Türkiye Mezar Taşı Tipleri 1: Güneş Tepelikliler

Yıl 2021, Cilt: 85 Sayı: 303, 645 - 690, 17.08.2021

Halit Çal

https://doi.org/10.37879/belleten.2021.645

Öz

Merkezdeki küçük çiçekten çıkan ışın kolları biçimli daire tepeliklere güneş tepelikli denilmiştir. Tezler ve yayınlardaki 33911 mezar taşı içinde 311 tane belirledik. Tarihli 261 örnek 1810-1952 yıllarındandır. 19. yüzyılın ikinci yarısında yaygınlaşmıştır. Gövde yatay kesiti olarak yuvarlak kesitli bir tanesi dışındakiler dikdörtgen kesitlidir. Tepelikleri 6, kol düzenlemelerini 7 alt grup içinde ele aldık. Genel biçim 141 tanesinde güneş ışınları, 152 tanesinde bitkisel düzenlemeye yakındır. %91’i kadınlar için yapılmıştır. 1 paşa ve 26 paşa yakını, 1 şeyhülislam oğlu için yapılan dışında çoğu serbest meslek sahipleri, azı orta düzey devlet görevlileri yakınlarına aittir. İncelediğimiz örneklere göre bu tipin Türkiye geneline oranı yüzde birdir. Türkiye’de Selçuklu mimarisi ve paralarında güneş motifleri biliniyor. Çok uçlu yıldız, çok kollu yıldız geçmeleri Selçuklulardan itibaren yaygındır. Osmanlı mimarisinde 19. Yüzyıldaki güneş ışınlı bezemeler ise 17-18. yüzyıl Avrupa mimarisindeki biçimlere benzemektedir. Osmanlı mimarisinde 18. yüzyıl başından beri yaygın olan Avrupa etkili istiridye kabuğu ve kolları düz işlenen yelpaze motifi, 19. yüzyıldaki güneş tepeliklilere esin kaynağı olabilir. Sandık mezar yüzlerine çokça işlenen kare, oval, dikdörtgen biçimli güneş motiflerinin mimarideki örneklerinde tuğra merkezdedir. Bunun Osmanlı arması ile biçim benzerliği mezar taşlarında da bu düşüncenin olabilirliğini akla getirmektedir. Ancak örneklerin çoğu orta düzey görevli ve serbest meslekten kişilerin yakını kadınlara aittir. Geneli itibarıyla ana tip ve alt tiplerinin tarih dilimleri, bu tipteki tarihsiz örnekleri tarihlemede bir ölçü oluşturmaları bakımından da önemlidirler.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, mezar taşı, güneş tepelik, Avrupa

Tombstone Types of Turkey I: Sun Crests

Öz

Circular crest motifs in the shape of sunbeams radiating from a central flower are named as sun crests. We have determined 311 out of 33911 tombstones recorded in publications and dissertations. The ones carrying a date are dated between 1810 and 1952. It spreads out in the second half of 19th century. The bodies have rectangular cross-sections except one with a circular cross-section. We have classified the crests under 6 subgroups, and the arms under 7 subgroups. The general shape is close to sunbeams in 141 of them, and more of a floral design in 152 of them. 91% are made for women. 1 for a pasha, 26 were made for a relative of a pasha, 1 for the son of a Sheikh-ul Islam, besides these most are made for self-employment citizens, and few of them belong to minor governmental officials. The scale of this type in whole Turkey is only one percent. The sun motifs are known in Seljuk architecture and coins in Turkey. Multi armed stars and star crossings were widespread since Seljuks. The sunbeam motifs in 19th century Ottoman architecture are similar in shape to the ones seen in 17-18th century European architecture. The European influenced seashell form and fans with plain arms which were widespreadsince the early 18th century may also have inspired the sunbeam crests of 19th century. Square, oval, and rectangular shaped sun motifs on the sarcophagus tombstones have tughra as their central piece. The similarities of them with Ottoman emblem shape may indicate that same idea was applied to tombstones. Still most of the samples belong to the female relatives of minor governmental officials or self-employers.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, tombstone, sun crest, Europe

Kaynakça

• Acun, Hakkı, Tüm Yönleri İle Çapanoğulları ve Eserleri, Ankara 2005.
