İngiliz Belgelerinin Işığı Altında Yunanlıların İzmir Çıkarması

Yıl 1968, Cilt: 32 Sayı: 128, 567 - 576, 20.10.1968

Gotthard Jaeschke

Öz

İzmir şehrinin Yunan kuvvetleri tarafından işgalini mümkün kılan "Üç Büyükler" (Lloyd George, Başkan Wilson, Clemenceau) in 6 Mayıs 1919 tarihli uğursuz kararı çoktan bilinmektedir Fakat ancak Başbakan Harold Wilson'un 10 Şubat 1966 tarihli Foreign Office'in 1922 yılının sonuna kadar olan belgelerin serbest bırakılması hakkındaki kararı, 30 Ekim 1918 de Mondros mütarekesini yapan Yüksek Komiser Sir Somerset Arthur Gough Calthorpe'ın eline verilen kararın tatbikatını ve arka planlarını keşfetmek imkanını sağlamaktadır. Cihan harbi esnasında müttefikler İzmir’i arka arkaya Yunanistan'a (12 Nisan 1915) ve İtalya’ya (19 Nisan 1917) söz verdiler. Mr. Balfour Rusların rızası olmadığı için sonunda anlaşmayı hükümsüz kılınca Veniselos, kendi kurduğu iskân mübadelesi planı gereğince Yunanlıların "birkaç sene sonra kahir ekseriyet" elde edecekleri bütün Batı Anadolu'yu istiyordu. Bu şekildeki çözüm yoluna karşı derhal mülahazalar ileri sürüldü ve bu arada Calthorpe (3 Nisan 1919): "Helen İmparatorluğunun Ege Denizinin doğu sahiline kadar uzamıyacağını ciddi bir şekilde ümit ediyorum, zira böyle bir hareket taraftarlarına saadet ve refah değil, tam tersini" sağlıyacağını söyledi. Kısa bir müddet sonra (18 Nisan) Lord Curzon meşhur muhtırasında şöyle yazdı : "Selanik kapılarının beş mil uzağında nizam temin edemiyen Yunanlılara İzmir gibi büyük bir şehir ve Aydın gibi bir eyaleti işgal ve idare etmelerine müsaade edilebilir mi?" Zeylinde şöyle denmektedir : "İzmir’in Yunanlılara verileceği düşüncesi Avrupa kolonisinin protesto hücumuna sebebiyet verdi". Lloyd George bu çeşit ikazları nasıl hiçe sayabildi?

Anahtar Kelimeler

Kurtuluş Savaşı, Millî Mücadele, Türk-Yunan Çatışmaları, İzmir Çıkarması, İngiliz Belgeleri, İtilaf Devletleri