Ašḫella Rituali (CTH 394) ve Hititlerde Salgın Hastalıklara Karşı Yapılan Majik İşlemlere Toplu Bir Bakış

Yıl 1985, Cilt: 49 Sayı: 193, 1 - 40, 20.04.1985

Ali M. Dinçol

Öz

Hitit tıbbının, çağdaşları olan Mısır ve Mezopotamya tıbbına göre daha çok ilkel olduğu, hattâ elimize geçen yazılı belgeler incelendiğinde, hastalık ve tedavi konusunda Hititlerce bilinenler ve yapılanların "tıp" adına bile lâyık olmadığı görüşünün (Güterbock 1962) ortaya atılmasının üzerinden on iki yıl geçtikten sonra, bu konudaki belgelerin yeniden incelenmesi ile meydana getirilen bir araştırma (Burde 1974), daha iyimser bir tablo çizmeye çalıştıysa da, eldeki toplam yirmi iki tabletten oluşan metin malzemesinin sadece on yedisini işleyen bu eserin, Hitit tıbbı hakkındaki eski kanıyı pek fazla değiştirmediği, aldığı eleştirilerden (Hoffner 1977) belli olmaktadır. Hititlerde tıp anlayışı ve uygulamaları üzerinde yapılan son incelemede (Ünal 1980) de yazar, Hititlerin hastalık nedenleri ve hijyen konularında "kayıtsız ve bilgisiz" oldukları ve sağlıklı olabilmek için aldıkları önlemlerin hemen hepsinin sihirle ya da "uzun tecrübelere dayanan kocakarı ilaçları ile ilgili" olduğu sonucuna varmaktadır. "Tıp" terimine layık görülmese bile, hastalıkların tedavisi değilse de, defedilmesi için yapılan, sihre dayalı işlemlerin araştırılması, başedemediği güçler karşısında âciz kalan insanoğlunun fikrî gelişiminin izlenmesi açısından olduğu kadar, Hitit toplumundaki tanrı-insan ilişkilerine ışık tutması yönünden de ilginçtir.