• Açıkgöz, Yusuf, Anadoluhisarı Osmanlı Dönemi Mezar Taşları Kitabelerinin Dil İncelemesi, T.C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Dili Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007.
• Ahraz, Gül, 17.-19. Yüzyıl İstanbul Sebillerinde Madeni Şebekeler, Çanakkale Onsekizmart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale 2001.
• Arslan, Esra, Sahrayıcedit Mezarlığında Bulunan Kitabeli Mezar Taşları, T.C. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Geleneksel Türk Sanatları Anasanat Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Atasaral, Osman, Ampir Üsluplu Bazı İstanbul Yapıları, Mimar Sinan Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji ve Sanat tarihi ABD Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1993.
• Ayan, Şaziye, Ankara Etnoğrafya Müzesi’ndeki Osmanlı Dönemi Madalya ve Nişanlar, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2019.
• Bacque Grammont, Jean Louis, “Cimetieres De La Mosquee De Sokollu Mehmed Paşa A Kadıga Limanı, De Bostancı Ali Et Du Türbe De Sokollu Mehmed Paşa A Eyüb”, İstanbuler Mitteilungen, Beiheft 36, 1990, s. 9-257.
• Bacque Grammont Jean Louis - Hans Peter Laqueur - Nicolas Vatin, “Tarihsel Kaynak Olarak Osmanlı Mezarlıkları, Uygulanan Yöntemler Ve Bilgisayarda Yapılabilecek İşlemler”, Erdem, 6/16, Ankara, 1990, s. 177-214.
• Bacque-Grammont Jean Louis - Nicolas Vatin, “Stelea Turcicae VI Steles Funeraires de Sinop”, Yeni Anadolu, III, Paris 1992, s. 105-207.
• Bacque-Grammont Jean-Louis - Semavi Eyice - Nathalie Clayer - Thierry - Zarcone, “Stelæ Turcicae VII, Deux cimetières du quartier de Fındıkzade à Istanbul: Molla Gürani et Piri Mehmed Paşa”, Anatolia Moderna 5, Paris 1994, s. 233-318.
• Bakırcı, Naci, İç Anadolu Bölgesindeki Mevlevi Mezar Taşlarında Görülen Dekoratif Sanatlar ve Semboller, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı Doktora Tezi, Konya 1999.
• Bayrakal, Sedat, Uşak’ta Osmanlı Mezar Taşları, İzmir 2016.
• Berk, Süleyman, Zeytinburnu’nun Tarihi Mezar Taşları Zamanı Aşan Taşlar, 1-2. Zeytinburnu Belediyesi, İstanbul 2016.
• Biçici, Kamil, “Eyüpsultan Mehmet Vusuli Efendi Türbesi Haziresi”, Tarihi Kültürü ve Sanatıyla Eyüpsultan Sempozyumu, III, Eyüpsultan Belediyesi, İstanbul, 2000, s. 490-501.
• Biçici, Kamil, “Safranbolu Yörük Köyü Mezarlığında Bulunan Süslemeli Mezar Taşları”, Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 2008, s. 297-324.
• Bottineau, Yves, L’art Baroque, Paris 1986.
• Bozer, Rüstem – Çeken, Muharrem, Anadolu Selçuklu Çağı Mirası Müze Eserleri, 1, Selçuklu Belediyesi, Ankara 2016.
• Bulut, Mustafa, Sultan II. Mahmut Türbesi Haziresi, T.C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul 2012.
• Can, Selman, “Osmanlı Arması’nın Doğuşu”, XVI. Ortaçağ Türk Dönemi Kazıları Ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri 18-20 Ekim 2012, I, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas 2014, ss.173-180.
• Çal, Halit, “Göynük (Bolu) Şehri Mezar Taşları”, Vakıflar Dergisi, 30, Ankara 2007, s. 307-395.
