Atatürk'ün II. Meşrutiyet İnkılâbının Hazırlanmasındaki Rolüne Ait Bir Belge

Yıl 1962, Cilt: 26 Sayı: 102, 339 - 350, 20.04.1962

Faik Reşit Unat

Öz

23 Temmuz 1908 de II. Abdülhamid'i Meşrutiyet idaresini yeniden kurmaya zorlayan hareketin kaynağı olan "Osmanlı Terakki ve İttihat Cemiyeti"nin Selânik'te müsait bir faaliyet sahası bulmasında ve bilhassa ordunun seçkin ve aydı n genç subaylarının azimli ve cesur davranışlarına dayanmasına imkân hazırlıyanlar arasında Mustafa Kemal Bey'in önemli rolü üzerinde, belki de politikacı rakiplerinin tesiriyle olacak, gereği gibi durulmamıştır. 13 Mayıs 1889 tarihinde ilk defa genç Tıbbiyelilerin okul bahçesinde gizlice kurdukları "İttihad-ı Osmanî Cemiyeti", uzun istihale ve keşmekeşlerden ve faaliyet merkezi "Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti" adı altında vatan dışında bir yerde, Paris'te işe giriştikten sonra, memleket içinde istibdadının nüfuz ve kudreti her gün biraz daha artan II. Abdülhamid idaresinin karşısına çıkabilmenin ve programının baş maddesini teşkil eden Meşruti idareyi kurmanı n güçlükleri karşısında ne yapacağını şaşırmış bir duruma düşmüştü. Dışarıdan yapılan gizli telkinlerle, teşviklerle ve zaman zaman verilen müphem talimatlarla yer yer kurulmaya çalışılan küçük heyetlerin bu işi başaramıyacakları da bir gerçekti. İstibdada karşı koyacak ve onu yıkacak kudrette bir imanla teşkilâtlanmış silahlı bir kuvvete dayanmak zaruri idi. Paris'teki Jön Türkler, işte bu kuvvetten faydalanma ve onunla işbirliği yapma imkanını herkesten önce Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal'e borçlu bulunmaktadırlar.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Atatürk, II. Meşrutiyet, II. Abdülhamid, İttihat ve Terakki Cemiyeti, İttihad-ı Osmanî Cemiyeti