Kül-Tegin Anıtında 1958'de Yapılan Arkeoloji Araştırmalarının Sonuçları

Yıl 1963, Cilt: 27 Sayı: 107, 387 - 410, 20.07.1963

Lumir Jısl

Öz

18 Temmuz 1889'da Rus bilgini N. M. Jadrincev, Orhon vadisinde bugünkü başkent Ulanbatar'dan aşağı yukarı 400 km. uzaklıkta, Ugei-nor gölünün aşağı yukarı 30 km. güneyi ve Karakorum harabelerinin 40 km. kuzeyinde bulunan Choscho-Zaidam adlı yerde Mogolistan'ın Türklerle iskân edildiği zamana ait, büyük anıtlardan meydana gelen bir grupu keşfetti. Bu keşiften az sonra, 189o'da, A. O. Heikel'in yönetiminde bir Fin sefer heyeti bu yere varmak için hareket etti ve bir yıl sonra, 1891'de, Akademi üyesi W. Radloff tarafindan yönetilen Rus Arkeoloji sefer heyeti burada çalışmalarına başladı. Keşfedilen dört anıttan ikisi, stel'leri ve bunların üstüne kazı - lan yazıtları sayesinde, bilim âleminde büyük bir ün kazandı. Ancak bu iki dilli (Çin ve Türk dillerinde yazılmış, fakat eş olmıyan) metinlerin yardımiyledir ki eski Türk yazısının okunması başarılabilmiştir. Bulunan yazıtlar, Çin tarih eserlerinin doğrulanmasına, tamamlanmasına, eski Türklerin tarihlerinin araştırılmasına, ve onların ekonomi, toplum ve kültür hayatlarının anlaşılmasına yarıyacak bir çok değerli veriler vermişlerdir. Bu anıtlar ve, en çok, yazıtları, o gün bugün, arkeoloji, tarih ve dil-bilim uzman literatürlerinde daima ve daima zikredilmektedir Fakat bunlarla ilgili çalışmaları teker teker ele almak bu raporun çerçevesini aşardı.

Anahtar Kelimeler

Kül Tigin Yazıtı, Kül Tigin Anıtı, Kül Tigin Kitabesi, Göktürk Kağanlığı, Göktürkler, Orhun Vadisi, 1958 Kazıları, İslamiyet Öncesi Türk Arkeolojisi