• Çal, Halit - Ataoğuz Çal, Özlem Kastamonu Atabeygazi Cami-Türbesi Haziresindeki Mezar-Mezar Taşları, Kastamonu Belediyesi Yayını, Ankara 2008.
• Çal, Halit, Boyabat Mezar Taşları, Boyabat Belediyesi Yayını, Ankara 2015.
• Çal, Halit, “Türkiye Mezar Taşı Araştırmalarının Durumu ve Sorunları”, 1. Uluslararası Geleneksel Türk Mezar Taşları 19-21 Eylül 2018 Bakü – Azerbaycan, Hazar Üniversitesi Yayını, Bakü 2019, s. 133-160.
• Çal, Halit - Gazanfer İltar, Giresun İli Osmanlı Mezar Taşları, Giresun Valiliği Yayını, Ankara 2011.
• Çal, Özlem, “Kastamonu Evlerinde Süsleme”, “Üsküdar’a Kadar” Kastamonu, Yapı Kredi Bankası Yayını, İstanbul 2008, s. 157-178.
• Çalhan, Filiz, Kadıköy – Söğütlüçeşme Mahmut Baba Mezarlığı (Mezar Taşları Tipolojisi Hakkında Bir Deneme), T. C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.
• Çaycı, Ahmet, Anadolu Selçuklu Sanatı Gezegen Ve Burç Tasvirleri, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara 2002.
• Çoruhlu, Yaşar, Erken Devir Türk Sanatı, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2000.
• Çoruhlu, Yaşar, Türk Mitolojisinin Anahatları, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2002.
• Demir, Saniye, Kalkandelen Bektaşi Tekkesi Haziresi, TC Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi Ve Sanatları Anabilim Dalı İslam Tarihi Ve Sanatları Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2016.
• Erdal, Gültekin, Sultan II. Bayezid Cami Haziresindeki Mezar Taşlarının Sanatsal İncelenmesi, T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Resim – İş Anasanat Dalı Grafik Eğitimi Sanat Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1998.
• Erdemir, Yaşar, Sırçalı Medrese Mezar Anıtları Müzesi, Konya Valiliği Yayını, Konya 2009.
• Eren, Sevinç, Trabzon İli Gülbahar Hatun Ve Tavanlı Camii Hazireleri İle Küçük İmaret Mezarlığı’ndaki Mezar Taşları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara 2011.
• Esin, Emel, Türklerde Maddi Kültürün Oluşumu, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2006.
• Ertuğ, Necdet, İstanbul Tarihi Çeşmeler Külliyatı, 1-2-3, İski Genel Müdürlüğü Yayını, İstanbul 2006.
• Galitekin, Ahmed Nezih, Kocaeli Körfez İlçesi (Tarih Ve Kültür Mirası Eserleri), 1-2-3, Körfez Belediyesi Yayını, İstanbul 2008.
• Genel, Fatih - Elman, İbrahim, Havran Kitabeleri, Havran Kaymakamlığı, Balıkesir 2010.
• Gökler, Burak Muhammet, Balıkesir Mezar Taşları, Atatürk Ünv Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk İslam Sanatları Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2017.
• Gurlitt, Cornelius, Geschichte Barockstiles Und Des Rococo In Deutschland, Stutgart 1880.
• Gümüşdağ, Gökhan, Kastamonu Şehri Nasrullah Camisi Yılanlı Camisi, Yakup Ağa Camisi, Ahmet Dede Camisi Hazirelerindeki Mezar Taşları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007.
• Gümüşoğlu, Dursun, “Mansur Baba Haziresindeki Son Osmanlıca Bektaşi Mezar Taşları”, Türk Kültürü Ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 53, 2018, Ankara, s. 9-41.
• Gün, Recep, “Samsun-Çarşamba Rıdvan Paşa Camii Hazîresindeki Mezar Taşları-I (Celî Ta’lîk Kitabeli Olanlar), Ondokuzmayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22, Samsun 2006, s.103-143.
