Türkiye'de Muhtarlık Teşkilâtının Kurulması Üzerine Bir İnceleme

Yıl 1970, Cilt: 34 Sayı: 135, 409 - 420, 20.07.1970

Musa Çadırcı

Öz

II. Mahmut devrinin 1826-1839 yılları arası Osmanlı İmparatorluğunun yapısında köklü değişikliklerin yapılmağa başlandığı bir dönemdir. Çoğu kez Tanzimatla başladığını sandığımız yenilikler aslında bu devirde yapılmış veya temelleri bu devirde atılmıştır. Örneğin hükümet-halk ilişkilerinde büyük bir önemi olan muhtarlık örgütünün ilk defa bu devirde kurulması bunlardan birisidir. Bugüne kadar hemen hemen hiç dikkati çekmemiş ve üzerinde durulmamış olan bu kurum, toplumun en alt kademelerini ilgilendiren bir kurumdur. Kuruluşundan bu yana bir hayli zaman geçmiş olmasına rağmen esasta hiç değişmemiş olan muhtarlık teşkilatı hakkında bildiklerimiz çok azdır. Lütfi Tarihinden edindiğimiz bilgilere göre, Türkiye'de Muhtarlık adı altında ilk defa 1829 yılında Bilâd-ı Selâse (İstanbul, Üsküdar, Eyüp) mahallelerinde bu teşkilat kurulmuştur. Bu hususta Lütfi Efendinin verdiği bilgiyi Osman Nuri Ergin, "Türkiye'de Şehirciliğin Tarihî İnkişafı" adlı kitabında "Muhtarlar" başlığı altında şöyle değerlendirmektedir: "Tanzimata doğru imamların zulmünden ve istibdadından halkı kurtarmak ve istişare ile iş gördürmek için yanlarına birer ikişer muhtar verildi ve muhtarlar da yalnız bırakılmadı, biraz sonra bunların yanına üç, beş kişilik ihtiyar heyetleri katıldı. Muhtar ve ihtiyar heyetlerini ahali seçerdi." Yazar, bundan sonra: "Bu münasebetle Lütfi Tarihinde denilir ki" demekte ve Lütfi Tarihinin ikinci cildinde 1245 senesi olayları arasında ve 173’üncü sayfasında verilen bilgiyi ufak tefek değişikliklerle aynen nakletmekle yetinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Muhtarlık Teşkilâtı, II. Mahmut Devri, 1826-1839, Tanzimat Dönemi, Bilâd-ı Selâse