osservazioni su alcuni teonimi hattici. Fs Alp, (1992) s. 97-108.
• Klinger, Jörg, Untersuchungen zur Rekonstruktion des hattischen Kultsichicht, StBoT 37, Wiesbaden 1996.
• Kümmel, Hans Martin, Ersatzrituale für den hethitischen König, StBoT 3, Wiesbaden 1967.
• Laroche, Emmanuel, Les noms des Hittites, Paris 1966.
• Laroche, Emmanuel, Recherches sur les noms des dieux hittites, (RHA VII/46) Paris 1946-1947.
• Lebrun, René, Reflexions Concernant Ḫapaliya et la cite de surá. ArAn 4, (2000), s. 113-120.
• Monte Giuseppe F. del-Tischler Johann, Die Orts- und Gewässernamen der hethitischen Texte, RGTC VI, Wiesbaden 1978.
• McMahon, Gregory, The Hittite State Cult of the Tutelary Deities, AS 25, Chicago 1991.
• Neu, Erich, Ein althethitisches Gewitterritual, StBoT 12, Wiesbaden 1970.
• Neu, Erich, Althethitische Ritualtexte in Umschrift, StBoT 25, Wiesbaden 1980.
• Otten, Heinrich,Ein hethitisches Festritual (KBo XIX 128), StBoT 13, Wiesbaden 1971.
• Otten, Heinrich,Kapperi, RlA 5, (1976-1980), s. 400.
• Popko, Maciej, Kultobjekte in der hethitischen Religion (nach keilschriftlichen Quellen), Warszawa 1978.
• Schuler, Einar von, Die Kaškäer. Ein Beitrag zur Ethnographie des alten Kleinasien, Berlin 1965.
• Sideltsev, Andrej V., “An Overlooked Case of Inversion in Middle Hittite?”, Fs Košak, (2007), s. 613-629.
• Singer, Itamar, The Hittite KI.LAM Festival, StBoT 27, Part: I, Wiesbaden 1983.
• Singer, Itamar, The Hittite KI.LAM Festival, StBoT 28, Part: II, Wiesbaden 1984.
• Soysal, Oğuz, Hattischer Wortschatz in hethitischer Textüberlieferung, HbOr I/74, Leiden 2004.
• Starke, Frank, Untersuchungen zur Stammbuilding des kelischrift-luwischen Nomens, StBoT 31, Wiesbaden 1990.
• Steiler, Charles W., The Solar Deities of Bronze Age Anatolia, Studies in Texts of the Early Hittite Kingdom, StBoT 62, Wiesbaden 2017.
• Taggar-Cohen, Ada, Hittite Priesthood, THeth 26, Heidelberg 2006.
• Taracha, Piotr, Religions of Second Millennium Anatolia, DBH 27, Wiesbaden 2009.
• Tischler, Johann,Hethitische Texte in Transkription KUB 56 und KUB 57, DBH 49, Dresden 2016.
• Ünal, Ahmet, Hititçe-Türkçe, Türkçe-Hititçe Büyük Sözlük, Ankara 2016.
• Yoshida, Daisuke (1996). Untersuchungen zu den Sonnengottheiten bei den Hethitern, THeth 22, Heidelberg.