• Gün, Recep, Samsun-Çarşamba Rıdvan Paşa Camii Hazîresindeki Mezar Taşları-II (Celî Sülüs Kitabeli Olanlar), Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26-27, Samsun 2008, s. 117-173.
• Gündoğan, Bengü, Kastamonu Ferhat Paşa Camisi Haziresi Mezar Taşları, Gazi Ünv. Sos. Bil. Enst. Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007.
• Gündoğdu, Hamza - Zeki Yılmaz, “Çorlu’da Fatih Camii Ve Haziresindeki Mezar Taşları”, Geleneksel Türk Mezar Taşları 1. Ulusal Sempozyumu (24-26 Mart 2017) Erciyes Üniversitesi, Kayseri 2018, s. 145-203.
• Gündoğdu, Oktay, Üsküdar’daki Ahmediye Külliyesi Haziresi, Marmara Ünv. Türkiyat Ens. Türk Sanatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2016.
• Güvelioğlu, İshak Güven - Murat Ümit Hiçyılmaz - Mustafa Gürdal, Rize Hemşin İlçesi Tarihi Mezar Taşları, Kaknüs Yayıncılık, İstanbul 2011.
• Hanoğlu, Canan, Batılılaşma Dönemi Rize Mezar Taşları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi, Erzurum 2015.
• Hanoğlu, Canan, Erzurum Merkez’de Cami Hazirelerinde Bulunan XVIII.- XIX. YY. Mezar Taşları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2006.
• Hanoğlu, Canan - Akdağ, Hasan, “Erzurum Esat Paşa Camii Haziresi’nde Bulunan Mezar Taşları”, 1. Uluslararası Türk-İslam Mezar Taşları Kongresi Bildiriler Kitabı 19-21 Ekim 2018 Kuşadası TÜRKİYE Aydın 2018, s. 282-325.
• Hatipoğlu, Oktay, XIX. Yüzyıl Osmanlı Camilerinde Kalem İşi Tezyînâtı, T.C. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi, Erzurum 2007.
• İbrahimgil, Mehmet - İbrahimgil, Ammar, Rodos Adası’nda Osmanlı Mimarisi (Mimari Eserler-Kitabeler-Mezar Taşları), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Ankara 2019.
• İlter, Elif, “Mekteb-i Tıbbıye-i Şahane’nin Kitabesine Dair Bazı Değerlendirmeler”, Uluslararası Üsküdar Sempozyumu 19-21 Ekim 2018, Bildiriler III, Üsküdar Belediyesi Yayını, İstanbul 2019, s. 427-442.
• İmamoğlu, Vacit, Geleneksel Kayseri Evleri, Türkiye Halk Bankası, Ankara 1992.
• Kalafat, Nihal, Çankırı Osmanlı Dönemi Mezar Taşları, T.C. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2018.
• Kanlıçay, Sinem Sevinçtav, Barok-Rokoko Yorumlu 18. Yüzyıl İstanbul Çeşmelerinde Kompozisyon, Motif Ve Terimler (1740-1797), İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010.
• Kara, Hacer - Şerife Danışık, Konya Mezarlıkları ve Mezar Taşları, Meram Belediyesi, Konya 2005.
• Keskin, Burcu, Antalya’da Osmanlı Dönemi Mezar Taşları: Alanya Ve Manavgat İlçeleri, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Antalya 2019.
• Keskin, Candaş, İstanbul’da Bulunan Osmanlı Dönemi Armalı ve Madalyalı Mezar Taşları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2001.
• Kıvrakoğlu, Nihal, İstanbul Çiçekçi Camii Haziresi Mezar Taşları, Erciyes Ünv Sosyal Bilimler Ens. Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2013.
• Kurtbil, Zeynep, Kadıköy Taşköprü Caddesi Mezarlığı (Batı Yönündeki 19. Yüzyıl Mezar Taşlarının Sanat Tarihi Açısından Değerlendirilmesi), T.C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2009.
• Kut, Günay - Eldem, Edhem, Rumellihisarı Şehitlik Dergahı Mezar Taşları, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul 2010.