Anahtar Kelimeler

Ašḫella Rituali, Hititler, Salgın Hastalıklar, Majik İşlemler, Tıp

Kaynakça

• ALKIM, U.B. 1968 Anatolia I, Geneva BOSSERT, H.Th. 1946 Asia, İstanbul
• BURDE, C. 1974 Hethitische medizinische Texte (Studien zu den Boğazköy-Texten 19), Wiesbaden
• CAD The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago, Chicago ve Glückstadt 1956 v.d.
• CHD (der: H.G. Güterbock ve H.A. Hoffner) The Hittite Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago, Chicago 1980 v.d.
• CTH E. Laroche, Catalogue des textes hittites, Paris 1971
• EDEL, E. 1976 Aegyptische Aerzte und aegyptische Medizin am hethitischen Hof, Köln
• ERTEM, H. 1965 Boğazköy metinlerine göre Hititler devri Anadolu'sunun Faunası , Ankara
• 1973 Boğazköy metinlerinde geçen coğrafya adları dizini, Ankara
• FRIEDRICH, J. 1925 "Aus dem hethitischen Schrifttum", Der Alte Orient 25/2: 3 v.d.
• 1932 Kleinasiatische Sprachdenkmaeler, Berlin
• 1946 Hethitisches Elementarbuch, Teil II, Heidelberg
• GÖTZE (GOETZE), A. 1927-30 Die Pestgebete des Mursilis (Kleinasiatische Forschungen I), Weimar
• 1950(1955) Ancient Near Eastern Texts Relating to the Old Testament, Princeton
• GRANA, F. et al. 1954 Las Trepanaciones Craneanas en el Peru en la Epoca pre-Hispanica, Lima
• GURNEY, O.R. 1977 Some Aspects of Hittite Religion, Oxford
• GÜTERBOCK, H.G. 1962 "Hittite Medicine", Bulletin of the History of Medicine 36: 109 v.d.
• 1973 "Einige seltene oder schwierige Ideogramme in der Keilschrift von Boğazköy", Festschrift H. Otten, Wiesbaden
• HAAS, V. 1977 Magie und Mythen im Reich der Hethiter, Hamburg
• von HAGEN, V. 1957 Realm of the Incas, New York
• HOFFNER, H.A. 1 974 Alimenta Hethaeorum (American Oriental Series 55), New Haven
• 1977 "Rewiew of C. Burde, Hethitische medizinische Texte", Bulletin of the American Schools of Oriental Research 226: 78 v.d.
• HWb1 J. Friedrich, Hethitisches Wörterbuch, Heidelberg 1952
• Erg. 1, 2, 3 Ergaenzungshefte zum HWb, Heidelberg 1957, 1961, 1966.
• HWb2 J. Friedrich-A. Kammenhuber, Hethitisches Wörterbuch (zweite, völiig neubearbeitete Auflage), Heidelberg 1975 v.d.
• KBo Keilschrifttexte aus Boghazköi, Leipzig/Berlin 1916 v.d
• KUB Keilschrifturkunden aus Boghazköi, Berlin 1921 v.d.
• KÜMMEL, H.M. 1967 Ersatzrituale für den hethitischen König (Studien zu den Boğazköy-Texten 3), Wiesbaden
• LABAT, R. 1932 L'Akkadien de Boghaz-Köi, Paris
• (1959) (yay. F. Malbran-Labat) Manuel d'Epigraphie Akkadienne, Paris
• Mat.heth.Thes. A. Kammenhuber, Materialien zu einem hethitischen Thesaurus, Heidelberg 1973 v.d.
• LAROCHE, E. 1966 Les Noms des Hittites, Paris
• MOODIE, R.L. 1927 "Injuries to the head among the pre-Columbian Peruvians", Annals of Medical History 9: 227 v.d.
• del MONTE, G. F. ve J. TISCHLER 1978 Die Orts-und Gewaessernamen der hethitischen Texte (Repertoire geographique des textes cuneiformes, Bd. 6), Wiesbaden
• MASON, J.A. 1957 The ancient civilizations of Peru, Harmondsworth
• MASSON, O. 1950 "A propos d'un rituel hittite pour la lustration d'un armee", Revue de l'Histoire des Religions, 137: 5 v.d.
• NEU, E. 1980 Studien zum endungslosen "Lokativ" des Hethitischen (Innsbrucker Beitraege zur Sprachwissenschaft, Vortraege und Kleinere Schriften, 23), Innsbruck
• OTTEN, H. 1953 Luvische Texte in Umschrift, Berlin
• 1953a Zur grammatikalischen und lexikalischen Bestimmung des Luvischen, Berlin
• 1975 "Textanschlüsse und Duplikate von Boğazköy-Tafeln (31-40)", Zeitschrift für Assyriologie 64: 241 v.d.
• 1978 "Textanschlüsse und Duplikate von Boğazköy Tafeln (61-70)", Zeitschrift für Assyriologie 68: 270 v.d.
• POPKO, M. 1980 ‘‘GIS ZA.LAM.GAR in den hethitischen religiösen Texten", Rocznik Orientalistyczny XLI-2(Festschrift Ranoszek): 101 v.d.
• PUHVEL, J. 1975 "Lexical and etymological observations on hittite ark-", Journal of the American Oriental Society 95. 2: 262 v.d.
• 1979 "Hittite words with initial pit/pat sign", Hethitisch und lndogermanisch (yay. W. Meid) (Innsbrucker Beitraege zur Sprachwissenschaft 25), Innsbruck
• SCHWARTZ, B. 1938 "The hittite and luwian ritual of Zarpiya of Kezzuwatna, "Journal of the American Oriental Society 58 (In Memoriam Jackson): 334 v.d.
• von SODEN, GAG Grundriss der akkadischen Grammatik (AnalectaOrientalia 33), Roma 1952
• SOUCEK, V. 1963 "Ein neues hethitishes Ritual gegen die Pest", Mitteilungen des Instituts für Orientforschung IX: 164 v.d.
• STUBBS, S.G.B. 1952 From Magic to Modern Medicine, London
• TISCHLER, J. 1977 Hethitisches Etymologisches Glossar (Innsbrucker Beitraege zur Sprachwissenschaft, 30), Innsbruck
• ÜNAL, A. 1980 "Hitit tıbbının ana hatları", Belleten 175: 475 v.d.
• WILSON, J.A 1951 The Culture of Ancient Egypt, Chicago
• ZINSSER, H. 1960 Rats, lice and history, New York