Türk Ocakları

Yıl 1986, Cilt: 50 Sayı: 196, 201 - 228, 20.04.1986

Kenan Akyüz

Öz

Türk Ocağı, II. Meşrutiyet Devri (1908-1923) ndeki Türk milliyetçi kuruluşlarının en büyüğü, en tanınmışı ve en uzun ömürlüsüdür. Tanzimât Devri'ndeki bazı Türk aydınları, "dünyanın çok değişik ve geniş bölgelerine yerleşmiş, değişik isimler altında zaman zaman birçok devletler kurmuş bütün Türklerin tarih ve dilce birliği ve bütünlüğü" görüşünü ortaya atarak, "Türk milletinin sadece Osmanlılardan oluşmadığı, Osmanlı Türkleri'nin onun ancak bir parçası olduğu" gerçeğini yaymaya çalıştılar. Osmanlı İmparatorluğu'nda değişik etnik unsurlar arasındaki anlaşmazlıkları arttıracağı endişesi ile milliyetçilik fikirlerini II. Abdülhamid idaresinin kontrol altında tutmasına rağmen bu görüşlerini açıklamakta devam eden aydınların bazıları, 1908 den sonra siyasî baskının kalkması üzerine, hızla teşkilâtlanmaya başladılar. Böylece Türk milliyetçiliği, fikir plânından uygulama plânına geçmiş oldu. Türk Ocağı, II. Meşrutiyet Devri'nde, kuruluş sırasına göre, Türk Derneği (kasım 1908) ve Türk Yurdu (ağustos 1911) isimli ve aynı görüşleri benimseyip savunan milliyetçi derneklerin üçüncüsüdür. Türk Derneği yerini Türk Yurdu'na, Türk Yurdu da Türk Ocağı'na bırakmıştır. Türk Ocağı, tüzüğünün I. maddesinde belirtildiğine göre, resmen 25 mart 1912 de kurulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkler, Türk Ocakları, İkinci Meşrutiyet, II. Abdülhamid, Osmanlı İmparatorluğu

Kaynakça

• Akçuraoğlu, Yusuf (Yusuf Akçura), Türkcülük, Türk Yılı (Türk Ocakları Merkez Heyeti tarafından neşr olunmuştur. Toplayan: Akçuraoğlu Yusuf), İstanbul 1928, s. 439-444
• Hamdullah Subhi (Tanrıöver), Dağ Yolu, (1. Kitab, 1928; 2. Kitab, 1931), Günebakan (1929)
• Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Hamdullah Subhi'nin Hayatından Bir Küçük Safha, Türk Yurdu, Şubat 1967, C. VI, S. 2 (Hamdullah Subhi özel sayısı)
• Müfide Ferid Tek, Hamdullah Subhi Bey, Türk Yurdu, Şubat 1967, C. VI, S. 2 (Hamdullah Subhi Özel sayısı)
• Süheyl Ünver, Hamdullah Subhi İle 50 Yıl, Türk Yurdu, Şubat 1967, C. VI, S. 2 (Hamdullah Subhi özel sayısı)
• Burhaneddin Develioğlu, Hamdullah Subhi İle 55 Sene, Türk Yurdu, Şubat 1967, C. VI, S. 2 (Hamdullah Subhi özel sayısı)
• Samed Ağaoğlu, Hamdullah Subhi Tanrıöver, Türk Yurdu, Şubat 1967, C. VI, S. 2 (Hamdullah Subhi özel sayısı)
• Ferid Celal Güven, Hamdullah Subhi ve Anılarım, Türk Yurdu, Şubat 1967, C. VI, S. 2 (Hamdullah Subhi özel sayısı)
• Mustafa Baydar, Hamdullah Subhi Tanrıöver ve Anıları, İstanbul 1968
• Türk Ocakları Merkez Heyeti Başkanlığı, Türk Ocağı - Tarihçe, mefkûrre, program, tüzük, Ankara 1969