• Mermutlu, Bedri - Öcalan, Hasan Basri Tarihi Bursa Mezar Taşları I, Bursa Mezar Taşları, Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayını, Bursa 2011.
• Philippe, Miguet, France Baroque, Paris, 1988.
• Nefes, Eyüp, Samsun Yöresinde Bulunan Mezar Taşları, Ondokuzmayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı Doktora Tezi, Samsun 2002.
• Nuhoğlu, Mehmet, Koca Mustafa Paşa (Sünbül Sinan) Camisi Haziresi Mezar Taşları Üzerine Bir Araştırma,: Marmara Ünv. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2003.
• Öcalan, Hasan Basri - Mermutlu, Bedri, Tarihi Bursa Mezar Taşları II, Emirsultan Mezarlığı, Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayını, Bursa 2012.
• Önder, Mehmet, “Konya Mezar Taşlarında Şekil ve Süsler”, Türk Etnoğrafya Dergisi, 12, Ankara 1969, s. 5-15.
• Özler, Fadime, Tavlusun Bezemeli Mezar Taşları, T.C. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2013.
• Özlü, Zeynel, İlk Çağdan Cumhuriyet’e Bir Batı Karadeniz Kenti DÜZCE. İstanbul 2015.
• Pevsner, Nicolaus, An Outline of European Architecture, 1948.
• Ricci, Corrado, Buildings of Europe Baroque Europe, E.P. Dutton & Co., Newyork 1912.
• Ünver, Rüstem, Architecture for a New Age: Imperial Ottoman Mosques in Eighteenth-Century Istanbul, The Department of History of Art and Architecture in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy in the subject of History of Art and Architecture Harvard University, Cambridge Massachusetts 2013.
• Söndür, Rabia, İstanbul Defterdar Camisi Haziresi Mezar Taşları, Hacı Bayram Veli Ünv. Edebiyat Fak. Sanat Tarihi Bölümü Bitirme Tezi, Ankara 2019.
• Söylemez, Duygu, Batılılaşma Dönemi İstanbul Cami Cephelerinde Taş Süsleme (1703 – 1839), T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı , İstanbul 2010.
• Sürün, Mustafa, Şeyh Vefâ Camii Haziresi (Mezar Taşları Tipolojisi Üzerine Bir Deneme), T.C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Ana Bilim Dalı Türk Sanatı Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006.
• Şen, Korkmaz, Eceabat’a Bağlı Bazı Merkezlerdeki Türk-İslam Dönemi Mezar Taşları, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale 2010.
• Şeyban, Lütfi - Altun, Ayşenur, “İzmit Maşûkiye Merkez Câmii Hazîresi’nde Bulunan Osmanlı Mezar Taşları”, Asos Journal, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2/5, 2014, s. 309-368.
• Tali, Şerife, “Ünye Çamlık Feneraltı Mezarlığı Mezar Taşları Ve Kitabeleri”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 45, 2018, s. 371-408.
• Tanık, Saliha, Kocaeli, Gölcük Değirmendere Mezarlığı Mezar Taşları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2016.
• Taşdemir, Meral, Kastamonu Şeyh Şaban-ı Veli Camisi Ve Türbesi Haziresinde Yer Alan Mezar Taşları, Gazi Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2002.
• Tekin, Başak Burcu, Batılılaşma Sürecinde Osmanlı Tezhip Sanatı (1789-1922), T.C. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı Doktora Tezi, Kayseri 2008.
• Tığcı, Sibel, İstanbul Divanyolu’nda Sultan II. Mahmud Türbesi’nin Haziresindeki Mezar Taşları, T.C. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010.
• Tuncel, Mebruke, Osmanlı Dönemi Tezhip Sanatında Barok-Rokoko Üslubu (18.-19. Yüzyıl), Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Geleneksel El Sanatları Anasanat Dalı Tezhip Programı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2002.
• Tunçel, Gül, “Üsküp Sultan Murat Camii Haziresi’ndeki Mezartaşları”, Bilge, 43, Ankara 2004, s. 20-38.
• Tunçel, Gül, “Üsküp Mustafa Paşa Camii Haziresi’ndeki Mezartaşları”, Dini Araştırmalar, 7/21, 2005a, s. 277-287.
• Tunçel, Gül, “Üsküp İsa Bey Camii Haziresi’ndeki Şahideler”, Erdem, 15/43, 2005b, s. 59-85.
• Tunçel, Gül, “Üsküp İsa Bey Camii Haziresi’ndeki Lahit Şeklinde Mezarlar”, Milli Folklor, 9/66, 2005c, s. 105-115.
• Tunçel, Gül, “Üsküp Alaca Camii Haziresi’ndeki Şahideler”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 22/1, 2005d, s. 215-236.
• Turan, Hayrunnisa, “Şîr ü Hûrşîd Tasvirinin Kökeni Ve İçeriğine Dair Düşünceler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10/51, 2017, s. 445-475.
• Tüfekçioğlu, Abdülhamit, Edincik’te Türk Devri Mimarisi ve Mezar Taşları, Edincik Belediyesi, Bursa 2005.
• Tüfekçioğlu, Abdülhamit, “Üsküdarlı Taşçılar ve “Taşçı” İmzalı Mezar Taşları”, Uluslararası Üsküdar Sempozyumu 19-21 Ekim 2018, Bildiriler III, Üsküdar Belediyesi Yayını, İstanbul 2019, s. 93-128.
• Türker Fatma, Sinop Seyyid Bilal Türbesi Haziresindeki Mezar Taşları, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Samsun 2011.
• Uğurluel, Talha, İstanbul Tahtakale’de Yavaşça Şahin Haziresi, T. C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007.
• Uysal, Nadide, Süleymaniye Camii Haziresi, T.C. Erciyes Üniveritesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi, Kayseri 2013.
• Ülker, Necmi, “Tire Müzesindeki İslami Kitabeler”, III. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 20-24 Mayıs 1985, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 1986, ss.5-34.
• Ülker, Necmi - Günay, Vehbi - Telci, Cahit - Gökçe, Turan, İzmir’de Türk Mührü Emir Sultan Dergahı Haziresi Mezar Kitabeleri, Şenocak Yayınları, İzmir 2008.
• Varol, Halim, Aydın Kuşadası Adalızade Mezarlığı Osmanlı Mezar Taşları, T. C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara 2019.
• Yarar, Sibel, Geleneksel Akseki Evlerinde Tavan Süslemeleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2001.
• Yasa Aktaş, Azize - Kaya Yiğit, Bilge - Yazar, Turgay, “Bolu Müzesinde Bulunan Osmanlı Dönemi Mezar Taşları”, 21. Yüzyılda Köroğlu ve Bolu Araştırmaları Uluslarası Köroğlu, Bolu Tarih ve Kültürü Sempozyumu Bildirileri (17-18 Ekim 2009) Bolu, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu 2011, s. 68-107.
• Yeni, Özgür, Sinop Arkeoloji Müzesi’nde Sergilenen Türk-İslam Dönemi Mezar Taşları, Selçuk Üniverstesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Konya 2009.
• Yıldırım, Kemal - Hidayetoğlu, Lütfi, “Geleneksel Türk Evi Ahşap Tavan Süsleme Özelliklerinin ve Yapım Tekniklerinin Çeşitliliği Üzerine Bir İnceleme”, Uluslararası Geleneksel Sanatlar Sempozyumu, İzmir 2006, s. 332-341.
• Yılmaz, Salih, Osmanlı Mimarisinde İstiridye Formu, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2005.
• Yüksel, Murat, Trabzon’da Türk - İslam Eserleri ve Kitabeler, C 1-2-3, Trabzon Valiliği Yayını, İstanbul 1991.
• Yüksel, Murat, Trabzon’da Türk - İslam Eserleri ve Kitabeler, C 4-5, Trabzon Belediyesi Yayını, Trabzon 2000.